Ο Alfred Adler υπογράμμισε ότι η σειρά που ένα παιδί έχει γεννηθεί, καθορίζει τη θέση του στον οικογενειακό αστερισμό, επηρεάζοντας τις επιλογές και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Ο ίδιος ο όρος τρόπος ζωής, είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες της Αντλεριανής θεραπείας, καθώς μέρος της θεραπείας είναι η ανάλυση και κατανόηση του τρόπου ζωής ενός ανθρώπου.
Λίγα λόγια για τον ιδρυτή της έννοιας του οικογενειακού «αστερισμού»
Ο Alfred Adler, ιδρυτής της ατομικής ψυχολογίας, η οποία ανήκει στην ψυχαναλυτική σχολή και συγκεκριμένα στην σχολή της ψυχολογίας του «εγώ», θεωρείται ο πρώτος «αιρετικός» της κλασικής ψυχαναλυτικής φιλοσοφίας. Μαθητεύοντας με τον Freud, διαχωρίζει ύστερα από οκτώ χρόνια μαθητείας τις θέσεις του ως προς τις βασικές έννοιες της ψυχανάλυσης όπως είναι το ονειρικό σύμβολο, οι αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας και η γενικότερη θεώρηση του ατόμου.
Ο Adler μετατοπίζει την προσοχή στο ίδιο το άτομο, τονίζοντας την μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου και τον προορισμό του, δίνοντας μεγαλύτερη σημασία στην υποκειμενικότητα των αναμνήσεων και των γεγονότων και στην επιθυμία του ανθρώπου για ανωτερότητα.
Ο άνθρωπος κινείται πλέον προς ένα στόχο, είναι κοινωνικός, κατασκευάζει και επεξεργάζεται δυναμικά την εμπειρία. Η συμβολή του στην οικογενειακή θεραπεία είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς μετέφερε την προσοχή από τον εσωτερικό κόσμο των ψυχικών διεργασιών, στην αλληλεπίδραση με το περιβάλλον και την υποκειμενική εμπειρία του ατόμου, θέτοντας έτσι τις βάσεις για περαιτέρω διερεύνηση.
Σύμφωνα με τον Freud οι διεργασίες γίνονται ενδοψυχικά μέσα από μηχανισμούς ενστικτώδεις πολλές φορές καταστροφικούς. Το παιδί είναι ένα πολύμορφο διαστροφικό ον, και ανάλογα με τις εμπειρίες του σε κάθε ψυχοσεξουαλικό στάδιο διαμορφώνονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του.
Ο Adler υποστήριζε πως στον άνθρωπο υπάρχουν δύο έμφυτες τάσεις: η δύναμη της θέλησης, ως έμφυτη ανάγκη επιβίωσης και επιβεβαίωσης και το κοινωνικό συναίσθημα, που μας καθιστά ικανούς να συνυπάρχουμε με άλλα άτομα. Ο Adler, ο οποίος ήταν ένας εξαιρετικός παρατηρητής και ο οποίος δημιούργησε ολόκληρη τη θεωρία του ξεκινώντας από προσεκτική παρατήρηση, διαπίστωσε ότι κάθε άτομο τείνει προς την εξέλιξη, δηλαδή κινείται από μια θέση που θεωρείται κατώτερη, σε έναν «ανώτερο» στόχο.
Ο όρος δύναμη της θέλησης της δύναμης προέρχεται από τη θεώρηση του Nietzsche ,η οποία εξηγεί γιατί το άτομο τείνει να αντιδράσει στην κατωτερότητα του, χρησιμοποιώντας τις νευρωτικές δομές στην πορεία του. Για τον Adler, ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον και η τάση προς αυτό είναι έμφυτη.
Διαβάστε σχετικά: Πως να δημιουργήσουμε καλές οικογενειακές σχέσεις
Ο οικογενειακός αστερισμός
Ο Adler χρησιμοποίησε τον όρο οικογένεια αστερισμό ως έναν συνεκτικό τρόπο, για να περιγράψει την θέση κάθε μέλους μέσα στο οικογενειακό σύστημα. Σύμφωνα με αυτή τη θεώρηση, ο οικογενειακός αστερισμός αποτελείται από τους γονείς, τα παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες και άλλα μέλη της οικογένειας.
Ο Adler υπογράμμισε ότι η σειρά που ένα παιδί έχει γεννηθεί, καθορίζει τη θέση του στον οικογενειακό αστερισμό, επηρεάζοντας τις επιλογές και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Ο ίδιος ο όρος τρόπος ζωής, είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες της Αντλεριανής θεραπείας, καθώς μέρος της θεραπείας είναι η ανάλυση και κατανόηση του τρόπου ζωής ενός ανθρώπου.
