Είναι ο ατομικισμός ο νέος τρόπος ζωής μας;
Μία νέα έρευνα υποστηρίζει ότι τα πολιτιστικά φαινόμενα που δίνουν προτεραιότητα στην ανεξαρτησία και τη μοναδικότητα, δεν είναι μόνο ένα δυτικό χαρακτηριστικό, αλλά μια πρακτική που φαίνεται να εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κόσμο.
Οι ψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι η βελτιωμένη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη σε μια χώρα αποτελεί ισχυρό παράγοντα πρόβλεψης για την αύξηση των ατομικών πρακτικών και αξιών με την πάροδο του χρόνου.
Σε γενικές γραμμές, οι ατομικιστικές κουλτούρες, τείνουν να θεωρούν τους ανθρώπους ως αυτοκατευθυνόμενους και αυτόνομους και να δίνουν προτεραιότητα στην ανεξαρτησία και την μοναδικότητα ως πολιτιστικές αξίες.
Οι συλλογικές κουλτούρες, από την άλλη πλευρά, τείνουν να βλέπουν τους ανθρώπους συνδεδεμένους με τους άλλους και ενσωματωμένους σε ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Ως εκ τούτου, τείνουν να τονίζουν την αλληλεξάρτηση, τις οικογενειακές σχέσεις και την κοινωνική συμμόρφωση.
«Μεγάλο μέρος της έρευνας σχετικά με την εκδήλωση του αυξανόμενου ατομικισμού - που δείχνει, για παράδειγμα, την αύξηση του ναρκισσισμού και τα υψηλότερα ποσοστά διαζυγίου - επικεντρώθηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Τα ευρήματά μας όμως υποστηρίζουν ότι αυτό το μοτίβο ισχύει και για άλλες χώρες που δεν είναι δυτικές ή βιομηχανοποιημένες», λέει ο ερευνητής ψυχολογίας Χένρι Σάντος του Πανεπιστημίου του Waterloo.
Παρ’ όλο που εξακολουθούν να υπάρχουν διαπολιτισμικές διαφορές στον ατομικισμό-κολεκτιβισμό, τα στοιχεία δείχνουν ότι, συνολικά, οι περισσότερες χώρες κινούνται προς έναν αυξημένο ατομικισμό.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των εθνικών απογραφών και των δεδομένων που συλλέχθηκαν για την έρευνα «World Values Survey», οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα αξίας 51 ετών που αναλύουν ατομικιστικές πρακτικές και αξίες σε ένα σύνολο 78 χωρών.
Για να μετρήσουν τις ατομικές πρακτικές σε όλους τους πολιτισμούς, οι ερευνητές εξέτασαν τα στοιχεία μεγέθους των νοικοκυριών, τα ποσοστά διαζυγίου και το ποσοστό των ατόμων που ζουν μόνα τους.
Για να μετρήσουν τις ατομικιστικές αξίες, εξέτασαν δεδομένα σχετικά με την αξία που δίνουν οι άνθρωποι στους φίλους και την οικογένεια, το πόσο σημαντικό πιστεύουν ότι είναι να διδάξουν στα παιδιά τους την ανεξαρτησία τους και το βαθμό με τον οποίο βάζουν σε προτεραιότητα την ατομική έκφραση ως εθνικό στόχο.
Οι ερευνητές εξέτασαν επίσης στοιχεία σχετικά με συγκεκριμένους κοινωνικο-οικολογικούς παράγοντες - συμπεριλαμβανομένου του επιπέδου της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, της συχνότητας καταστροφών, της συχνότητας εμφάνισης μολυσματικών ασθενειών και των ακραίων θερμοκρασιών σε κάθε χώρα - για να εξετάσουν αν μπορούν να εντοπίσουν τυχόν μετατροπές του ατομικισμού με την πάροδο του χρόνου.
