Με αφορμή τις στιγμές που βιώνει η ανθρωπότητα τους τελευταίους μήνες πολύς λόγος γίνεται για την επίδραση αυτής της αρνητικής εμπειρίας στη ψυχολογία του ανθρώπου και των κοινωνιών.
Το παρόν άρθρο θα προσπαθήσει να δώσει ιδέες για το πως ένα αρνητικό γεγονός μπορεί να μας οδηγήσει στην προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη, χρησιμοποιώντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από τον αθλητισμό.
Έχοντας κατά νου, την επανέναρξη των μαζικών αθλητικών διοργανώσεων και συγκεκριμένα του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου Euro 2020, θα παρουσιαστεί η εμπειρία ενός σημαντικού ανθρώπου του ποδοσφαίρου που αποτελεί μια εποικοδομητική μελέτη περίπτωσης για το επίδραση της αντίστροφης ανάπτυξης.
Το 1996, στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήματος Ποδοσφαίρου που διεξήχθη στη Μ.Βρετανία, η Εθνική Ομάδα της Αγγλίας αντιμετωπίζει στον ημιτελικό την Εθνική Γερμανίας. Το παιχνίδι πρόκειται να ολοκληρωθεί με διαδοχικά χτυπήματα πέναλτι τα οποία αναλαμβάνουν μια σειρά παικτών.
Το τελευταίο στη σειρά πέναλτι για την Αγγλία είναι έτοιμος να χτυπήσει ο Gareth Southgate για να δώσει την νίκη στην ομάδα του. Ετσι, όλο το έθνος έχει εναποθέσει την ελπίδα, την προσμονή, την περηφάνεια σε αυτόν τον μοιραίο παίκτη που αφουγκραζόμενος όλο αυτό το πάθος γύρω του, αποτυγχάνει στο πέναλτι και η Αγγλία χάνει και αποκλείεται.
Η τύχη αυτού του ανθρώπου από εκείνη τη στιγμή δεν ήταν ευνοϊκή. Ένα ολόκληρο έθνος τον χλευάζει, του προσάπτει την ευθύνη της ματαίωσης των προσδοκιών, τον υποτιμά, τον θεωρεί ντροπή. Η έκταση του φαινομένου είναι ανεπανάληπτη: για μήνες, ΜΜΕ και κοινό αναφέρονται αρνητικά στον Gareth.
Βρισκόμαστε λοιπόν, στο 2021 και στο Euro 2020, όπου μια ομάδα με καλούς οιωνούς είναι η Εθνική Αγγλίας, της οποίας manager από το 2016 είναι ο Gareth Southgate! Στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2018 ο Southgate, αποθεώνεται για πρώτη φορά από τους ομοεθνείς του όταν καταφέρνει να οδηγήσει την ομάδα του σε αξιοπρεπή εμφάνιση μετά από πολλά χρόνια αποτυχιών.
Διαβάστε σχετικά: Βουβές Απώλειες Ενός Σύγχρονου Κόσμου Η' Αλλιώς Επαναβίωση Ενός Συλλογικού Τραύματος
Ο Gareth γίνεται αντικείμενο μελέτης αθλητικών και όχι μόνο, ψυχολόγων για αυτή την μεταστροφή στην εικόνα του. Έγινε ήρωας ενώ χαρακτηρίστηκε προδότης. Πως όμως, ο Southgate κατάφερε να επιβιώσει αυτές τις άσχημες στιγμές που έζησε, τις προσβολές και την αρνητική δημοσιότητα και να γίνει ένας από τους πιο πετυχημένους managers στην Εθνική Ομάδα;
Ο Gareth Southgate θα μπορούσε να είχε εγκαταλείψει για πάντα το ποδόσφαιρο και την Αγγλία μετά από τον πόνο και την ντροπή που ένιωσε. Αντιθέτως, φαίνεται να κάνει χρήση και εφαρμογή του φαινομένου της ‘αντίστροφης ανάπτυξης’ (adversarial Growth).
