Ο ορισμός της δυναμικής της οικογένειας είναι το σχήμα των σχέσεων και των αλληλεπιδράσεων των μελών της οικογένειας που περιλαμβάνει πολλά προαπαιτούμενα στοιχεία (οικογενειακές ρυθμίσεις, ιεραρχίες, κανόνες και πρότυπα οικογενειακών αλληλεπιδράσεων). Κάθε οικογένεια είναι μοναδική στα χαρακτηριστικά της.
Έχοντας αρκετές χρήσιμες και μη βοηθητικές δυναμικές. Η δυναμική της οικογένειας θα επηρεάσει τελικά τον τρόπο με τον οποίο οι νέοι βλέπουν τον εαυτό τους/τους άλλους και τον κόσμο. Θα επηρεάσει επίσης τις σχέσεις/συμπεριφορές τους και τη μελλοντική τους ευημερία.
Τα «θύματα» παιδιά που μεγαλώνουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια είναι αθώα και δεν έχουν κανένα απολύτως έλεγχο στο τοξικό περιβάλλον της οικογενειακής ζωής τους. Μεγαλώνουν με πολλαπλές συναισθηματικές πληγές που προκαλούνται από επαναλαμβανόμενα τραύματα και πόνο από τις πράξεις, τα λόγια και τις συμπεριφορές των γονιών τους. Τελικά, θα έχουν διαφορετική ανάπτυξη και ανατροφή του ατομικού τους εαυτού.
Τα επηρεαζόμενα άτομα θα αναλάβουν και πάλι διάφορους γονικούς ρόλους αντί να απολαμβάνουν την παιδική τους ηλικία, κάτι που τελικά θα έχει μια επιβλαβή επίδραση που θα επεκταθεί στην ενήλικη ζωή τους. Οι θύματα ως ενήλικες τείνουν να επιχειρούν να ξεφύγουν από τον πόνο του παρελθόντος που επαναφέρει στο προσκήνιο το τραύμα, ασκώντας πιο καταστροφικές συμπεριφορές, όπως την αύξηση της χρήσης αλκοόλ, η κατάχρηση ουσιών ή επανάληψη της κακομεταχείρισης που τους έγινε.
Άλλοι είχαν νιώσει εσωτερικές συγκρούσεις και συναισθήματα χωρίς να συνειδητοποιήσουν τους λόγους πίσω από αυτό. Συχνά αναφέρουν δυσκολίες στη δημιουργία και διατήρηση φιλικών σχέσεων, τη διατήρηση μιας θετικής αυτοεκτίμησης, την αγωνία να εμπιστευτούν τους άλλους, την αγωνία στην απώλεια ελέγχου και την άρνηση των συναισθημάτων της πραγματικότητάς τους.
Συνήθως οι υγιείς οικογένειες τείνουν να επιστρέφουν στην κανονική τους λειτουργία μετά την παρέλευση μιας κρίσης της οικογενειακής ζωής. Αντίθετα, σε μια δυσλειτουργική οικογένεια, τα προβλήματα τείνουν να είναι μακροχρόνια και τα παιδιά δεν καλύπτουν τις προηγούμενες ανάγκες τους. Ως εκ τούτου, η αρνητική, παθολογική συμπεριφορά των γονέων τείνει να κυριαρχεί ακόμη και στη ζωή των ενηλίκων αλλά και των παιδιών.
