Κανείς δεν είναι τρελός. Οι άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν. Απλώς δεν μπορούν να δουν το λιοντάρι.
Φανταστείτε πως περπατάτε αμέριμνοι, όταν ξαφνικά βλέπετε κάποιον από απέναντι να έρχεται τρέχοντας. Κουνάει μανιωδώς τα χέρια του, ουρλιάζει, στρέφεται μια από δω, μια από κει και κοιτάζει πίσω του. Είναι αναμαλλιασμένος.
Φαίνεται άγριος, ανήμερο θεριό. Είναι τρομακτικός.
Οι άνθρωποι παραμερίζουν στο διάβα του. Τον αποφεύγουν, περνούν στην άλλη πλευρά του δρόμου βλέποντάς τον να πλησιάζει. Αισθάνεστε την παρόρμηση να κάνετε το ίδιο, επειδή ο τύπος σάς δημιουργεί ένα αίσθημα αμηχανίας. Σκέφτεστε πως είναι τρελός, πως εσείς δεν είστε σαν κι αυτόν.
Πάνω που πάτε να φύγετε, βλέπετε κάτι.
Ένα λιοντάρι εμφανίζεται στη γωνία. Ένα μεγάλο λιοντάρι που βρυχάται. Και κυνηγάει τον άντρα. Ξαφνικά, τον βλέπετε με άλλο μάτι. Καταλαβαίνετε πως βρίσκεται σε κίνδυνο. Θέλετε να τον βοηθήσετε. Όχι μόνο εσείς. Κι άλλοι βλέπουν τον κίνδυνο. Κι εκείνοι θέλουν να βοηθήσουν. Πλέον κανείς δεν πιστεύει πως ο άνθρωπος αυτός είναι τρελός. Δεν τον φοβούνται πια.
Εκείνος δεν έχει αλλάξει συμπεριφορά. Συνεχίζει να τρέχει πανικόβλητος, έντρομος. Αυτό που άλλαξε είναι όλα τα υπόλοιπα. Η συμπεριφορά του είναι ακριβώς η ίδια με πριν. Το σώμα του κάνει ό,τι έκανε και προηγουμένως. Με κάποιον τρόπο, ωστόσο, μετατράπηκε από τρελός σε λογικό, και από κει που όλοι τον απέφευγαν, τώρα θέλουν να τον βοηθήσουν.
Κι αν είστε το ίδιο; Κι αν όλα όσα πιστεύετε πως πάνε λάθος μ’ εσάς είναι, στην πραγματικότητα, φυσιολογικά μέσα σε ένα διαφορετικό πλαίσιο; Κι αν δεν είστε τρελοί, δύσκολοι ή άρρωστοι, απλώς δεν μπορείτε να δείτε το λιοντάρι;
Η συμπεριφορά του ανθρώπου αυτού είναι φυσιολογική. Το σώμα του λειτουργεί στην εντέλεια. Η αντίδραση και οι αποφάσεις του είναι λογικές. Αν, όμως, δεν μπορείτε να δείτε το λιοντάρι, τότε εκείνος μετατρέπεται σε πρόβλημα που χρειάζεται λύση.
Κανείς δεν είναι τρελός. Οι άνθρωποι θέλουν να βοηθήσουν. Απλώς δεν μπορούν να δουν το λιοντάρι.
[…]
Όλοι γνωρίζουμε ότι κουβαλάμε διάφορα πράγματα από προηγούμενα βιώματά μας. Θα θέλαμε πολύ να αφήσουμε αυτές τις αποσκευές πίσω μας, αλλά με κάποιον τρόπο φαίνεται πως είμαστε προσκολλημένοι σε αυτές. Μετακομίζουμε σε άλλες πόλεις, ή και χώρες, ελπίζοντας να κάνουμε μια νέα αρχή, αλλά πάντα κουβαλάμε μαζί τις αποσκευές μας. Είναι κομμάτι μας. Είναι συνυφασμένες με το νευρικό μας σύστημα και θα βρίσκονται παντού όπου είμαστε κι εμείς. Είναι η ιστορία μας, που συμβαίνει τώρα.
Οι αποσκευές, από μόνες τους, μάλλον δεν είναι τόσο μεγάλο πρόβλημα για τη συμπεριφορά μας καθαυτή. Τις κουβαλάμε, υπάρχουν μέσα μας, μας βαραίνουν αρκετά και ίσως μας προκαλούν προβλήματα υγείας, αλλά, γενικά μιλώντας, βρίσκονται σε μια κατάσταση αδράνειας. Μέχρι να αναταραχθούν.
Διάφορα συμβαίνουν στη ζωή. Γεγονότα, γνωριμίες. Το νευρικό μας σύστημα προσλαμβάνει κάθε λογής επιρροές και πληροφορίες. Μας επηρεάζουν και αντιδρούμε σε αυτές. Μερικές φορές αντιδρούμε υπερβολικά. Ωστόσο, μέχρι να συμβεί κάτι που θα πυροδοτήσει την αντίδρασή μας, ίσως και να μη φαινόμαστε διαφορετικοί σε κάποιον που δεν έχει αποσκευές, όσο βαριές και να είναι αυτές που κουβαλάμε.
Όλοι όσοι κουβαλούν αποσκευές ξέρουν ότι κάποιες φορές είμαστε ήρεμοι και κάποιες άλλες τρελαινόμαστε. Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στο να έχουμε μια αντίδραση και στο να μην έχουμε. Κάτι έχει συμβεί ώστε να προκληθεί αυτή η αλλαγή. Αυτό το κάτι το αποκαλώ «αφορμή». Η ευρεία χρήση αυτού του όρου δείχνει πως έχουμε μια διαισθητική κατανόηση του νευρικού συστήματος, η οποία αποτυπώνεται στη γλώσσα μας. Καταλαβαίνουμε ότι, μέσα σε όλα τα γεγονότα και τις επιρροές της ζωής, υπάρχουν ορισμένα πράγματα που μας αγγίζουν και άλλα που μας αφήνουν ανεπηρέαστους.