Συνολικά, τα αποτελέσματα έδειξαν ένα σαφές μοτίβο: Οι ατομικιστικές πρακτικές και αξίες, αυξήθηκαν σε όλο τον κόσμο με την πάροδο του χρόνου. Συγκεκριμένα, οι στατιστικές αναλύσεις έδειξαν ότι ο ατομικισμός αυξήθηκε κατά περίπου 12% παγκοσμίως από το 1960.
Μόνο τέσσερις χώρες - το Καμερούν, το Μαλάουι, η Μαλαισία και το Μάλι - παρουσίασαν σημαντική μείωση των ατομικιστικών πρακτικών με την πάροδο του χρόνου, ενώ 34 από τις 41 χώρες παρουσίασαν αξιοσημείωτη αύξηση.
Και μόνο πέντε χώρες - η Αρμενία, η Κίνα, η Κροατία, η Ουκρανία και η Ουρουγουάη - παρουσίασαν σημαντική μείωση των ατομικιστικών αξιών με την πάροδο του χρόνου, ενώ 39 από τις 53 χώρες παρουσίασαν σημαντική αύξηση.
Ενώ τα στοιχεία υποδηλώνουν μια γενική τάση προς μεγαλύτερη ατομικότητα, οι ερευνητές σημείωσαν ότι οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των χωρών παρέμειναν μέχρι το 2011.
Διάφοροι κοινωνικο-οικολογικοί παράγοντες - συμπεριλαμβανομένων της αυξημένης συχνότητας καταστροφών, των λιγότερο επικίνδυνων μολυσματικών ασθενειών και του χαμηλότερου κλιματικού στρες στις φτωχότερες χώρες - συνδέονταν με τον ατομικισμό, όμως ο ισχυρότερος προγνωστικός δείκτης του αυξημένου ατομικισμού με την πάροδο του χρόνου ήταν η αυξημένη κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη.
Διάφορες πτυχές της ανάπτυξης σχετίζονταν με την αύξηση του ατομικισμού, ιδίως με την αύξηση του ποσοστού των θέσεων απασχόλησης, των επιπέδων εκπαίδευσης και του εισοδήματος των νοικοκυριών.
«Το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις χώρες που δεν παρουσίασαν αύξηση των ατομικιστικών αξιών ήταν από τις χαμηλότερες στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη κατά την εξεταζόμενη χρονική περίοδο, συνάδει με την παρατήρηση ότι η κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη οδήγησε στην αύξηση του ατομικισμού», εξηγούν οι ερευνητές ψυχολόγοι στη μελέτη τους.
«Η Κίνα αποτελεί εξαίρεση σε αυτό το μοτίβο, παρουσιάζοντας μείωση των ατομικιστικών αξιών, παρά το γεγονός ότι η χώρα παρουσιάζει οικονομική ανάπτυξη. Ειδικότερα, η Κίνα έχει μια πολύπλοκη κοινωνικοοικονομική ιστορία, οπότε θα είναι χρήσιμο να διερευνήσουμε αυτή τη χώρα λεπτομερέστερα σε μελλοντικές έρευνες. Ελπίζω ότι αυτά τα ευρήματα θα ενθαρρύνουν τους ψυχολόγους σε διάφορες χώρες να εξετάσουν πιο προσεκτικά την άνοδο του ατομικισμού στις χώρες τους», δήλωσαν οι ερευνητές.
Οι ψυχολόγοι ελπίζουν να παραμείνουν σε αυτή τη γραμμή έρευνας, μελετώντας άλλους προγνωστικούς παράγοντες της πολιτιστικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένης της μετανάστευσης και των αλλαγών στην εθνοτική ποικιλομορφία, καθώς και τις πιθανές συνέπειες που μπορεί να έχει η αυξανόμενη ατομικότητα σε παγκόσμια κλίμακα.
Πηγή: Psychcentral.com
Συγγραφέας: Rick Nauert PhD
Έρευνα: Psychological Science
