Αν μπορούμε να βασιστούμε στο γεγονός ότι οι άλλοι τηρούν τους κανόνες προστασίας, εμείς μπορούμε να τη γλιτώσουμε, περιφρονώντας τους. Αυτή είναι μία θέση που υιοθετούν αρκετοί άνθρωποι για τον κορωνοϊό. Πώς μπορεί να αλλάξει;
Ο COVID-19 μπορεί να θεωρηθεί ως ένα παιχνίδι σύγκρουσης καθώς συνεχίζουμε να βγαίνουμε έξω, ενώ θα έπρεπε να μένουμε σπίτι, να τηρούμε τις κοινωνικές αποστάσεις και τα μέτρα υγιεινής.
Αν μπορούμε να βασιστούμε στο γεγονός ότι οι άλλοι τηρούν τους κανόνες, εμείς μπορούμε να τη γλιτώσουμε περιφρονώντας τους, είπε ο Daniel Rubenstein, καθηγητής οικολογίας και εξελικτικής βιολογίας στο Princeton.
Ωστόσο, εάν πιστεύουμε ότι εμείς οι ίδιοι διατρέχουμε κίνδυνο και ότι οι άλλοι δεν ακολουθούν τις οδηγίες, όπως θα έπρεπε, τότε καθίσταται επιτακτική ανάγκη να ακολουθήσουμε τις οδηγίες για να κρατήσουμε τους εαυτούς μας και τους αγαπημένους μας ασφαλείς, είπε. Και αν πιστεύουμε ότι οι κανόνες και οι περιορισμοί είναι πραγματικά αποτελεσματικοί, είναι ακόμα πιο πιθανό να τους τηρούμε πιστά.
Αυτή είναι η λογική πίσω από τη συμπεριφορική επιστημονική προσέγγιση του Rubenstein για την αλλαγή συμπεριφοράς σχετικά με τον COVID-19. Πολλές κυβερνήσεις έχουν χρησιμοποιήσει τεχνικές εξαναγκασμού – φόβο και απειλές – για να ενθαρρύνουν τον πληθυσμό να ακολουθήσει τους κανόνες και τους περιορισμούς σχετικά με τον COVID-19. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει βραχυπρόθεσμα, αλλά η δύναμη του εξαναγκασμού φαίνεται να είναι μικρής διάρκειας και για μερικούς ανθρώπους μπορεί να μην είναι καν αποτελεσματική.
Αντ’ αυτού, μια διεθνής ομάδα ερευνητών, συμπεριλαμβανομένου του Rubenstein, διαπίστωσε ότι μια πιο αποτελεσματική προσέγγιση θα ήταν να αλλάξουν τη στάση των ανθρώπων, ώστε να έχουν εσωτερικά κίνητρα να συνεργαστούν με μέτρα κατά του COVID-19.
Τόσο ο φόβος για τις συνέπειες της μη συνεργασίας από το άλλο συμβαλλόμενο μέλος, όσο και η ενισχυμένη αντίληψη της ομοιότητας – καθώς και τα δύο μέλη απειλούνται από την ίδια πανδημία – παρακινούν τους ανθρώπους να συνεργαστούν, δήλωσε ο Rubenstein.
Για να διερευνήσουν αυτήν τη θεωρία, οι ερευνητές διεξήγαγαν μια έρευνα σχετικά με τις στάσεις απέναντι στον COVID-19. Η έρευνα αξιολόγησε την αντίληψη των ανθρώπων σχετικά με τη σοβαρότητα της νόσου και την αποτελεσματικότητα μιας ποικιλίας προτεινόμενων προληπτικών μέτρων, τόσο πριν όσο και μετά τη λήψη μιας εκπαιδευτικής παρέμβασης.
Αρχικά, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εκτιμήσουν το ποσοστό των ατόμων που θα προσβληθούν από τον COVID-19, εάν συμμορφωθούν με ένα συγκεκριμένο προληπτικό μέτρο (για παράδειγμα, κοινωνική αποστασιοποίηση ή τακτικές πρακτικές υγιεινής), και το ποσοστό των ατόμων που θα προσβληθούν από τον ιό, αν δε συμμορφωθούν.