Σας έχει τύχει ποτέ να σκεφτείτε: Ο τάδε μου πατάει τον κάλο; Συχνά, το λέμε αρνητικά για το άλλο άτομο, αλλά στην πραγματικότητα μιλάμε για τον εαυτό μας· ο κάλος είναι δικός μας. Φανερώνουμε τις αποσκευές μας και αναφερόμαστε στη δική μας απορρύθμιση. Απλώς δεν το γνωρίζουμε εκείνη τη στιγμή.
Τώρα θα προσθέσω στο διάγραμμα του απορρυθμισμένου νευρικού μου συστήματος μια αφορμή, κάτι που έρχεται καταπάνω μου και επηρεάζει τις αποσκευές μου.
Το βέλος συμβολίζει τα γεγονότα που συμβαίνουν στη ζωή μας. Μπορεί να είναι κάτι απειλητικό, όπως κάποιος που μου φωνάζει, ή κάτι πιο ανεπαίσθητο, όπως η σκέψη πως πρόκειται να απολυθώ, χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος. Μπορεί να είναι μια πραγματική εξωτερική απειλή, όπως ένα λιοντάρι, ή κάτι που έχω δημιουργήσει μέσα μου, όπως μια σκέψη.
Δεν έχει πραγματικά σημασία τι είναι η αφορμή, αλλά είναι σημαντικό να αντιληφθούμε ότι είναι αληθινή, ανεξάρτητα από το πόσο απορρυθμισμένοι είμαστε. Μάλιστα, για να κατανοήσουμε πόσο πραγματικές είναι οι αφορμές, αρκεί να σκεφτούμε πώς θα μπορούσαν να επηρεάσουν ένα τέλεια ρυθμισμένο νευρικό σύστημα. Νομίζω ότι θα συμφωνήσουμε πως ένα πραγματικό λιοντάρι είναι κάτι που θα έπρεπε να ανησυχεί τους πάντες. Στο παραπάνω σχέδιο, το μέγεθος του βέλους δείχνει πόσο σοβαρή είναι η πραγματική απειλή, ανεξάρτητα από το αν επηρεάζει το νευρικό σύστημα και τις αποσκευές κάποιου. Ας πούμε ότι αυτή η συγκεκριμένη απειλή είναι της τάξης του 3 στα 10, που μπορούμε να το γράψουμε ως 3/10.
Επομένως μια πραγματική αφορμή επηρεάζει τις πραγματικές μου αποσκευές. Τι θα περιμένατε να συμβεί στη συνέχεια; Κάποια πραγματική αντίδραση, υποθέτω. Αλλά τι είδους αντίδραση;
Ας πούμε ότι η αφορμή είναι κάποιος που μπαίνει μπροστά σας σε μια ουρά (σε όλους μας έχει συμβεί). Τι είδους αντιδράσεις είχατε σε ένα τέτοιο περιστατικό; Τι έχετε παρατηρήσει όταν συμβαίνει σε άλλους; Γενικά, τείνουμε να αντιδρούμε με τρεις διαφορετικούς τρόπους σε μια τέτοια αφορμή:
Πρώτον, μπορεί να μην κάνουμε τίποτα. Ειδικά αν έχουμε βρετανικό φλέγμα. Δηλαδή, ίσως να μην πούμε τίποτα. Μέσα μας, όμως, βράζουμε από θυμό. Εξωτερικά, απλώς χαμογελάμε συγκαταβατικά και δεν κάνουμε τίποτα. Σε μια κλίμακα αντίδρασης, αυτό είναι μια αντίδραση 0/10.
Δεύτερον, μπορεί να εξοργιστούμε και να φωνάξουμε, ή ακόμα και να σπρώξουμε αυτόν που, κατά την άποψή μας, μας υποτίμησε τόσο. Τέτοιες αντιδράσεις γίνονται viral στο διαδίκτυο. Φαίνονται φυσιολογικές στο άτομο που αντιδρά εκείνη τη στιγμή, αλλά εντελώς υπερβολικές για σχεδόν όλους τους εξωτερικούς παρατηρητές. Αυτή είναι μια αντίδραση 9/10.
Ή, τρίτον, απλώς πλησιάζουμε ευγενικά τον άλλο και του λέμε ότι υπάρχει ουρά και ότι θα το εκτιμούσαμε αν μπορούσε να περιμένει τη σειρά του. Αυτή η επιλογή δεν μας φορτώνει με ιδιαίτερο άγχος, ούτε καταλήγει στο YouTube. Το αποτέλεσμα είναι αβέβαιο, αλλά μοιάζει με λογική αντίδραση σε μια ελαφρώς ενοχλητική κατάσταση. Θα λέγαμε πως είναι μια αντίδραση 3/10 σε μια αφορμή 3/10.
Αυτή η αντίδραση είναι απλώς μια αντίδραση, τίποτα παραπάνω. Σας έχω πει ότι μου αρέσει η απλότητα. Έχουμε αποσκευές εξαιτίας του απορρυθμισμένου νευρικού μας συστήματος. Οι αφορμές είναι πραγματικές. Και οι αντιδράσεις είναι το αποτέλεσμα.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Το αόρατο λιοντάρι του Benjamin Fry που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα στο dioptra.gr και σε όλα τα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία.
