Πολλοί γονείς που παλεύουν με την ιδέα ότι το παιδί τους είναι δική τους αντανάκλαση (καλώς ή κακώς) δεν μπορούν να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από εκείνο και τείνουν να αισθάνονται ευθύνη για την κατάστασή του.
Όταν οι γονείς βλέπουν τις «προβληματικές» στάσεις και συμπεριφορές του παιδιού τους ως δική τους αντανάκλαση, μπορεί να είναι ένα φοβερό χτύπημα για το «εγώ» τους. Από την άλλη πλευρά οι γονείς με θετική άποψη για τον εαυτό τους,μπορεί να εκφράσουν θυμό και απογοήτευση όταν δεν βλέπουν τα παιδιά τους ως αντανάκλαση του εαυτού τους:
Το παιδί μου πρέπει να είναι σαν εμένα. Οι γονείς που δεν αισθάνονται πολύ καλά για τον εαυτό τους, βλέποντας το παιδί τους να είναι «ακριβώς σαν και αυτούς» μπορεί να τους κάνει να αισθάνονται συντετριμμένοι.
Οι γονείς που δεν έχουν υψηλή αυτοεκτίμηση συχνά αισθάνονται σαν να φταίνε οι ίδιοι για τα προβλήματα του παιδιού τους. Η ανικανότητά τους να διαφοροποιηθούν από τα παιδιά τους μπορεί επίσης να έχει ως αποτέλεσμα την ενοχή και επώδυνα συναισθήματα ευθύνης που συχνά είναι υπερβολικά και ανακριβή. Πολλοί γονείς που παλεύουν με την ιδέα ότι το παιδί τους είναι δική τους αντανάκλαση (καλώς ή κακώς) δεν μπορούν να διαχωρίσουν τον εαυτό τους από τα παιδιά τους.
Αυτοί οι γονείς τείνουν να αισθάνονται κάποια ευθύνη για την κατάσταση του παιδιού τους. Πολύ συχνά πιστεύουν ότι με την συμπεριφορά τους στα πρώτα χρόνια της ζωής του ή με την βιολογική συνεισφορά τους (ή και τα δύο), επηρέασαν βαθύτατα τη ζωή και τον χαρακτήρα του παιδιού τους.
Ο Πέτρος ήρθε στην συνεδρία του σε έξαλλη κατάσταση σχετικά με τον Γιάννη, τον 25χρονο γιο του. Μόλις είχε έρθει από το διαμέρισμα του γιου του και ήταν αηδιασμένος με τη βρωμιά και την ακαταστασία που βρήκε: Τί συμβαίνει με αυτό το παιδί; Είναι τόσο ακατάστατος. Αφήνει τα πράγματά του παντού. Το σπίτι του είναι σκέτο χάος! Το ίδιο απαίσια αισθάνομαι όταν σκέφτομαι πώς μεθάει με τους φίλους του κάθε Σαββατοκύριακο. Έχει το χάλι του!
Διαβάστε σχετικά: H ευτυχία των παιδιών περνά μέσα από το βλέμμα των γονέων
Όταν ρώτησα τον Πέτρο τί είναι αυτό που τον έκανε να νιώθει τόσο θυμωμένος με αυτή την κατάσταση, άρχισε να εκφράζει τύψεις που ήταν τόσο εξοργισμένος. Με έναν κόμπο στον λαιμό, είπε: Νιώθω πολύ πληγωμένος. Αισθάνομαι ότι ο Γιάννης δεν μου δείχνει σεβασμό. Ξέρει ότι σιχαίνομαι την ακαταστασία του και τα μεθύσια του. Νιώθω πως έχει επιλέξει έναν απαίσιο δρόμο ανοργανωσιάς και καταστροφής. Ρωτάω συνεχώς τον εαυτό μου, «σε ποιον έμοιασε και έγινε έτσι;»
Ρώτησα τον Πέτρο γιατί πίστευε ότι ο Γιάννης συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο. Πραγματικά δεν ξέρω, απάντησε. Αλλά ειλικρινά πιστεύω ότι φταίω εγώ. Ξέρεις ήμουν φοβερά εργασιομανής τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής του Γιάννη. Τον παραμελούσα όταν ήταν μικρός.
