Τι συμβαίνει όταν οι ιδέες της ευτυχίας, της θετικής ψυχολογίας και σκέψης υπεραπλουστεύονται, εισβάλλουν στα σπίτια μας και μας βομβαρδίζουν καθημερινά; Μήπως όλη αυτή η έξαρση αισιοδοξίας μας αποπροσανατολίζει από την πραγματικότητα ενισχύοντας την ανημπόρια μας και καθιστώντας μας πνευματικά παράλυτους αδυνατώντας να δράσουμε;
Ζούμε αναμφίβολα στην εποχή της κυριαρχίας της πληροφορίας. Η δύναμη του μηνύματος, σε οποιαδήποτε μορφή είναι πιο ισχυρή από ποτέ. Οι περισσότεροι από εμάς δεν διαννοούμαστε ούτε μισή μέρα χωρίς να διαβάσουμε ή να σκρολάρουμε άρθρα στο διαδίκτυο, online περιοδικά, εφημερίδες, instagram και ειδήσεις από όλο τον κόσμο. Μέσα σε όλη αυτήν την δίνη, το υποκείμενο μοιάζει συχνά να παραλύει, αδύναμο να φιλτράρει επαρκώς τα εισερχόμενα αναρίθμητα δεδομένα.
Μια εποχή πληροφοριακής παράνοιας, με ασταμάτητες εκπομπές εικόνων τρομοκρατικών επιθέσεων, προσφυγικής κρίσης, ευάλωτων πληθυσμών από την μία και από την άλλη εκρήξεις οπτικοακουστικής αισιοδοξίας να μας κατακλύζει από παντού για το πόσο ευεργετικές είναι οι συνέπειες της θετικής σκέψης. Βρισκόμαστε καθημερινά με νέες τάσεις και έννοιες όπως το Δανέζικο hygge, με στιγμές ζεστασιάς, σε μοντέρνα σπίτια, με κεριά να τρεμοπαίζουν, άνετα ρούχα και φυσικά, ειδυλλιακά Χριστούγεννα... Γιόγκα, αναπνοές, διαλογισμοί και μια παγκόσμια εμμονή με το πόσο ευγνώμονες και προσηλωμένοι στο σήμερα πρέπει να είμαστε, ανεξάρτητα από το κοινωνικό-εκπαιδευτικό- πολιτισμικό μας στάτους.
Πάντα υπήρξα ένθερμος υποστηρικτής της Θετικής Ψυχολογίας που αμφισβήτησε την μέχρι τότε παραδοσιακή μελέτη της παθολογικής συμπεριφοράς με έμφαση στο δυσλειτουργικό της κομμάτι. Οι έρευνες για την ευημερία και την ποιότητα ζωής επηρέασαν τον τρόπο με τον οποίο κρίνουμε και στεκόμαστε απέναντι σε αυτές. Έθεσαν τα θεμέλια για την ενίσχυση του ατόμου ως όλο και συνεισέφεραν στην ενίσχυση της πρόληψης έναντι της θεραπείας όταν το άτομο είναι ήδη δυσλειτουργικό και νοσεί.
Επιπλέον οι έρευνες μας δίνουνε στοιχεία για το ποιες χώρες παρουσιάζουν μεγαλύτερα επίπεδα ευτυχίας σε σύγκριση με άλλες. Η αξιοποίηση αυτών των αποτελεσμάτων μπορεί να συνεισφέρει στην προώθηση πολιτικών που θα εξασφαλίζουν την ποιότητα ζωής μας και την ευημερία των λαών.
Τι συμβαίνει όμως όταν όλες αυτές οι ιδέες υπεραπλουστεύονται, εισβάλλουν στα σπίτια μας και μας βομβαρδίζουν καθημερινά;
Αναρωτιέμαι τελικά ποιες θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες αυτής της καθημερινής μας έκθεσης όταν βιώνουμε ακραίες οικονομικές δυσκολίες και έντονο άγχος, ενώ παράλληλα διαβάζουμε και ακούμε μονίμως το πόσο ευγνώμονες οφείλουμε να είμαστε για τα όσα έχουμε, γεγονός που συμβάλλει στην ευτυχία μας.
