Είναι σημαντικό ο νεοσύλλεκτος στρατιώτης να γνωρίζει όλες τις επιλογές που έχει σχετικά με την στρατιωτική θητεία, καθώς και το γνώση ότι μπορεί να έχει ψυχολογική στήριξη και υποστηρικτικό περιβάλλον όποτε τα χρειαστεί.
Αρχικά, μέσα από αυτό το άρθρο θα επεξηγηθεί τι είναι ο στρατός και στη συνέχεια πώς κτίζεται και πώς συντηρείται το ιεραρχικό αυτό σύστημα.
Σύμφωνα με τον ορισμό, στρατός είναι το σύνολο των ενόπλων δυνάμεων κάθε κράτους αναγνωρισμένου από την διεθνή κοινότητα. Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, άρχισε να υλοποιείται η συγκρότηση της Εθνικής Φρουράς και τον Ιούνιο του 1964 ψηφίσθηκε από την Κυπριακή Βουλή η υποχρεωτική στράτευση.
Η Εθνική Φρουρά είναι ένα ιεραρχικό σύστημα οργανωμένο με ξεκάθαρους κανόνες και ρόλους και αποτελείται από Αξιωματικούς και Υπαξιωματικούς διαφόρων βαθμών και οπλίτες. Η Εθνική Φρουρά λειτουργεί μέσα από την υπακοή χωρίς σχόλια και κρίσεις και την εκτέλεση των διαταγών.
Υπάρχουν πολλές έρευνες που σχετίζονται με το πώς χτίζεται και πώς συντηρείται το ιεραρχικό σύστημα του στρατού. Μια από αυτές είναι των Aronson και Mills (1959) που έκαναν το πείραμα με τελετές μύησης. Τα αποτελέσματα της έρευνας έδειξαν ότι τα άτομα που υφίστανται μια δυσάρεστη μύηση για να γίνουν μέλη μιας ομάδας, αυξάνουν και την προτίμησή τους για την ομάδα. Αυτό είναι και κάτι που μπορεί να συσχετιστεί με διάφορα παραδείγματα από το σύστημα του στρατού.
Ένα από αυτά είναι η σκληρή εκπαίδευση που γίνεται στις στρατιωτικές σχολές. Άλλες έρευνες που σχετίζονται με το σύστημα του στρατού είναι το πείραμα Φυλάκισης του Στάνφορντ από τον Ζimbardo (1971) και το πείραμα της Τυφλής Υπακοής στην Εξουσία από τον Milgram (1961). Αυτές οι έρευνες εξηγούν πώς αλλάζει η συμπεριφορά ενός ανθρώπου σε θέση εξουσίας και πώς οι άνθρωποι που ακολουθούν εντολές από ανθρώπους σε θέση εξουσίας μεταθέτουν την ευθύνη των συνεπειών των πράξεων τους σε άλλους. Τα αποτελέσματα των ερευνών μπορούν να συσχετιστούν με πολλά χαρακτηριστικά του ιεραρχικού συστήματος του στρατού, όπως για παράδειγμα η πιστή ακολουθία των νόμων, κανόνων, διαταγών και εντολών μέσα από πειθαρχία και αυταρχικότητα.
Είναι σημαντικό όμως να ειπωθεί και το τι μπορεί να συμβεί και πώς μπορεί να επηρεαστεί ένας νέος άνθρωπος που εντάσσεται στο σύστημα του στρατού. Η κοινωνική ταυτότητα ενός νεοσύλλεκτου στρατιώτη που μεταβαίνει στη στρατιωτική θητεία, θα ξεκινήσει να βομβαρδίζεται από διάφορους εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες.
Ένας από τους παράγοντες μπορεί να είναι η προσαρμογή στο καινούργιο περιβάλλον που είναι δομημένο με αυστηρούς κανόνες και πρόγραμμα. Ακόμη, μπορεί να είναι ένα σύστημα που δεν συνάδει εντελώς με τις πεποιθήσεις και τις αξίες του. Σύμφωνα με τους Tajfel και Turner (1979) η κοινωνική ταυτότητα αποτελείται από εκείνες τις όψεις της αυτοεικόνας ενός ατόμου που προέρχονται από τις κοινωνικές κατηγορίες ή ομάδες στις οποίες θεωρεί το άτομο ότι ανήκει. Κάποιοι στρατιώτες από την αρχή θα νιώσουν ότι ανήκουν στο σύστημα του στρατού.
Επίσης, κάποιοι άλλοι στρατιώτες δεν θα το νιώσουν από την αρχή, αλλά στην πορεία θα προσαρμοστούν στο σύστημα. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι στρατιώτες που δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν, οπότε θα ζητήσουν να φύγουν και να μην ολοκληρώσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Τέλος, κάποιοι στρατιώτες δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν αλλά δεν θα μπορούν να φύγουν. Αυτό συνήθως γίνεται διότι υπάρχει μια πίεση από το κοινωνικό περιβάλλον που τους επιβάλλει να ολοκληρώσουν τη στρατιωτική θητεία. Αυτή η πίεση μπορεί να έρχεται από τους γονείς, τους συγγενείς και τους φίλους, δηλαδή ανθρώπους που αγαπούν τον στρατιώτη και θέλουν πάντα το «καλό» του.