Μετά σκέφτομαι, επειδή εγώ ήμουν εργασιομανής, εκείνος θα πρέπει να γίνει αλκοολικός; Ξέρω ότι εγώ τον έκανα έτσι. Δεν είμαι καλός πατέρας. Ο Πέτρος βασανιζόταν από επώδυνα συναισθήματα και απογοήτευση ότι ο γιος του δεν έγινε ο ιδανικός ενήλικας που ο ίδιος ευχόταν να γίνει.
Με τον καιρό, ενώ διερευνούσαμε τα συναισθήματα του Πέτρου, έγινε φανερό ότι έριχνε όλη την ευθύνη στον εαυτό του για το άτομο που έγινε ο Γιάννης στα 25 του. Του ήταν πολύ δύσκολο να δει τον Γιάννη ως ένα ξεχωριστό άνθρωπο, ο οποίος είχε δικούς του λόγους να συμπεριφέρεται με αυτόν τον τρόπο. Σταδιακά, ο Πέτρος κατάφερε να συνειδητοποιήσει ότι η συνεισφορά του στην ανατροφή του Γιάννη δεν ήταν μόνο αρνητική και δεν ήταν ο μόνος που επηρέασε την ανάπτυξή του.
Η μητέρα του Γιάννη ήταν φροντιστική και ο Γιάννης είχε πολλούς φίλους μεγαλώνοντας. Ο Πέτρος θυμήθηκε ακόμη και κάποιους δασκάλους που επηρέασαν τη ζωή του Γιάννη. Αναγνώρισε, για παράδειγμα, ότι ένας καθηγητής στο γυμνάσιο είχε ενθαρρύνει τον Γιάννη να συνεχίσει να ασχολείται με τη μουσική και ο Πέτρος αναγνώρισε το γεγονός ότι ο Γιάννης είχε γίνει ένας επιτυχημένος μουσικός.
Υποθέτω ότι δεν εστίασα αρκετά στις επιτυχίες του Γιάννη, αλλά στο πώς εγώ τον βλέπω ως αποτυχημένο κατηγορώντας τον εαυτό μου γι’ αυτό, είπε ο Πέτρος. Μερικές φορές ακόμη νομίζω ότι ίσως ο Γιάννης τα κάνει θάλασσα για να με τιμωρήσει με τρόπους που ξέρει ότι μισώ. Υποθέτω ότι πρέπει να παραδεχτώ ότι δεν σχετίζονται όλα με εμένα. Ο Γιάννης είναι διαφορετικός από εμένα. Απλά είναι δύσκολο να το αποδεχτώ αυτό. Αλλά θέλω να το καταφέρω αυτό. Ξέρω ότι θα ήταν ιδιαίτερα βοηθητικό για τη σχέση μας.
Ο Πέτρος αρχίζει σταδιακά να διαχωρίζει τον εαυτό του από τον Γιάννη και να βιώνει τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του ως σχετικές περισσότερο με τον Γιάννη παρά με τον ίδιο. Αρχίζει επίσης να παίρνει τον χαρακτήρα και τη συμπεριφορά του Γιάννη λιγότερο προσωπικά. Ξεπερνώντας την ιδέα ότι «για όλα φταίω εγώ» ανοίγεται ο δρόμος για τον Πέτρο να δει τον Γιάννη ως ένα ξεχωριστό άτομο.
Η Δώρα μία άλλη θεραπευόμενη, άρχισε να μιλάει στις συνεδρίες μας για την δεκάχρονη κόρη της Ναυσικά. Η ανησυχία της Δώρας για τις μαθησιακές δυσκολίες της κόρης της, είχε οδηγήσει στην έμμονη ιδέα ότι ποτέ δεν θα κατάφερνε να ζήσει μια επιτυχημένη ζωή. Είπε λυπημένα: Ο εγκέφαλός της έχει υποστεί βλάβη. Πώς θα μπορέσει να γίνει καλά;
Τί εννοείς, «Ο εγκέφαλός της έχει υποστεί βλάβη;» τη ρώτησα.