Η αντίστροφη ανάπτυξη είναι η ικανότητα ενός ατόμου να μετατρέψει μια αρνητική εμπειρία και ένα αρνητικό συναίσθημα σε ανάπτυξη. Το 2005 οι Linley & Joseph σε ακασκόπηση 39 ερευνών κατέγραψαν μια σειρά από συμπεριφορές που οδήγησαν σε μετατραυματική ανάπτυξη και πρόοδο: γνωστικές διεργασίες εκτίμησης του τραύματος, εστίαση στο πρόβλημα, αποδοχή και θετικός επαναπροσδιορισμός, αισιοδοξία, θρησκευτικότητα, γνωστική επεξεργασία, και θετική συναισθηματικότητα, συνδέονταν με την αντίστροφη ανάπτυξη.
Παρομοίως, οι Calhoun & Tedeschi (2006), θέτουν τις βάσεις για ένα μοντέλο μετα-τραυματικής ανάπτυξης, τονίζοντας πως για κάποιους ανθρώπους τα πολύ αρνητικά συναισθήματα και γεγονότα μπορεί να αποτελέσουν αφορμή για θετική ψυχολογική αλλαγή και πρόοδο.
H μετατραυματική ανάπτυξη μπορεί να πάρει τη μορφή μιας ‘αφηγηματικής κατανόησης’ του εαυτού όπως αυτός μεταλλάσσεται μέσα από τραυματικά γεγονότα σε ένα θετικό και προοδευτικό εαυτό (Pals & McAdams, 2004).
Ποιοι παράγοντες όμως, καθορίζουν το αν, θα χρησιμοποιήσουμε μια αρνητική εμπειρία ώστε να αναπτύξουμε πλευρές και στοιχεία του εαυτού μας; Οι ατομικές διαφορές όπως χαρακτηριστικά προσωπικότητας, η αυτεπίγνωση αλλά και στοιχεία του συγκεκριμένου πολιτισμικού περιβάλλοντος και της κοινωνίας επηρεάζουν το αν και πόσο κάποιοι άνθρωποι θα πάρουν την τύχη στα χέρια τους.
Το κοινωνικό πλαίσιο του αθλητισμού συνήθως ‘επιτρέπει’ και ενισχύσει την αντίστροφη ανάπτυξη. Μεγάλοι αθλητές και προπονητές έχουν βιώσει αρνητικά και τραυματικά, σωματικά και ψυχολογικά γεγονότα,τα οποία όμως τους οδήγησαν σε μεταστροφική άνοδο στην καριέρα τους.
Επιστρέφοντας στον Gareth Southgate, σήμερα τον βρίσκουμε να θεωρείται ηγέτης με ικανότητα να εμπνέει και να υποστηρίζει την ομάδα του. Χαρακτηριστικά, η βιογραφία του που κυκλοφόρησε το 2018 τιτλοφορείται ‘From Zero to Hero’ ενώ η αυτοβιογραφία του ‘Anything is Possible’ (2020).
Καλή Επιτυχία, Gareth!
Βιβλιογραφία:
- Pals, J.L. & McAdams, D.P. (2004). The Transformed Self: A Narrative Understanding of Posttraumatic Growth. Psychological Inquiry, 15(1), 65-69.
- Calhoun, L.G. & Tedeschi, R.G. (2006). The Foundations of Posttraumatic Growth: An Expanded Framework. In L. G. Calhoun & R.G. Tedeschi (eds). Handbook of Posttraumatic Growth: Research & Practice.
- Linley, A. & Joseph, S. (2005). Positive Change following trauma and adversity: A review. Journal of Traumatic Stress
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
Εάν δυσκολεύεσαι να χαρείς κάτι θετικό στη ζωή σου και δεν συνεργάζεσαι ήδη με κάποιο ψυχολόγο/ψυχοθεραπευτή, ξεκίνα σήμερα. Επικοινώνησε με έναν ψυχολόγο στον #ΜyPsychologist, τον έγκυρο Επαγγελματικό Οδηγό Ειδικών Ψυχικής Υγείας!