Αρκεί λοιπόν η θετική σκέψη, ο διαλογισμός και οι σωστές αναπνοές; Μήπως όμως τελικά αυτή η εμμονή με την προσήλωση στο σήμερα χωρίς και τον αποκλεισμό του μέλλοντος, μας ωθεί στο να μην θέτουμε στόχους και να εθελοτυφλούμε για την πραγματικότητα γύρω μας; Μήπως αυτή η υπερβολική δόση θετικής – αισιόδοξης σκέψης μας οδηγεί σταδιακά σε μια διαταραχή, έναν παραλογισμό δίχως τέλος; Σαν ακόμη ναρκωτικό που μας σβήνει για λίγο τα θλιβερά- πραγματικά γεγονότα εκλογικεύοντας την αδράνειά μας;
Μήπως όλη αυτή η έξαρση αισιοδοξίας μας αποπροσανατολίζει από την πραγματικότητα ενισχύοντας την ανημπόρια μας καθιστώντας μας πνευματικά παράλυτους αδυνατώντας να δράσουμε;
Μας δημιουργείται ίσως μια ψευδαίσθηση ότι όλα θα γίνουν, όλα θα πάνε καλά, ότι θα πετύχουμε, θα γίνουμε πλούσιοι και ελκυστικοί, αρκεί μόνο να σκεφτόμαστε θετικά. ‘Οταν όμως βλέπουμε ότι οι σκέψεις μας απέχουν κατα πολύ από την πραγματικότητα, απογοητευόμαστε και δυσφορούμε όταν βλέπουμε ότι τελικά η αισιοδοξία από μόνη της δεν αρκεί.
Σύμφωνα με έρευνα που έγινε σε μαθητές σχολείου στην Αγγλία για τις προβλέψεις τους για τα αποτέλεσμα των εξετάσεων τους προέκυψε ότι ενώ στην αρχή ήταν υπερβολικά ενθουσιώδεις και θετικοί σχετικά με το αποτέλεσμα όσο πλησίασε η μέρα της κρίσης άρχισαν να μετατρέπονται σε πολύ αυστηροί κριτές μέχρι που υποτίμησαν εντελώς το αποτέλεσμα όντας εντελώς απαισιόδοξοι σχετικά με αυτό. Αυτό επαναλήφθηκε σε πολλές έρευνες σχετικά με αποτελέσματα εξετάσεων υγείας καθώς και προβλεπόμενους μισθούς.
Αυτό συμβαίνει πιθανότατα γιατί η απαισιοδοξία σε συγκεκριμένες στιγμές μπορεί να μας σώσει καθώς το σοκ της συνειδητοποίησης ενός δυσάρεστου γεγονότος θα είναι πολύ μικρότερο από το αν ήμασταν υπερβολικά αισιόδοξοι λίγο πριν την ώρα της κρίσης (Shepperd, Ouellette and Fernandez, 1996). Αντίστοιχα, η ίδια λογική μπορεί να εφαρμόζεται και σε άλλους τομείς όπως αυτός των διαπροσωπικών μας σχέσεων και ιδιαίτερα των συντροφικών. Πολύ συχνά, έχουμε την τάση να βλέπουμε τον σύντροφό μας με ένα έντονα θετικό βλέμμα παραβλέποντας ίσως αρνητικά του στοιχεία που όταν αντιληφθούμε αργότερα θα μας απογοητεύσουν έντονα. Όσο πιο ρεαλιστικά και λιγότερο εξιδανικευμένα βλέπουμε τον σύντροφό μας τόσο περισσότερες οι πιθανότητες διάρκειας της σχέσης (Sweeny, 2017).
Mήπως τελικά ο σημερινός άνθρωπος βρίσκεται παγιδευμένος σε μια συλλογική μανιοκαταθλιπτική διαταραχή;
Σε μια τέτοια περίπτωση η αυτοκτονία προβάλλει ως ένα πολύ πιθανό σενάριο στην φάση του μανιακού επεισοδίου και της απόλυτης αισιοδοξίας…Ίσως τελικά αυξάνοντας τις ώρες μακριά από οθόνες και ειδήσεις, κάνοντας μια βόλτα σε ένα πάρκο ή διαβάζοντας ένα βιβλίο να είναι μια πιθανή σωτήρια παρέμβαση και ένα διάλειμμα από την ασταμάτητη πληροφοριακή φρενίτιδα της εποχή μας.
Βιβλιογραφία
- Wiking, M. (2016) The little book of Hygge: The Danish way to live well. United Kingdom: Penguin Life
- De Botton, Alain (no date) The School of Life. Available at: http://www.thebookoflife.org/on-pessimism/ (Accessed: 10 February 2017)
- Sweeny, K. (2000) The downsides of positivity. Available at: https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-30/february-2017/downsides-positivity (Accessed: 10 February 2017)
- Shepperd, J.A., Ouellette, J.A. and Fernandez, J.K. (1996) ‘Abandoning unrealistic optimism: Performance estimates and the temporal proximity of self-relevant feedback’, Journal of Personality and Social Psychology, 70(4), pp. 844–855. doi: 10.1037//0022-3514.70.4.844