Οι υγιείς οικογένειες δεν είναι πάντα ιδανικές ή τέλειες. Μπορεί σπάνια να διαθέτουν ορισμένα από τα χαρακτηριστικά μιας δυσλειτουργικής οικογένειας. αλλά όχι για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Διαβάστε σχετικά: Τo κλειδί για την ανάκαμψη μίας δυσλειτουργικής οικογένειας
Χαρακτηριστικά υγιών οικογενειών
1) Επιτρέπουν και αποδέχονται τις συναισθηματικές εκφράσεις του χαρακτήρα και των ενδιαφερόντων των ατόμων
2) Τηρούνται προφανείς και συνεπείς κανόνες στην οικογένεια και τα όρια μεταξύ των ατόμων
3) Συνεπής μεταχείριση των μελών με σεβασμό και οικοδόμηση ενός επιπέδου ευελιξίας για την κάλυψη των αναγκών των ατόμων
4) Όλα τα μέλη της οικογένειας νιώθουν ασφάλεια (χωρίς φόβους)
5) Οι γονείς φροντίζουν τα παιδιά τους (δεν περιμένουν από τα παιδιά τους να αναλάβουν τις γονικές τους ευθύνες)
6) Οι ευθύνες που δίνονται από τους γονείς στα παιδιά είναι κατάλληλες για την ηλικία τους, ευέλικτες και επιεικείς στα λάθη ενός παιδιού
7) Η τελειότητα είναι ανέφικτη, μη ρεαλιστική, εκτός από δυνητικά θαμπή και στείρα
Θεωρία Οικογενειακών Συστημάτων
Η «Οικογενειακή Θεωρία Συστημάτων», σε αντίθεση με την «Παραδοσιακή Ατομική Θεραπεία», αντιμετωπίζει τα προβλήματα με πιο κυκλικό τρόπο. Αυτή η θεωρία έχει μια «συστημική προοπτική» και όχι έναν «γραμμικό τρόπο», με τον οποίο κάθε άτομο στην οικογένεια επηρεάζει τα άλλα. Η άποψη κάθε μέλους της οικογένειας είναι έγκυρη και υπάρχει σεβασμός στις αντιλήψεις
Η κατανόηση των οικογενειακών προβλημάτων απαιτεί την αξιολόγηση πολλών προτύπων αλληλεπιδράσεων στο πλαίσιο του οικογενειακού συστήματος, με έμφαση στο τι συμβαίνει και όχι στο γιατί συμβαίνει. Είναι σημαντικό τα μέλη του συστήματος να μην κατηγορούν ένα άτομο για τη δυσλειτουργική δυναμική και να προσπαθήσουν να βρουν εναλλακτικές λύσεις.
Είναι αναγκαία η έγκαιρη αναγνώριση των σημάτων της δυσλειτουργικής οικογένειας. Ωστόσο, πολλές οικογένειες διστάζουν να πιστέψουν ή να αποδεχτούν ότι αποτελούν μέρος αυτού που περιγράφεται ως δυσλειτουργική οικογένεια.
Κοινά σημάδια μιας δυσλειτουργικής οικογένειας
1) Έλλειψη ενσυναίσθησης, σεβασμού και ορίων προς τα μέλη της οικογένειας
2) Δανεισμός ή καταστροφή προσωπικών αγαθών χωρίς συναίνεση
3) Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής χωρίς άδεια
4) Ακραία σύγκρουση και εχθρότητα στο οικογενειακό περιβάλλον (λεκτική και σωματική επίθεση) μεταξύ επιθέσεων γονέα-παιδιού ή αδερφού-αδερφού μεταξύ τους.
5) Αντιστροφή ρόλων ή σύγχυση ρόλων: τόσο ο γονέας όσο και το παιδί αλλάζουν τους ρόλους τους
6) Οι περιορισμένες φιλίες και οι σχέσεις με τους εξωτερικούς οδηγούν σε απομόνωση της οικογένειας
7) Μυστικότητα, άρνηση, άκαμπτοι κανόνες
8) Τελειομανία και μη ρεαλιστικές προσδοκίες από τα παιδιά. Η προσδοκία των γονιών ξεπερνά τις δεξιότητες των παιδιών τους)
9) Συναισθηματική, λεκτική κακοποίηση, γελοιοποίηση της συμπεριφοράς και ενοχοποίηση κάθε μέλους της οικογένειας
10) Καταπνιγμένη ομιλία και συναίσθημα (Δεν επιτρέπουν στα παιδιά τους να έχουν τη δική τους γνώμη και ούτε αποδέχονται το συναίσθημα της λύπης ή της ευτυχίας).
11) Χρησιμοποιώντας τα παιδιά ως όπλα το ένα εναντίον του άλλου με πρόθεση την εκδίκηση του άλλου γονέα
12) Η συναισθηματική αγάπη και η υποστήριξη υπό όρους είναι συνήθως παθολογικές
Συνεχίζεται..
Αιτίες Δυσλειτουργικών Οικογενειών
Οι γονείς
Ο καταχρηστικός γονέας
Ο ένας ή και οι δύο γονείς έχουν ιστορικό προσβλητικής (λόγια και πράξη) μορφής παιδικής κακοποίησης. Οι υβριστικές συμπεριφορές είναι είτε σωματικές (χτυπήματα, χαστούκια, γροθιές ή σεξουαλικές) είτε μη σωματικές (λεκτική και συναισθηματική κακοποίηση)
Ο Αυστηρός Ελεγκτικός και ( ή) Εξουσιαστικός Γονέας
Ο ένας ή και οι δύο γονείς ασκούν πολύ αυστηρό γονικό ελέγχου (αποτυγχάνουν ή αρνούνται να δώσουν στα παιδιά τους χώρο να εξελιχθούν) με το να μην τους επιτρέπουν να κάνουν τις δικές τους επιλογές ή να παίρνουν αποφάσεις ανάλογες της ηλικία τους. Οι γονείς συνήθως οδηγούνται και παρακινούνται από ανεξήγητη δυσπιστία για τις επιλογές και αποφάσεις των παιδιών τους.
