Υπάρχει μια γενική υπόθεση ότι τα ανθρώπινα όντα είναι εγωιστικά. Είμαστε προφανώς αδίστακτοι, έχοντας ισχυρές παρορμήσεις να ανταγωνιζόμαστε ο ένας τον άλλον για την απόκτηση και τη συσσώρευση δύναμης και αγαθών.
Όταν γινόμαστε ευγενικοί μεταξύ μας, αυτό συμβαίνει συνήθως επειδή έχουμε κρυφά κίνητρα. Αν είμαστε καλοί, αυτό συμβαίνει μόνο επειδή καταφέρνουμε να ελέγξουμε και να ξεπεράσουμε τον έμφυτο εγωισμό και τη σκληρότητά μας.
Αυτή η ζοφερή άποψη της ανθρώπινης φύσης συνδέεται στενά με τον επιστημονικό συγγραφέα Richard Dawkins, του οποίου το βιβλίο The Selfish Gene έγινε δημοφιλές επειδή βοηθάει να εξηγήσει το ανταγωνιστικό και ατομικιστικό ήθος των κοινωνιών του 20ού αιώνα.
Αυτό φαίνεται λογικό. Αλλά στην πραγματικότητα η υπόθεση στην οποία βασίζεται - ότι η προϊστορική ζωή ήταν ένας απελπισμένος αγώνας για επιβίωση - είναι λανθασμένη.
Διαβάστε σχετικά: Η διαφορά της αυτοφροντίδας από τον εγωϊσμό
Προϊστορική αφθονία
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι στην προϊστορική εποχή, ο κόσμος ήταν πολύ αραιοκατοικημένος. Επομένως, υπήρχε αφθονία πόρων για τις ομάδες κυνηγών-συλλεκτών.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, περίπου πριν από 15.000 χρόνια, ο πληθυσμός της Ευρώπης ήταν μόνο 29.000 ενώ ο πληθυσμός ολόκληρου του κόσμου ήταν λιγότερο από 500.000. Με τόσο μικρές πληθυσμιακές πυκνότητες, φαίνεται απίθανο οι προϊστορικές ομάδες κυνηγών-συλλεκτών να ανταγωνίζονταν μεταξύ τους ή να είχαν ανάγκη να εκδηλώνουν αγένεια, ανταγωνιστικότητα ή να καταφεύγουν σε πόλεμο.
Πράγματι, πολλοί ανθρωπολόγοι συμφωνούν ότι ο πόλεμος είναι μια καθυστερημένη εξέλιξη στην ανθρώπινη ιστορία, ο οποίος προέκυψε με τους πρώτους αγροτικούς οικισμούς.
Σύγχρονα στοιχεία
Υπάρχουν επίσης σημαντικά στοιχεία από σύγχρονες ομάδες κυνηγών-συλλεκτών που ζουν με τον ίδιο τρόπο με τους προϊστορικούς ανθρώπους. Ένα από τα εντυπωσιακά χαρακτηριστικά αυτών των ομάδων είναι η ισότητα τους.
Όπως παρατήρησε ο ανθρωπολόγος Bruce Knauft, οι κυνηγοί-συλλέκτες χαρακτηρίζονται από «ακραία πολιτική και σεξουαλική ισότητα». Τα άτομα σε αυτές τις ομάδες δεν συσσωρεύουν ατομική περιουσία. Έχουν ηθική υποχρέωση να μοιράζονται τα πάντα. Έχουν επίσης μεθόδους διατήρησης της ισότητας, διασφαλίζοντας ότι δεν θα προκύψουν διαφορές κύρους.
Η φυλή Kung της νότιας Αφρικής, για παράδειγμα, ανταλλάσσει βέλη πριν πάει στο κυνήγι και όταν σκοτωθεί ένα ζώο, τα εύσημα δεν πηγαίνουν στο άτομο που έριξε το βέλος, αλλά στο άτομο στο οποίο ανήκει το βέλος. Και αν ένα άτομο γίνεται υπερβολικά κυρίαρχο ή αλαζονικό, τα άλλα μέλη της ομάδας το περιθωριοποιούν.