Η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο εκτιμήσεων φανέρωνε τη στάση του μεμονωμένου συμμετέχοντα απέναντι στο συγκεκριμένο προληπτικό μέτρο – όσο μεγαλύτερη ήταν η διαφορά, τόσο πιο αποτελεσματικό πίστευαν ότι ήταν το μέτρο στην πρόληψη του COVID-19 (και κατά πάσα πιθανότητα ήταν πιο πιθανό να συμμορφωθούν με αυτό). Το υπόλοιπο της έρευνας επικεντρώθηκε, στη συνέχεια, στο μέτρο, το οποίο ο συμμετέχων κατέταξε ως το λιγότερο αποτελεσματικό.
Διαβάστε σχετικά: Γιατί κάποιοι αρνούνται να φορέσουν μάσκα;
Στο τέλος, αφού τελείωσαν τις εργασίες της έρευνας και έμαθαν περισσότερα σχετικά με τις συμπεριφορές διατήρησης της υγείας, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να εκτιμήσουν πάλι το ποσοστό των ατόμων που θα προσβληθούν από τον COVID-19, εάν ακολουθούν ή δεν ακολουθούν αυτά τα μέτρα. Αυτές οι μετρήσεις συγκρίθηκαν με τις αρχικές τους εκτιμήσεις.
Η έρευνα ήταν γεμάτη ψυχολογικές αρχές για να επηρεάσει τη στάση των συμμετεχόντων απέναντι στον COVID-19. Όλοι οι συμμετέχοντες εκτέθηκαν σε συμβουλές εμπειρογνωμόνων – συμπεριλαμβανομένης μιας παραγράφου από τη Wikipedia – και τους ζητήθηκε να ενστερνιστούν αυτές τις συμβουλές. Μερικοί συμμετέχοντες κλήθηκαν να γράψουν σύντομες δηλώσεις εξηγώντας, πώς το προληπτικό μέτρο που κατέταξαν ως το λιγότερο αποτελεσματικό είναι χρήσιμο στην πρόληψη της μετάδοσης του COVID-19.
Η ψυχολογική στρατηγική πίσω από αυτήν την εργασία ήταν να επικαλεσθεί τη γνωστική ασυμφωνία: αν η συμπεριφορά ενός ατόμου αντιβαίνει τις αξίες του, αισθάνεται ασυμφωνία, η οποία τον πιέζει να αλλάξει είτε τις αξίες του, είτε τη συμπεριφορά του, ώστε να καταλήξει σε συμφωνία.
Επομένως, ζητώντας από τους συμμετέχοντες να γράψουν για τη χρησιμότητα ενός προληπτικού μέτρου που θεωρούν αναποτελεσματικό, τους πιέζει να αλλάξουν τη γνώμη τους για αυτό το μέτρο.
Και η ψυχολογική έρευνα είναι σαφής, δηλαδή ότι η αλλαγή απόψεων – η αλλαγή στάσης – οδηγεί σε αλλαγή συμπεριφοράς, δήλωσε ο Rubenstein. Σε αυτό βασιζόμαστε.
Οι ερωτήσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας διατυπώθηκαν ως προς τα αρνητικά αποτελέσματα, επειδή η απώλεια είναι πιο «απειλητική» από το κέρδος, και οι συμμετέχοντες ενθαρρύνθηκαν να σκεφτούν, πώς τα μέτρα ή οι οδηγίες θα βοηθούσαν να διατηρήσουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα ασφαλή (επικαλούμενη την εξελικτική αρχή της «επιλογής συγγενών».
Στο τέλος, ευχαρίστησαν τους συμμετέχοντες για τη συμμετοχή τους με τόσους πολλούς άλλους που ακολουθούν τις οδηγίες (το «φαινόμενο της μόδας») και ενθαρρύνθηκαν να «συνεχίσουν να ακολουθούν τις οδηγίες των υγειονομικών αρχών» (η τεχνική πειθούς «το πόδι στην πόρτα»).
Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 3.102 συμμετέχοντες σε 77 χώρες σε όλο τον κόσμο, οι οποίοι συμμετείχαν στην έρευνα σε μια από 7 γλώσσες. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι μέχρι το τέλος της έρευνας, οι περισσότεροι συμμετέχοντες είχαν περισσότερη πίστη στα προληπτικά μέτρα που αρχικά θεωρούσαν αναποτελεσματικά.
Είναι ενδιαφέρον ότι τις πρώτες μέρες της καραντίνας, η «διατήρηση των αποστάσεων», που τώρα είναι γνωστή ως «κοινωνική αποστασιοποίηση», κατατασσόταν συνήθως ως το λιγότερο αποτελεσματικό μέτρο (κατά 44% των συμμετεχόντων), ενώ «οι ηλικιωμένοι να αποφεύγουν τους άλλους» κατατασσόταν συνήθως ως το πιο αποτελεσματικό προληπτικό μέτρο (κατά 36% των συμμετεχόντων).
Αυτές οι αντιλήψεις έρχονται σε αντίθεση με αυτά που προωθεί η επιστημονική κοινότητα ως τα καλύτερα μέτρα για την παρεμπόδιση της μετάδοσης του COVID-19. Έρχονται, επίσης, σε αντίθεση με το πνεύμα συνεργασίας, υπονοώντας ότι οι ηλικιωμένοι πρέπει να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους, ενώ οι άλλες ηλικίες μπορούν να ζήσουν χωρίς ανησυχίες και περιορισμούς.
Στο τέλος της έρευνας, η εκτίμηση των συμμετεχόντων για τα μέτρα πρόληψης του COVID-19 είχε αυξηθεί – κατά μέσο όρο, η αντιληπτή αποτελεσματικότητα για το «λιγότερο αποτελεσματικό» ενός συγκεκριμένου συμμετέχοντα αυξήθηκε κατά 26%.
Τα μηνύματα είναι σημαντικά: «Χρειαζόμαστε ένα ομαδικό, ενωμένο μέτωπο»
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η διατύπωση ήταν, επίσης, σημαντική για να προσδιοριστεί η σπουδαιότητα στην αλλαγή της συμπεριφοράς: η εστίαση στο αρνητικό αποτέλεσμα (μόλυνση), αντί στο αντίστροφο θετικό αποτέλεσμα (παραμένουμε υγιείς), αύξησε την αντιληπτή αποτελεσματικότητα των μέτρων ελέγχων.
Παρόλο που αυτή η έρευνα βασίστηκε σε πρώιμα προληπτικά μέτρα – συλλογή δεδομένων πριν από τις μάσκες, πόσο μάλλον τα εμβόλια – τα εργαλεία που προτείνει είναι, όμως, σχετικά και σήμερα. Μια μη δημοσιευμένη εργασία που ακολούθησε διαπίστωσε ότι αυτά τα εργαλεία ήταν, επίσης, αποτελεσματικά για να πείσουν τους ανθρώπους για τη σπουδαιότητα της μάσκας.
Καθώς ο COVID-19 μαίνεται, είναι απολύτως απαραίτητο οι άνθρωποι να συνεχίσουν να τηρούν τις οδηγίες κατά του COVID-19 και να εγγραφούν για εμβολιασμό, δήλωσε ο Rubenstein.
Η χρησιμότητα αυτών των αρχών που αλλάζουν τη στάση δε σταματά στον COVID-19, συμπλήρωσε. Αυτό το είδος προσέγγισης θα μπορούσε να ενισχύσει, επίσης, τη συνεργασία ενάντια στο επόμενο υπαρξιακό μας πρόβλημα - την κλιματική αλλαγή, δήλωσε ο Rubenstein.
Έρευνα: The behavioral challenge of the COVID-19 pandemic: indirect measurements and personalized attitude changing treatments (IMPACT).
Απόδοση: Σοφία Ανδριανάκη – Μετάφραση και επιμέλεια ξενόγλωσσων άρθρων