Τα παιδιά θα αισθανθούν τελικά αγανάκτηση και θα έχουν ανεπαρκείς δυνατότητες να σκέφτονται σωστά ή να παίρνουν τις δικές τους ατομικές αποφάσεις.
Ο μαλακός γονέας
Ο ένας ή και οι δύο γονείς είναι μαλακοί γονείς (Αποτυχημένοι στον καθορισμό κανόνων, κανονισμών και ορίων στο σπιτικό τους).
Οι πολύτεκνες και διευρυμένες οικογένειες
Ένας γονέας δεν μπορεί να δώσει προσοχή για να καλύψει όλες τις επιθυμίες και τις ανάγκες της οικογένειας. Στις διευρυμένες οικογένειες αντίστοιχα, θα έχουν αντικρουόμενη καθοδήγηση από διαφορετικούς ενήλικες.
Διαταραχή προσωπικότητας σε μέλη της οικογένειας
Η μη έγκαιρη διάγνωση της διαταραχής προσωπικότητας σε έναν ή και στους δύο γονείς θα επηρεάσει τελικά την τυπική οικογενειακή δυναμική.
Χρόνια άρρωστο ή ανάπηρο παιδί στην οικογένεια
Η οικογενειακή φροντίδα μετατοπίζεται αυτόματα στο άρρωστο μέλλον, ενώ οι ανάγκες των άλλων μπορεί και να παραμελούνται
Ατυχή Γεγονότα Ζωής
Γεγονότα που επηρεάζουν αρνητικά τη δυναμική της οικογένειας είναι η εξωσυζυγική σχέση ενός γονέα, ένα διαζύγιο, τραύμα, ο θάνατος και ο ξαφνικός τερματισμός της εργασίας
Οικογενειακές Αξίες, Πολιτισμός και Εθνότητα
Αυτό συνήθως προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στις πεποιθήσεις των οικογενειών σε περιπτώσεις όπως οι ρόλοι των φύλων, οι γονεϊκές πρακτικές και η δύναμη κάθε μεμονωμένου μέλους της οικογένειας
Ανασφαλής φύση των οικογενειακών προσκολλήσεων
Τα αισθήματα ασφάλειας έχουν θετική επίδραση στη δυναμική της οικογένειας. Αντίθετα, τα αισθήματα ανασφάλειας θα επηρεάσουν αρνητικά τη δυναμική της οικογένειας.
Δυναμική Προηγούμενης Δυσλειτουργικής Γενιάς
Προηγούμενες δυσλειτουργικές οικογένειες έχουν πάντα μια τοξική επίδραση στις επόμενες γενιές
Συστηματική σταθερότητα ή αστάθεια
Παράγοντες κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί και οικονομικοί, αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη φύση της δυναμικής της οικογένειας.
Ο ελλιπής ή απόν γονέας
Ο ένας ή και οι δύο γονείς σκόπιμα ή εκούσια αποτυγχάνουν να ενεργήσουν σωστά ή παραμελούν τις σωματικές ή συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους
Τα παιδιά θα αναλάβουν, τελικά, τον ρόλο του γονέα και τις ευθύνες (ανεπίσημος φροντιστής) των μικρότερων αδερφών τους.
Κατάχρηση ουσιών ή/και εξαρτημένος γονέας
Ο ένας ή και οι δύο κάνουν κατάχρηση ουσιών και εκδηλώνουν εθισμό. Η ζωή της οικογένειας είναι συνήθως απρόβλεπτη και με επαναλαμβανόμενες αποτυχίες. Οι συνθήκες καθημερινότητας και οι συνήθειες του εθισμένου γονέα θα αποδυναμώσουν την ικανότητά του να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του, με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την ασυνέπεια και αποτέλεσμα ο γονέας να παραμελήσει τόσο τις σωματικές όσο και τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών του.