Ο Adler, πίστευε πως αν ο θεραπευτής δεν φτάσει στην εις βάθος κατανόηση του τρόπου ζωής, δεν θα μπορέσει να επέλθει πραγματική ανάλυση. Ας μην ξεχνάμε πως ο Adler θεωρείται πρωτοπόρος της αλλαγής του τρόπου ανάλυσης, η οποία μέχρι εκείνη την περίοδο γινόταν με την κλασσική μέθοδο του «ντιβανιού», με τον ασθενή να ξαπλώνει χωρίς να έχει καμία οπτική επαφή με το θεραπευτή.
Ο Adler ήταν από τους πρώτους-αν όχι ο πρώτος- που άλλαξε την τεχνική αυτή, κάνοντας τις συνεδρίες του vis a vis, κοιτώντας τον ασθενή κατά πρόσωπο, βάζοντας τον θεραπευτή να συμμετάσχει σε όλες τις εκφραστικές διεργασίες του ίδιου και του ασθενούς.
Η προσφορά του, αν και δεν ασχολήθηκε ο ίδιος με την ανάλυση των παιδιών, είναι πολύ μεγάλη στην οικογενειακή και συστημική θεραπεία, αφού έθεσε τις βάσεις για την παρατήρηση της δυναμικής και της διάδρασης του οικογενειακού συστήματος.
Ποια η σημασία της θεωρίας του οικογενειακού αστερισμού;
Η σειρά με την οποία γεννιόμαστε καθορίζει τη θέση μας στην οικογένεια και επηρεάζει, σύμφωνα με τον Adler, τις επιλογές που το κάθε παιδί θα κάνει, αλλά και τον τρόπο ζωής του. Μέσα στον οικογενειακό αστερισμό, το παιδί, ανάλογα με τη σειρά γέννησης του, θα λάβει αυτόματα «ρόλους», αλληλεπιδρώντας με το περιβάλλον του, το οποίο θα επηρεάσει με τη σειρά του ενδυναμώνοντας η όχι τους ρόλους αυτούς.
Ας μην ξεχνάμε πως και οι ίδιοι οι γονείς μεταβάλλουν τις συμπεριφορές τους, λόγω εμπειρίας, έχοντας διαφορετική αντιμετώπιση στο πρώτο παιδί, και άλλη στα επόμενα παιδιά της οικογένειας.
Με αυτόν τον τρόπο, μπορούμε να πούμε πως η καινοτομία του Αdler ,ήταν πως παρατήρησε σε μια εποχή που το παιδί θεωρούνταν σχεδόν ένα κενό δοχείο, την επίδραση της συμπεριφοράς των γονιών του και το πως καλούνταν να εκπληρώσει τις προσδοκίες ενός «μεγαλύτερου παιδιού», το οποίο έπρεπε ίσως να δίνει το παράδειγμα στα μικρότερα αδέρφια, ή στην περίπτωση που ήταν μοναχοπαίδι, να κουβαλάει όλα τα όνειρα και τις προσδοκίες που οι γονείς του προέβαλαν.
Το πρώτο παιδί: Το πρώτο παιδί της οικογένειας βιώνεται ως ένα μικρό θαύμα. Κουβαλάει όλες τις προσδοκίες των γονιών, και είναι όπως είναι φυσικό, το κέντρο της προσοχής. Οι ηγετικές του ικανότητες μπορεί να τον ακολουθούν ακόμα και μετά τη γέννηση των αδερφών του, καθώς θα είναι πάντα ο μεγαλύτερος. Ίσως είναι ο φροντιστής, ή ο βοηθός των γονιών του, και βιώσει κάποια παλινδρόμηση με τη γέννηση των αδερφών του.
Δεύτερο παιδί: Το δεύτερο παιδί θα αντιμετωπίσει συνήθως μια πιο ήπια διαπαιδαγώγηση, ίσως παρόλα αυτά να προσπαθήσει υπερβολικά να φτάσει το μεγαλύτερο αδερφάκι, και να βιώσει κάποια ματαίωση. Παρόλα αυτά, έχει από την αρχή εκπαίδευση στο να μοιράζεται, και ίσως δείξει περισσότερη ωριμότητα σε αυτό το θέμα από το μεγαλύτερο αδερφάκι.
Μεσαίο παιδί: Το μεσαίο παιδί βρίσκεται σε μια θέση που του δίνει συνήθως την αίσθηση του ότι είναι «αόρατο» ακριβώς επειδή δεν έχει ούτε υπερβολική προσοχή, ούτε και το αίσθημα ευθύνης προς τα υπόλοιπα αδέρφια. Εάν έχει μεγάλη διαφορά ηλικίας με το μικρότερο, μπορεί να βιώσει κάποια από τα συναισθήματα ευθύνης και παραδείγματος.
