Ο θάνατος εντός της οικογένειας αποτελεί ένα γεγονός που μπορεί να γίνει αντιληπτό με ποικίλους τρόπους από ένα παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητά τους. Ας έχουμε στο νου μας ότι το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να σιωπήσουμε και να μην αναφερθούμε καθόλου στο γεγονός.
Στην αναπτυξιακή πορεία του ατόμου και στα πλαίσια της φυσιολογικής διαδικασίας του κύκλου της ζωής, συμβαίνουν γεγονότα στα πλαίσια της οικογένειας που δύνανται να διαταράξουν τη λειτουργία της. Ο θάνατος εντός της οικογένειας αποτελεί ένα τέτοιο γεγονός που μπορεί να γίνει αντιληπτό με ποικίλους τρόπους από ένα παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, την ιδιοσυγκρασία και την προσωπικότητά τους. Σαφώς όμως και επηρεάζει την ψυχοσύνθεσή του, καθώς αναδύονται ερωτήματα και συναισθήματα πρωτόγνωρα.
Εκεί, πρωταρχικό ρόλο για την επεξεργασία, κατανόηση, έκφραση των συναισθημάτων και αποδοχή του γεγονότος διαδραματίζουν το οικογενειακό και σχολικό πλαίσιο. Ας έχουμε στο νου μας ότι το χειρότερο που μπορούμε να κάνουμε είναι να σιωπήσουμε και να μην αναφερθούμε καθόλου στο γεγονός. Αυτή η «συναισθηματική εξορία» είναι συχνά πιο τραυματική κι απ’την ίδια την αρρώστια ή τον θάνατο.
Ως γονείς:
- Πριν ακόμα βρεθούμε σε θέση να ενημερώσουμε το παιδί για ένα τέτοιο γεγονός, καλό είναι από μικρή ηλικία να το εισάγουμε σταδιακά, χωρίς αν το τρομοκρατούμε και με λέξεις που ταιριάζουν στην ηλικία του για τις έννοιες της ζωής και του θανάτου, χρησιμοποιώντας παραδείγματα από τη φύση (λουλούδια, ζωάκια) και τονίζοντας ότι είναι μια φυσιολογική διαδικασία που κινείται διαδοχικά.
- Δεν πρέπει να αποκρύπτουμε το γεγονός, καθώς η σιωπή κάνει τα παιδιά να κλείνονται στον εαυτό τους δίνοντας δικές τους ερμηνείες, συχνά πιο τρομακτικές απ’την πραγματικότητα. Χρησιμοποιούμε σωστές λέξεις, όπως «πέθανε», «θάνατος» (όχι διφορούμενες έννοιες όπως «χάθηκε», «έφυγε»).
- Ενημερώνουμε αμέσως μετά το γεγονός απλά, ψύχραιμα και με ειλικρίνεια, περιγράφοντάς το σε σχέση με τις λειτουργίες του σώματος (δεν χτυπά η καρδιά, δεν ανασαίνει). Αν είναι δύσκολο για το γονέα να ενημερώσει, καλό είναι να το κάνει ο αμέσως πιο κοντινός συγγενής.
- Είναι απαραίτητο να διαβεβαιώσουμε το παιδί ότι δε φταίει γι’αυτό που συνέβη - τίποτα απ’ότι έκανε δεν προκάλεσε το θάνατο του αγαπημένου του προσώπου, ούτε θα μπορούσε να έχει κάνει κάτι για να αποτρέψει το θάνατο.
- Πληροφορούμε για το τι θα συμβεί από δω και πέρα, τόσο για τις αλλαγές όσο και για τις συνήθειες που παραμένουν σταθερές, τονίζοντας πάντα ότι κάποια στιγμή η ζωή συνεχίζεται.
- Είμαστε δίπλα στα παιδιά κάθε στιγμή, διαθέσιμοι, παρέχοντας ασφάλεια, αγάπη και στοργή.
- Αφήνουμε το παιδί να θρηνήσει όπως εκείνο επιθυμεί, σεβόμενοι τις ανάγκες και τα συναισθήματά του. Αν το επιθυμεί το ίδιο, μπορεί να συμμετέχει στη διαδικασία του πένθους και να το μοιραστεί με τα άλλα μέλη της οικογένειας.
Ως εκπαιδευτικοί:
- Όταν επιστρέψει το παιδί στο σχολείο, είναι σημαντικό να του αναφέρουμε εμείς οι ίδιοι (σε ιδιαίτερη επικοινωνία) ότι γνωρίζουμε για το θάνατο και του υποσχόμαστε ότι θα είμαστε δίπλα του, στηρίζοντάς το στη δύσκολη εμπειρία
- Επιβεβαιώνουμε στο παιδί ότι το αγαπάμε, επιτρέποντάς του να θρηνήσει όπως εκείνο επιθυμεί.
- Ανακουφίζει η τήρηση του καθημερινού προγράμματος και η συμμετοχή του παιδιού σε όλες τις δραστηριότητες, το παρακολουθούμε διακριτικά και σιγά-σιγά αυξάνουμε τις απαιτήσεις και τις προσδοκίες μας.
- Να πιστέψουμε στην αστείρευτη εσωτερική δύναμη που διαθέτουν τα παιδιά
Αν θέλουμε πράγματι να στηρίξουμε τα παιδιά, τα οποία στρέφονται πρώτα σε εμάς ως πρότυπα συμπεριφοράς, θα πρέπει πρώτα να στραφούμε προς τον ίδιο μας τον εαυτό για να δούμε, πέρα από μύθους και προκαταλήψεις, πώς επηρεάζεται ο καθένας από μας από την αρρώστια και τον θάνατο. Αν επιτύχουμε να διαχειριστούμε αποτελεσματικά σταδιακά το γεγονός, τα παιδιά θα ακολουθήσουν το δικό μας παράδειγμα.