Διαβάστε σχετικά: Οικογενειακό περιβάλλον: Χτίζοντας την ανοχή στην ματαίωση
Τα παιδιά
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια υιοθετούν έναν ή περισσότερους από τους έξι βασικούς ρόλους που παρατίθενται παρακάτω
Το καλό παιδί (γνωστό και ως ρόλος «Ήρωας»/«Ειρηνευτής»)
Ένα παιδί που αναλαμβάνει τον γονικό ρόλο ή παίζει κατά λάθος τον ρόλο του «ειρηνευτή», για να μεσολαβήσει και να μειώσει την ένταση μεταξύ των αντικρουόμενων γονέων. Η συμπεριφορά τους μπορεί οφείλεται στο άγχος τους για την κατάρρευση της οικογένειας.
Το προβληματικό παιδί ή ο επαναστάτης (ο ρόλος του «Αποκλινόμενου»)
Ένα νεαρό άτομο μπορεί να παίζει ακούσια έναν «οικογενειακό ρόλο που αποσπά την προσοχή» για να προσελκύσει την προσοχή και να κρατήσει την οικογένεια απασχολημένη από τις δικές του δυσκολίες, κρατώντας έτσι την οικογένεια ενωμένη.
Ο ρόλος του «Αποδιοπομπαίου τράγου»
Το παιδί θεωρείται ως το μαύρο πρόβατο που κατηγορείται για τα περισσότερα προβλήματα που σχετίζονται με τη δυσλειτουργία της οικογένειας, ενώ τα άλλα παιδιά θεωρούνται καλά παιδιά. Μερικές φορές μπορεί να χαρακτηρίσουν το μικρό παιδί ως «ψυχικά άρρωστο», παρόλο που συχνά είναι το μόνο συναισθηματικά σταθερό στην οικογένεια (με προσαρμοστική λειτουργία που τους επιτρέπει να χειρίζονται κατάλληλα στο τοξικό περιβάλλον).
Το «χαμένο» παιδί
Ο δυσδιάκριτος, ήσυχος, του οποίου οι ανάγκες συνήθως αγνοούνται
Το παιδί μασκότ ή «γούρι»
Χρησιμοποιεί την κωμωδία για να απομακρύνει την προσοχή από το όλο και πιο δυσλειτουργικό οικογενειακό σύστημα.
Το παιδί «εγκέφαλος»
Ο οπορτουνιστής που εκμεταλλεύεται τα λάθη των άλλων μελών της οικογένειας για να πάρει ό,τι θέλει.
Ενώ, τα παιδιά που επιβιώνουν έχουν συνήθως τρεις από τις παραπάνω ιδιότητες, που καθιστούν δυνατή την ωρίμανση τους
Όταν, τα παιδιά έχουν εστιάσει σε ένα αξιόλογο ποιοτικό χαρακτηριστικό για τον εαυτό τους, μπορούν εύκολα να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν ως προσωπικότητες και όχι μόνο να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων των άλλων. Τέλος τα παιδιά αυτά έχουν μια καλοπροαίρετη, απεριόριστη ενέργεια με το σχέδιο να δουλέψουν σκληρά και να τα καταφέρουν και μπορεί να έχουν μια διαδικασία ωρίμανσης που απαιτεί συνεχή προσαρμογή και αλλαγή.
Αντί Επιλόγου..
θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ό,τι όλες οι οικογένειες έχουν κατά καιρούς κάποιο στοιχείο της οικογενειακής δυσλειτουργίας.. Αυτό είναι απολύτως φυσικό καθώς καμία οικογένεια δεν μπορεί να είναι τέλεια.
Είναι απαραίτητο να επιλέγουμε την κατάλληλη παρέμβαση όταν παρατηρούμε πολλά από τα στοιχεία μιας δυσλειτουργικής οικογένειας να συνυπάρχουν σε ένα οικογενειακό σύστημα.. χωρίς την κατάλληλη παρέμβαση που τελικά οδηγεί σε σημαντική βλάβη στα μέλη της οικογένειας, η δυσλειτουργία παγιώνεται και δημιουργεί πεποιθήσεις που συνθέτουν μια κατασκευή πραγματικότητας για τα μέλη της οικογένειας και τις δυνατότητες τους στο σχετίζεσθαι, ώστε να αλληλεπιδρούν με έναν υγιή τρόπο απεριόριστα και χωρίς φόβους, αναλαμβάνοντας συναισθηματικά ρίσκα και πρωτοβουλίες.
Βιβλιογραφία:
- Minuchin S. (1974), Families and Family Therapy, Harvard University Press
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