Συνήθως σε τέτοιες ομάδες, οι άνδρες δεν έχουν καμία εξουσία επί των γυναικών. Οι γυναίκες συνήθως επιλέγουν τους συντρόφους για γάμο, αποφασίζουν τι δουλειά θέλουν να κάνουν και δουλεύουν όποτε το επιθυμούν. Και αν καταρρεύσει ο γάμος τους, έχουν δικαιώματα επιμέλειας στα παιδιά τους.
Πολλοί ανθρωπολόγοι συμφωνούν ότι τέτοιες ισότιμες κοινωνίες ήταν συνηθισμένες έως και πριν από μερικές χιλιάδες χρόνια, όταν η αύξηση του πληθυσμού οδήγησε στην ανάπτυξη της γεωργίας και ενός πιο «νοικοκυρεμένου» τρόπου ζωής.
Διαβάστε σχετικά: Ο εγωκεντρικός εγκέφαλος
Αλτρουισμός και ισότητα
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, δεν φαίνεται να υπάρχει λόγος να υποθέσουμε ότι χαρακτηριστικά όπως ο ρατσισμός, ο πόλεμος και η αρσενική κυριαρχία θα είχαν προκύψει ως αποτέλεσμα της εξέλιξης - καθώς θα μας ωφελούσαν ελάχιστα. Άτομα που συμπεριφέρονταν εγωιστικά και αδίστακτα είχαν λιγότερες πιθανότητες να επιβιώσουν, αφού απομονώνονταν από τις ομάδες τους.
Είναι πιο λογικό να βλέπουμε ότι χαρακτηριστικά όπως η συνεργασία, η ισότητα, ο αλτρουισμός και η ειρήνη είναι φυσιολογικά για τα ανθρώπινα όντα. Αυτά ήταν τα χαρακτηριστικά που ήταν διαδεδομένα στην ανθρώπινη ζωή για δεκάδες χιλιάδες χρόνια. Επομένως, πιθανώς αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ακόμα ισχυρά μέσα μας.
Φυσικά, θα μπορούσατε να υποστηρίξετε ότι αν όντως συμβαίνει αυτό, τότε γιατί οι άνθρωποι σήμερα συμπεριφέρονται συχνά τόσο εγωιστικά και αδίστακτα; Γιατί αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά είναι τόσο φυσιολογικά σε πολλούς πολιτισμούς; Ίσως αυτά τα χαρακτηριστικά μπορούν να θεωρηθούν ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων.
Η έρευνα έχει δείξει επανειλημμένα ότι όταν οι φυσικοί βιότοποι των πρωτευόντων θηλαστικών διαταράσσονται, αυτά τείνουν να γίνονται πιο βίαια και ιεραρχικά. Θα μπορούσαμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι αυτό συνέβη όταν εγκαταλείψαμε τον τρόπο ζωής του κυνηγού-συλλέκτη.
Το τέλος του τρόπου ζωής του κυνηγού-συλλέκτη και η έλευση της γεωργίας συνδέθηκαν με μια ψυχολογική αλλαγή που συνέβη σε ορισμένες ομάδες ανθρώπων. Υπήρχε μια νέα αίσθηση ατομικότητας και αποστασιοποίησης, η οποία οδήγησε σε έναν νέο εγωισμό, και τελικά σε ιεραρχικές κοινωνίες και στον πόλεμο.
Εν πάση περιπτώσει, αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά φαίνεται να έχουν αναπτυχθεί τόσο πρόσφατα που δεν φαίνεται εφικτό να τα εξηγήσουμε με προσαρμοστικούς ή εξελικτικούς όρους. Αυτό σημαίνει ότι η «καλή» πλευρά της φύσης μας είναι πολύ πιο βαθιά ριζωμένη από την «κακή» πλευρά της.
Απόδοση-Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