Τι συμβαίνει, όμως, στον στρατιώτη που θα πιεστεί να μείνει στο σύστημα του στρατού;
Ο στρατιώτης αφού θα συμβιβαστεί με τα «πρέπει» και τα «θέλω» του στενού του κοινωνικού περιβάλλοντος, θα συνεχίσει να επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από εξωγενείς και ενδογενείς παράγοντες και πιθανόν όσο και να προσπαθεί να προσαρμοστεί, να μην τα καταφέρνει.
Όλοι αυτοί οι στρεσογόνοι παράγοντες πιθανόν να είναι και το έναυσμα για την ανάπτυξη ψυχοπαθολογίας μέσα από την αλληλεπίδραση βιολογικών, κοινωνικών, συναισθηματικών, γνωστικών και συμπεριφορικών επιδράσεων. Χρησιμοποιώντας τον όρο ψυχοπαθολογία, εννοούμε την ανάπτυξη συμπεριφορών και συμπτωμάτων που προκαλούν σημαντική ενόχληση ή έκπτωση στην κοινωνική ή επαγγελματική λειτουργικότητα. Κάποια παραδείγματα ψυχοπαθολογίας είναι:
- Κατάθλιψη (αίσθημα κενού, θλίψης, απελπισίας)
- Άγχος (νευρικότητα ή αίσθημα αγωνίας ή υπερένταση)
- Άγχος Αποχωρισμού (σπίτι ή άτομα προσκόλλησης)
- Κρίσεις Πανικού (απότομο ξέσπασμα έντονου φόβου ή έντονης δυσφορίας)
- Ειδική Φοβία (φόβος ή άγχος για ένα ειδικό αντικείμενο ή συγκεκριμένη κατάσταση)
- Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (έκθεση σε τραυματικό γεγονός)
- Διαταραχή της Προσαρμογής (ενόχληση η οποία είναι μεγαλύτερη από αυτήν που θα αναμενόταν για τη βαρύτητα ή ένταση του στρεσογόνου παράγοντα)
- Διατροφικές Διαταραχές (ανορεξία, βουλιμία, υπερφαγία)
- Εθιστικές Διαταραχές (αλκοόλ, ναρκωτικά)
- Αυτοκτονικός Ιδεασμός
Υπάρχουν αρκετές μελέτες στο εξωτερικό (Κίνα, Τουρκία, Αμερική, Ισραήλ, Ελλάδα κλπ.) που δείχνουν τη συσχέτιση της ψυχικής υγείας με τον στρατό. Τα αποτελέσματα πολλών μελετών δείχνουν υψηλά επίπεδα ψυχοπαθολογίας (άγχος, κατάθλιψη, διαταραχή μετατραυματικού στρες), συχνή χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, ακόμη και αυτοκτονικό ιδεασμό.
Παρόλα αυτά, στην Κύπρο δυστυχώς δεν υπάρχουν σχετικές έρευνες αλλά ούτε και αναγκαστικοί έλεγχοι ψυχικής υγείας (πχ. μηνιαίες ή εξαμηνιαίες αξιολογήσεις). Οπότε, είναι πολύ σημαντικό να βρισκόμαστε σε συνεχή επαγρύπνηση για περιπτώσεις ανάπτυξης συμπτωμάτων ψυχοπαθολογίας σε ανθρώπους γύρω μας αλλά και στους ίδιους μας τους εαυτούς.
Εν κατακλείδι, ο στρατός υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει στις ζωές μας και είναι μέρος της αναπτυξιακής διαδικασίας και της ενηλικίωσης ενός νέου Κύπριου πολίτη. Συνεπώς, είναι σημαντικό ο νεοσύλλεκτος στρατιώτης να μεταβεί όσο πιο ομαλά γίνεται σε αυτή την αναπτυξιακή διαδικασία και να έχει γύρω του ένα περιβάλλον στήριξης που θα του παρέχει ασφάλεια και εμπιστοσύνη.
Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό ο νεοσύλλεκτος στρατιώτης να γνωρίζει όλες τις επιλογές που έχει σχετικά με την στρατιωτική θητεία, καθώς και το γνώση ότι μπορεί να έχει ψυχολογική στήριξη και υποστηρικτικό περιβάλλον όποτε τα χρειαστεί. Να σημειωθεί ότι δεν αποτελεί αδυναμία να ζητάς βοήθεια στις δυσκολίες που αντιμετωπίζεις σχετικά με την ψυχική σου υγεία, αλλά είναι ένα από τα σημαντικότερα βήματα για να φροντίσεις τον εαυτό σου.
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