Όταν την πήγαμε για αξιολόγηση δυσκολεύτηκε πολύ να εστιάσει και να οργανώσει τις σκέψεις της, απάντησε.
Ναι, ξέρω ότι έχει κάποιες μαθησιακές δυσκολίες, αλλά να τη βλέπεις ως «ένα άτομο που έχει υποστεί εγκεφαλική βλάβη» είναι μάλλον ένας ακραίος τρόπος για να χαρακτηρίζεις την κόρη σου, είπα.
Κατά βάθος ξέρω ότι αυτό που λες ισχύει, είπε. Αλλά είχα και εγώ μαθησιακές δυσκολίες όταν ήμουν παιδί. Κανένας δεν τις αναγνώρισε, κανένας δεν έκανε κάτι γι’ αυτές. Ακόμη δυσκολεύομαι πολύ στη δουλειά και στη ζωή μου να είμαι συγκεντρωμένη και οργανωμένη.
Με πιάνει θλίψη και άγχος όταν ξεχνάω πράγματα ή δεν κάνω τα πράγματα που υποσχέθηκα στον σύζυγο ή στον προϊστάμενό μου. Ξέρω ότι ο εγκέφαλός μου είναι προβληματικός και η Ναυσικά είναι ακριβώς σαν κι εμένα. Γιατί να πιστέψω ότι η μοίρα της θα είναι διαφορετική από τη δική μου;
Η Δώρα είχε μια πολύ δυνατή πεποίθηση ότι η βιολογία καθορίζει το μέλλον το δικό της αλλά και αυτό της κόρης της. Ήταν απρόθυμη να σκεφτεί ότι η ζωή της κόρης της θα μπορούσε να πάρει διαφορετική τροπή από τη δική της. Δυσκολευόταν να θεωρήσει τη Ναυσικά ως ένα ξεχωριστό πρόσωπο με τα δικά του μοναδικά χαρακτηριστικά.
Της υπενθύμισα ότι αυτή και ο σύζυγός της μπορούσαν να διαχειρίζονται τα μαθησιακά προβλήματα της Ναυσικάς και είχαν τη βοήθεια ειδικού. Τόνισα επίσης ότι η περίπτωση της Ναυσικάς είναι πολύ διαφορετική από την εμπειρία που είχε η ίδια όταν ήταν μικρή. Επισήμανα ότι υπάρχουν πολλές επιρροές εκτός από τις βιολογικές που επηρεάζουν την ανάπτυξη ενός ανθρώπου.
Διαβάστε σχετικά: Δεκτικοί και μη δεκτικοί γονείς: Πως σχετίζονται με την αποδοχή του ίδιου τους του εαυτού, του ρόλου τους ως γονείς και των παιδιών τους;
Επίσης ζήτησα από τη Δώρα να μου πει ό,τι μπορούσε να σκεφτεί σχετικά με τα επιτεύγματα της Ναυσικάς. Η λίστα που παρουσίασε η Δώρα ήταν μεγάλη: Σπουδαία πιανίστρια, πολύ καλή καλλιτέχνιδα, πρωταθλήτρια στο χούλα-χουπ, καλός άνθρωπος, καλή κολυμβήτρια και φαντάζομαι και άλλα πράγματα επίσης.Η Δώρα αναγνώρισε κάπως απρόθυμα, Ναι, υποθέτω ότι ο εγκέφαλός της δουλεύει καλά σε κάποια πράγματα.
Η Δώρα και εγώ περάσαμε πολύ χρόνο μιλώντας όχι μόνο για τη Ναυσικά, αλλά επίσης για την αρνητική άποψη που είχε η Δώρα για τον εαυτό της. Ήταν δυσκολότερο για εκείνη να λάβει σοβαρά υπόψη της ότι και η ίδια έχει τα δικά της επιτεύγματα. Ήταν ακόμη πιο δύσκολο να σκεφτεί ότι η Ναυσικά της έμοιαζε σε κάποια πράγματα και σε άλλα όχι. Εγώ δεν το έχω καθόλου με την τέχνη και την κολύμβηση.
