Δήμητρα Ρούκη

Εμπόδια επικοινωνίας από γονείς προς τα παιδιά: ποια η σημασία τους;

Εμπόδια επικοινωνίας από γονείς προς τα παιδιά: ποια η σημασία τους;

Δήμητρα Ρούκη

Τα εμπόδια μπορούν να μπουν από κάθε άνθρωπο, επομένως ακόμα και τα παιδιά μπορούν να θέσουν εμπόδια στους γονείς. Τα εμπόδια που τίθενται όμως από την πλευρά των γονέων είναι πιο σημαντικά, καθώς αν επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα (και δεν αποτελούν σποραδικές δηλώσεις σε καταστάσεις κρίσης), έχουν επιπτώσεις στη σχέση γονέων-παιδιών.


Η επικοινωνία αποτελεί πανανθρώπινη ανάγκη και συμβαίνει κάθε στιγμή γύρω μας. Λεκτική και μη-λεκτική, για την ομαλή διεξαγωγή της απαιτεί τουλάχιστον έναν πομπό που στέλνει το μήνυμα, έναν δέκτη που το λαμβάνει και το ίδιο το μήνυμα με το περιεχόμενό του.

Τι συμβαίνει όμως όταν είτε ο πομπός δε στέλνει σωστά το μήνυμα, είτε ο δέκτης το παρερμηνεύει ή το περιεχόμενο του μηνύματος είναι προβληματικό; Εκεί ξεκινούν τα εμπόδια στην επικοινωνία! Τα εμπόδια μπορούν να μπουν από κάθε άνθρωπο, επομένως ακόμα και τα παιδιά μπορούν να θέσουν εμπόδια στους γονείς. Τα εμπόδια που τίθενται όμως από την πλευρά των γονέων είναι πιο σημαντικά, καθώς αν επαναλαμβάνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα (και δεν αποτελούν σποραδικές δηλώσεις σε καταστάσεις κρίσης), έχουν επιπτώσεις στη σχέση γονέων-παιδιών.

Τα βασικότερα είναι:

  • Ενοχοποίηση και κατηγορία («είσαι άσχετη, δεν ξέρεις τι σου γίνεται»). Μπορεί να προκαλέσει αντι-κριτική («εσύ είσαι άσχετη»), ανεπάρκεια ή κατωτερότητα
  • Χαρακτηρισμοί-ταμπέλες («είσαι ηλίθιος», «έχεις γίνει σαν μπαλόνι»). Μπορεί να έχουν καταστροφική επίδραση στην αυτοεικόνα του παιδιού.
  • Απειλές («μια λέξη ακόμα και θα δεις τι θα πάθεις», «θα φύγεις από το σπίτι»). Μπορεί να οδηγήσουν σε φόβο και υποταγή σε μικρές ηλικίες-σε μεγαλύτερες: σε αγανάκτηση και εχθρότητα.
  • Διαταγές («σταμάτα τώρα», «έλα τώρα να φας»). Δείχνουν ότι οι ανάγκες και τα συναισθήματα του συνομιλητή δεν είναι σημαντικά, εγείρουν φόβο-αγανάκτηση-θυμό.
  • Διάλεξη-κήρυγμα-ηθικολογία («οφείλεις να με υπακούς»). Μπορεί να οδηγήσουν σε ενοχή ή άμυνα αν δε συνοδεύονται από κάποια εξήγηση, γιατί δίνουν έμφαση στην εξουσία-το καθήκον.
  • Προειδοποιήσεις («φόρα τώρα τη ζακέτα σου», «πιες τώρα την πορτοκαλάδα να σε δω»). Είναι χρήσιμες, αλλά αφού εξηγήσουμε το λόγο.
  • Δηλώσεις «οσιομάρτυρα» («θα πεθάνω και θα είσαι η αιτία», έχω τα προβλήματά μου κι έχω και εσένα»). Δημιουργία ενοχών ή αμυντικής στάσης.
  • Συγκρίσεις («γιατί δεν προσπαθείς να μοιάσεις λίγο με τον αδερφό σου; σε όλα είναι καλός»). Μπορεί να οδηγήσουν σε προβληματικές σχέσεις μεταξύ των συγκρινόμενων πλευρών, αέναη προσπάθεια κατάκτησης ενός προτύπου ή πλήρης αποφυγή του.
  • Σαρκασμός/ειρωνεία («ναι, καλά, εγώ ξέρω τι έχεις»). Δείχνει μη διάθεση επικοινωνίας και αυθεντία.
  • Αυτοεκπληρούμενη προφητεία («στα έλεγα εγώ, δικαιώθηκα»). Μη προσπάθεια επίλυσης προβλημάτων, αποξένωση, προσπάθεια επίδειξης δύναμης.