Μοναχοπαίδι: Φυσικά τα παιδιά που είναι μόνα στην οικογένεια απορροφούν όλες τις προσδοκίες και τα όνειρα των γονιών. Μπορεί πολλές φορές να διαμαρτύρονται πως δεν υπάρχει κάποιος να παίξουν, ενώ η κοινωνικοποίηση τους παίζει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας τους. Η μοναξιά που βιώνουν συνήθως είναι μικρότερη αν υπάρχουν στο ευρύτερο περιβάλλον αλλά παιδιά για να παίξουν όπως φίλοι, ξαδέρφια κλπ.
Οικογενειακός αστερισμός – Φτιάξτε τον δικό σας
Στο παρακάτω σχήμα μπορείτε να δείτε ένα παράδειγμα για το πως μπορείτε να φτιάξετε τον δικό σας οικογενειακό αστερισμό.
Στην παρακάτω οικογένεια μπορούμε να παρατηρήσουμε τα εξής στοιχεία: Η οικογένεια έχει τρία παιδιά, το καθένα από τα οποία έχει διαφορά τέσσερα χρόνια. Επίσης η μητέρα, είναι μικρή ηλικιακά, κάτι που σημαίνει πως έκανε το πρώτο παιδί, το Γιώργο, όταν ήταν 19 ετών. Ο Γιώργος, έχει διαφορά από το Νίκο οκτώ χρόνια, κάτι που μπορεί να σημαίνει πως εάν οι γονείς εργάζονταν, πιθανότατα να πρόσεχε τα μικρότερα αδέρφια του.
Ίσως οι γονείς του να ήταν πιο αυστηροί μαζί του και να περίμεναν από εκείνον να είναι πιο ώριμος, ώστε να δίνει το «καλό παράδειγμα» στα αδέρφια του. Ακόμη η Μαρία, που είναι το πρώτο κορίτσι και το «μεσαίο» παιδί της οικογένειας, ίσως καλούνταν να βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού ενώ τα αγόρια ήταν πιο ελεύθερα, η να ήταν πιο περιορισμένη στις εξόδους της σε σχέση με τα αγόρια.
Θα μπορούσε να έχει επηρεαστεί σχετικά με τον ρόλο της ως γυναίκα εάν φρόντιζε τα αγόρια της οικογένειας. Ο Νίκος πάλι, που γεννήθηκε τρίτος στη σειρά, ίσως να είχε μεγαλύτερη ελαστικότητα στη διαπαιδαγώγηση από τους γονείς, ή λιγότερη προσοχή.
Διαβάστε σχετικά: Σύγχρονη οικογένεια και ανθεκτικότητα
Φυσικά το παρακάτω είναι ένα απλό παράδειγμα, καθώς μεγάλο ρόλο παίζει η προσωπικότητα, το περιβάλλον, και οι δυναμικές που διαφέρουν από οικογένεια σε οικογένεια.
Κατά αυτόν τον τρόπο μπορείτε κι εσείς να φτιάξετε το δικό σας σχεδιάγραμμα, και να αναστοχαστείτε στις δυναμικές της δικής σας οικογένειας και στο πως η θέση που γεννηθήκατε σας επηρέασε, ή εάν είστε μοναχοπαίδι, τι μπορεί να σήμαινε για εσάς και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας.
Υπάρχουν περιπτώσεις που κάποια αδέρφια δεν γεννήθηκαν ποτέ, η κάποια οικογένεια βίωσε την απώλεια τους. Η θέση τους στον αστερισμό παρόλα αυτά υπάρχει, και μάλιστα σε περιπτώσεις όπως αυτή λειτουργεί καθοριστικά για τα παιδιά και τους γονείς που έμειναν πίσω. Η θεώρηση αυτή, ίσως λειτουργεί και επουλωτικά ως προς την απώλεια τους.
Οικογένεια | |||
Γονείς | Ιωάννα | Λευτέρης | |
Ηλικία | 55 | 60 | |
Παιδιά | Μαρία | Γιώργος | Νίκος |
Σειρά γεννήσεως | 2 | 1 | 3 |
Φύλο | Θήλυ | Άρεν | Άρεν |
Ηλικία
Διαφορά
|
32
4
|
36
4
|
30
4/8
|
Βιβλιογραφία
- Cohen, D. B. (2006). “”Family Constellations”: An Innovative Systemic Phenomenological Group Process from Germany”. The Family Journal. 14 (3): 226.
- Carroll, Robert T. “Bert Hellinger and family constellations”.
- Heidegger, M. (1962). Being and time (J. Macquarrie & E. Robinson, translators). New York: Harper & Row (original work published 1927).
- H. L. Ansbacher, R. Rowena, (1956). The Individual Psychology of Alfred Adler, New York
- F. Parenti, Alfred Adler. L’uomo, il pensiero, l’eredità culturale, Bari, 1987.
- Mahr, A. (1999). “Das wissende feld: Familienaufstellung als geistig energetisches heilen” [“The knowing field: Family constellations as mental and energetic healing”]. In Geistiges heilen für eine neue zeit [Intellectual cures for a
- new time]. Heidelberg, Germany: Kösel Verlag.