Σίγουρα, δεν επιλέγεις τη χώρα που γεννήθηκες, όπως δεν επιλέγεις πολλά πράγματα στη ζωή, γιατί η ζωή δεν είναι μόνο τα εύκολα. Είναι το πώς στέκεσαι απέναντι στα δύσκολα που σε καθορίζει.
Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια, περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν, οι νέες γενιές βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα δίλημμα- απόρροια, σχεδόν, της πολυτέλειας που έχουν πλέον να αναρωτιούνται: «Να μείνω εδώ, στον τόπο μου, στη χώρα μου ή να φύγω αλλού, στο εξωτερικό, για να κυνηγήσω το μέλλον μου;». Οι σύγχρονες κοινωνίες είναι περισσότερο ρευστές από ποτέ: ο Δυτικός Κόσμος αποτελεί τρανταχτό παράδειγμα κοινωνιών ανοιχτών, παγκοσμιοποιημένων, πολυπολιτισμικών, μεταβαλλόμενων.
Η αλλαγή είναι σήμερα αναπόφευκτη και όσοι καταφέρνουν να προσαρμόζονται σε αυτήν θεωρούνται επιτυχημένοι. Παρά τις αλματώδεις προόδους στους περισσότερους τομείς της ζωής μας, οι σύγχρονες κοινωνικο-οικονομικές εξελίξεις έχουν ενσταλάξει και μία αίσθηση αβεβαιότητας, ενός ασυνείδητου αλλά πανταχού παρόντος φόβου για το μέλλον˙ για το μέλλον αυτό που ανήκει κυρίως στους νέους. Οι τελευταίοι, στην προσπάθειά τους να εξασφαλίσουν την ποιότητα ζωής που επιθυμούν, συχνά αναζητούν την ελπίδα μακριά από τον τόπο τους.
Πράγματι, οι χώρες του εξωτερικού, είτε αυτές λέγονται «Ευρώπη», είτε «Αμερική», ή «Αυστραλία», συνδέονται στο νου των νέων με την ελπίδα. Είναι εκείνες που μπορούν να προσφέρουν ευκαιρίες κάθε τύπου, την πολυπόθητη ασφάλεια, τη σιγουριά ότι το μέλλον είναι ευοίωνο, ότι είναι δικό τους. Μπροστά σε όλα αυτά κάθε απόσταση φαίνεται μικρή και το «άγνωστο» δεν φαντάζει πλέον τρομακτικό, αλλά συναρπαστικός φορέας μίας υπόσχεσης. Η μήπως όχι;
Πολλά είναι τα παραδείγματα ανθρώπων που επιχείρησαν αυτή την μετανάστευση και ενώ όλα φαινομενικά έβαιναν καλώς αποφάσισαν να επιστρέψουν. Ό,τι και να λεχθεί υπέρ εκείνου του «να φύγω», υπάρχει πάντα κάτι που βαραίνει αυτήν την απόφαση. Είναι η επίγνωση ότι είσαι μακριά, όχι με την αντικειμενική, χωρο-χρονική έννοια, αλλά με την βαθιά υποκειμενική έννοια της εγγύτητας. Είσαι μακριά από πολλά πράγματα που αγαπάς: την οικογένειά σου, τους παιδικούς σου φίλους, την πόλη που μεγάλωσες, η λίστα είναι μεγάλη. Βέβαια, πολλά από αυτά μπορείς, θεωρητικά τουλάχιστον, να τα επανεφεύρεις στο νέο σου τόπο. Μα είναι κάτι πρωτόγονο που δένει τους ανθρώπους με τον τόπο τους λένε ότι το σπίτι σου είναι όπου βρίσκεται η καρδιά σου.
Αλλά τι γίνεται όταν η απόφαση του «να μείνω» έχει υψηλό τίμημα;
Όταν το δίκτυο των ανθρώπων σου και το χώμα που πατάς δεν αρκούν για να εξαλείψουν την αίσθηση αβεβαιότητας και συχνά ματαιότητας που αναδύεται; Το δίλημμα του κάθε νέου για το αν θα μεταναστεύσει έχει πολυσήμαντες επιπτώσεις για το μέλλον μιας χώρας. Για μία κοινωνία σε κρίση, όπως η ελληνική, διακυβεύονται ζητήματα πιο σημαντικά από το Εθνικό Ακαθάριστο Προϊόν και τις επενδύσεις. Το πρόβλημα εκτείνεται πέρα και πάνω από την απώλεια μίας πηγής τεχνογνωσίας, ενέργειας για δουλειά και κινήτρου επένδυσης οικονομικά και συναισθηματικά στη χώρα. Ίσως πιο σημαντικό αναδύεται το ζήτημα των ατόμων που μένουν και των λόγων που υπαγορεύουν αυτήν την απόφαση. Διότι, όπως είναι φυσικό, όταν αυτοί που έχουν παραμείνει, αναγκαστικά, νιώθουν πικραμένοι που δεν μπόρεσαν να φύγουν, αποκαρδιωμένοι και αβοήθητοι, η επιλογή τους καταλήγει μάλλον επιζήμια, παρά ενισχυτική για τη χώρα.
Τελικά, ίσως εκείνο το τραγούδι να έχει δίκιο όταν διαλαλεί: από πείσμα και τρέλα θα ζω σε τούτη τη χώρα, ώσπου να βρω νερό, γιατί ανήκω εδώ. Πιθανώς μόνο όσοι διακατέχονται από «πείσμα και τρέλα» να επιλέγουν να παραμείνουν σε μία χώρα που, κατά τα φαινόμενα, σταδιακά καταρρέει. Το τραγούδι εξηγεί τους λόγους: θα ζώ σε τούτη τη χώρα ώσπου να βρω νερό, γιατί ανήκω εδώ. Και ο Ελύτης («Το Άξιον Εστί, Η Γένεσις») σαν να απαντά: αλλά λίγο το νερό για να το 'χεις Θεό και να κατέχεις τι σημαίνει ο λόγος του, για να κατέχεις τ’ ακριβό ονομά του!
Σίγουρα, δεν επιλέγεις τη χώρα που γεννήθηκες, όπως δεν επιλέγεις πολλά πράγματα στη ζωή, γιατί η ζωή δεν είναι μόνο τα εύκολα. Είναι το πώς στέκεσαι απέναντι στα δύσκολα που σε καθορίζει. Όποιος ξέρει τι σημαίνει να έχει λίγο το νερό, ξέρει να το εκτιμά και να παλεύει ώσπου να το αποκτήσει. Η ελπίδα και το μέλλον δεν έρχονται από μόνα τους σε καμία χώρα. Αν οι ανθρωποί της δεν κάνουν την αναγέννησή της προσωπική υπόθεση, είναι βέβαιη η παρακμή…
Συγγραφέας: Νεφέλη – Αικατερίνη Μπαφούνη, Τελειόφοιτη Τμήματος Ψυχολογίας ΕΚΠΑ, μέλος Ομάδας Διαχείρισης Psychologynow.gr.
