Εξελικτικά οι κοινωνίες πάντα παρουσίαζαν δυσαρμονίες όσων αφορά στις ατομικές συμπεριφορές και ειδικά στην εποχή μας που οι άνθρωποι συμπιέζονται και οδηγούνται αρκετά συχνά σε μια καταστάσεις απόγνωσης ή σε μια δεινή κατάσταση που η ποιότητα ζωής τους όλο και χειροτερεύει, με το φάσμα της φτώχειας να μεγαλώνει επικίνδυνα.
Οι άνθρωποι επομένως δρουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον το οποίο έχει διαμορφώσει και εξακολουθεί να διαμορφώνει την κουλτούρα τους, σε μια σαφώς δυναμική συναλλαγή και αλληλεπίδραση με την υποκειμενικότητά τους.
Σύμφωνα με αυτή την παραδοχή μεταξύ των ατομικών συμπεριφορών ακόμη και οι ψυχικές ασθένειες είναι μεταμφιεσμένα κοινωνικά μοτίβα ή αλλιώς προσωποποιημένες ψυχικές αντανακλάσεις του κοινωνικού. Όσο μετασχηματίζονται οι κοινωνίες μετασχηματίζονται και οι ψυχικές της αντανακλάσεις, είτε ως ασθένειες, είτε ως ψυχικά επιτεύγματα.
Παραμένει κοινός τόπος βέβαια ο ψυχισμός του ανθρώπου, ο οποίος διαχρονικά έχει μια εντελέχεια προκαθορισμένη κυτταρικά, ωστόσο εξελίσσεται και μεταμορφώνεται αναλόγως των μεταμορφώσεων του κοινωνικού και πολιτισμικού γίγνεσθαι.
Η κάθε κοινωνία γεννά επομένως τις δικές της δυσλειτουργίες: και η προμετωπίδα των ψυχικών δυσλειτουργιών της δικής μας εποχής συμπυκνώνεται στην τεράστια δυσκολία των σχέσεων (συντροφικών, γονεϊκών, φιλικών, κ.λπ.), καθώς και στην κυριαρχία του άγχους είτε προς τα πάνω, ως αγχώδεις διαταραχές και πανικός, είτε προς τα κάτω ως παθολογικοποίηση του συναισθήματος (κατάθλιψη).
Για να γίνει περισσότερο διάφανη η εικόνα της σύνδεσης της ψυχικής ασθένειας και της υγείας με το κοινωνικό αρκεί να επιχειρήσουμε να συνδέσουμε το ατομικό σύμπτωμα με το συλλογικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο αναδύεται:
Διαβάστε σχετικά: Η εμπειρία της κρίσης ως μια αφορμή και δυνατότητα για διερωτήσεις και μετασχηματισμούς
Γιατί έχουμε έξαρση των ψυχαναγκασμών σήμερα; Σήμερα οι ψυχαναγκασμοί κυριαρχούν από τους πολύ απλούς, όταν κάποιος θέλει να τακτοποιεί τα πράγματα μέχρι τους πιο δυσλειτουργικούς. Ο βαθύτερος λόγος είναι επειδή οι δυτικές κοινωνίες δεν έχουν τελετουργίες. Όταν δεν υπάρχουν συλλογικές τελετουργίες, δηλαδή συμβολικές αναπαραστάσεις των νοημάτων της ζωής και παράλληλα συνεκτικά σημεία των κοινωνιών, οι άνθρωποι δημιουργούν τις δικές τους ατομικές τελετουργίες.
Ως εκ τούτου οι ψυχαναγκασμοί είναι μικρές ιδιωτικές τελετουργίες που αυξάνουν την πίστη στον εαυτό (π.χ. αν περνάω πάντα από την ίδια πλευρά του πεζοδρομίου δεν θα πάθω κακό, κλπ.). Αφού δεν υπάρχουν συλλογικά μοτίβα τελετουργιών και η αίσθηση μιας συλλογικής πίστης (όχι κατ’ ανάγκη θρησκευτικής), εγώ δημιουργώ τα δικά μου για να νιώθω ασφαλής. Και σήμερα οι άνθρωποι στερούμαστε από συλλογικά νοήματα και τις αντίστοιχες συμβολικές τους αναπαραστάσεις τόσο για τη ζωή, όσο κι για το θάνατο.
Η κατάθλιψη από την άλλη είναι το βασικό σύμπτωμα των ανθρώπων σε μια κοινωνία που τρέχει. Είναι η τιμωρία της έλλειψης βραδύτητας. Τρέχουμε, συλλέγουμε εμπειρίες, νοηματοδοτούμε την ύπαρξή μας και τις προσωπικές μας συντεταγμένες με βάση τη συλλογή των εμπειριών (ταξίδια, δραστηριότητες και γενικά ένα μοτίβο κατανάλωσης), όμως ξεχνάμε ότι οι εμπειρίες έχουν μια αξία συμβολική και κυριολεκτική μόνο όταν μετασχηματίζονται σε νέα γνώση και διαφορετική πράξη.
Η διασύνδεση των ατομικών συμπτωμάτων, ως ψυχικές διεργασίες, με το κοινωνικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο αναδύονται έχει μια σημασία γιατί όταν διασυνδέουμε το ατομικό σύμπτωμα με το κοινωνικό του πλαίσιο τότε βοηθάμε σε δύο κατευθύνσεις, αφενός αποενοχοποιούμαι το άτομο, γιατί ο άνθρωπος σήμερα είναι τρομερά ενοχοποιημένος (καλείται σε ένα κατακερματισμένο κόσμο να τα βγάλει πέρα μόνος του) και αφετέρου του δίνουμε την δυνατότητα και τον χώρο να αναλάβει την ευθύνη της προσωπικής του αλλαγής.
"Εικόνα σου είμαι κοινωνία και σου μοιάζω" - Γαλάτεια Καζαντζάκη - Αμαρτωλό
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