Η δουλειά μας επικεντρώθηκε στον προβληματισμό της Δώρας να δει τον εαυτό της με θετικό τρόπο και να δει τη Ναυσικά ως ένα ξεχωριστό, διαφορετικό πρόσωπο από αυτήν. Μιλούσαμε επίσης για το πόσο οδυνηρό είναι να βλέπεις το παιδί σου να έχει ελλείψεις σε κάποιους τομείς και ακόμη χειρότερα όταν αισθάνεσαι ότι εσύ είσαι η αιτία.
Βοήθησα τη Δώρα να μιλήσει για την αλλοιωμένη αίσθηση που είχε για τον εαυτό της, γεγονός που της επέτρεψε να κάνει τη διάκριση μεταξύ της δικής της εμπειρίας και αυτή της Ναυσικάς. Προσπάθησα να τη βοηθήσω να σκεφτεί ότι ενώ μπορεί να υπάρχει κάποιο βιολογικό υπόβαθρο στην περίπτωση των μαθησιακών δυσκολιών της Ναυσικάς, υπάρχουν πολλοί περισσότεροι παράγοντες που κάνουν τη Ναυσικά να είναι αυτή που είναι,και όχι ένα απλό «είναι ακριβώς σαν και μένα».
Ως γνωστόν υπάρχουν γονείς που αισθάνονται εξαιρετικά υπερήφανοι για τον ρόλο που έπαιξαν στις επιτυχίες των παιδιών τους. Αλλά όταν οι γονείς κομπάζουν ασταμάτητα σχετικά με τα επιτεύγματα των παιδιών τους σε βαθμό που δεν μοιάζει με μία τυπική γονική ευχαρίστηση, συνήθως θεωρούμε αυτή τη συμπεριφορά ναρκισσιστική. Για τον Πέτρο και τη Δώρα, η μεγάλη τους απογοήτευση να αντιλαμβάνονται μόνο τα ελλείμματα, τα προβλήματα και τις αποτυχίες των παιδιών τους, ήταν επίσης ναρκισσιστική.
Ο όρος ναρκισσισμός προέρχεται από τον Ελληνικό μύθο του Νάρκισσου, σύμφωνα με τον οποίο ο Νάρκισσος ερωτεύεται την αντανάκλασή του στην επιφάνεια μιας λίμνης. Η ιδέα της αντανάκλασης ταιριάζει στις εμπειρίες του Πέτρου και της Δώρας. Αντί να βιώνουν ναρκισσιστική ευχαρίστηση, αυτοί οι συντετριμμένοι γονείς βιώνουν ένα ναρκισσιστικό τραύμα. Όταν κοίταζαν τα παιδιά τους, έβλεπαν μια δική τους αντανάκλαση. Ήταν ανυπόφορο να βλέπουν μια αντανάκλαση που δεν ήταν καλή.
Αυτοί οι γονείς ανταποκρίνονται με ναρκισσιστικό τρόπο και δεν μπορούν να διαχωρίσουν τους εαυτούς τους από τα παιδιά τους. Καλό είναι να αναρωτηθεί κανείς πώς οι γονείς που βλέπουν τα παιδιά τους σαν αντανακλάσεις των εαυτών τους, μπορεί να έχουν επηρεάσει τη διαδικασία διαφοροποίησης/εξατομίκευσης τους.
Καθώς οι γονείς συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο ότι οι πεποιθήσεις τους ότι τα παιδιά τους είναι ή πρέπει να είναι «ακριβώς σαν κι αυτούς», είναι αυθαίρετα συμπεράσματα, θα είναι σε καλύτερη θέση να διερευνήσουν αυτές τις πεποιθήσεις. Ως αποτέλεσμα, οι γονείς θα βιώνουν λιγότερο πόνο και τα παιδιά τους θα μπορέσουν να εξελιχθούν σε ξεχωριστά, μοναδικά άτομα.
Πηγή: goodtherapy.org
Απόδοση: Έφη Μεσιτίδου
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