 

Τα 4 τελευταία είναι τα πιο «βαριά», γιατί προκαλούν τοξικότητα στη σχέση λόγω επιβολής εξουσίας (κάποια μπορεί να είναι μη αναστρέψιμα, για αυτό θέλουν πολλή δουλειά ώστε να υπερ-νικηθούν)

Οι ανωτέρω εκφράσεις έχουν ειπωθεί και ακουστεί στους περισσότερους ανθρώπους. Όπως προαναφέρθηκε, η σποραδική έκφρασή τους σε ένα οικογενειακό περιβάλλον, δε θα επηρεάσει σημαντικά την ψυχική υγεία του παιδιού. Ας θυμόμαστε όμως ότι αν και σε κάποιους ανά περίπτωση φαίνονται σωστές οι ανωτέρω εκφράσεις, μετρά περισσότερο η μη-λεκτική επικοινωνία, ο τρόπος που ειπώνονται και η χρονική στιγμή. Αν χρησιμοποιούνται συχνά, η επικοινωνία με τα παιδιά (στήριγμα κάθε διαπαιδαγώγησης) δεν είναι τόσο ισχυρή και επομένως, είναι δύσκολο να προληφθούν αρνητικά φαινόμενα.

Και μην ξεχνάτε, αν «αναγκαστείτε» να …υποκύψετε στα παραπάνω, βεβαιωθείτε ότι πρώτα….έχετε εξαντλήσει τους σωστούς τρόπους επιβολής ορίων! Επιπλέον, η «συγγνώμη» είναι πολύ δυνατή: αν νιώθετε πως έχετε φερθεί άδικα, πείτε το στο παιδί σας και βρείτε από κοινού τρόπους για να μη διαταραχθεί η επικοινωνία σας ξανά!

 

Και τέλος...μερικά χαρακτηριστικά του σπουδαίου γονέα τα οποία αλληλεπιδρούν και αλληλοσυμπληρώνονται:

-          Αγάπη άνευ όρων για τα παιδί, που εκδηλώνεται σε κάθε ευκαιρία, ακόμα και στις «αποτυχίες» του παιδιού

-          Χρόνος με τα παιδιά -ποιοτικός, με αλληλεπίδραση και γνήσιο ενδιαφέρον για τα επιτεύγματά τους

-          Υπομονή -σημαντική αρετή, όχι πάντα εύκολη, αλλά αναγκαία, για τη διατήρηση της ψυχραιμίας και την επίτευξη σωστών ισορροπίας εμπιστοσύνης, αλλά και ορίων                           

-          Ανοιχτή επικοινωνία, κατανόηση, στήριξη, ισορροπία, με συζήτηση και καλλιέργεια συναισθηματικής νοημοσύνης

-          Εξήγηση σε κάθε τι που ζητά από το παιδί, αλλά και προτροπή για να λαμβάνει κάποιες αποφάσεις μόνο του (αυτοπεποίθηση, εμπιστοσύνη στις ικανότητές του)

-          Συμμετοχή στο παιχνίδι -διαδικασία που βοηθά την ανάπτυξη του παιδιού, την αποφόρτιση των γονέων και το μοίρασμα ξένοιαστων στιγμών

-          Δέσμευση στο ρόλο του -ανεξάρτητα από τα λάθη που μπορούν να προκύψουν, πάντα είμαστε γονείς, κάθε μέρα είναι μια νέα ευκαιρία να προσπαθήσουμε ξανά να γίνουμε καλύτεροι, ζητώντας βοήθεια από ειδικό αν χρειαστεί

-          Καλό παράδειγμα -από τα ισχυρότερα «όπλα» στη διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Εκτός από τις πρακτικές πειθαρχίας, τη συζήτηση και την επικοινωνία, τα παιδιά εσωτερικεύουν κανόνες, ηθική, πρακτικές επίλυσης προβλημάτων και τρόπους αντιμετώπισης αγχωδών καταστάσεων, με βάση το παράδειγμα των γονέων.

Αυτό που μπορεί να γίνει ο γονιός; Να γίνει ένας άνθρωπος που ενδιαφέρεται να μάθει από τα λάθη του, να μη τα φοβηθεί, να εξελιχθεί μέσα από αυτά και να τα χρησιμοποιήσει στο μέλλον όσο πιο δημιουργικά μπορεί, σε συνεργασία με τον σύντροφό του και το παιδί του.

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...