Πώς οι ενοχές μπορεί να μας προστατεύσουν από ένα συναίσθημα που μας τρομάζει ακόμα περισσότερο.
Μετά από χρόνια δουλειάς ως ψυχοθεραπευτής, έμαθα να αναγνωρίζω ένα συγκεκριμένο βάρος που κουβαλούσαν οι θεραπευόμενοί μου. Δεν ήταν ακριβώς λύπη, ούτε φόβος — αν και αυτά ήταν συχνά παρόντα. Ήταν ενοχή. Όχι ένα συναίσθημα που ερχόταν και έφευγε, αλλά κάτι που γύριζε αδιάκοπα στο μυαλό τους. Μια ενοχή επίμονη, που δεν αμβλυνόταν με τον χρόνο, όπως άλλα πράγματα.
Έβλεπα αυτή την ενοχή στους γονείς παιδιών που πάλευαν με τον εθισμό, σε συζύγους που έβλεπαν το ταίρι τους να παλεύει με μια χρόνια αρρώστια και σε φροντιστές που ένιωθαν ότι έπρεπε να είχαν κάνει περισσότερα — παρόλο που είχαν κάνει ό,τι ήταν ανθρωπίνως δυνατό.
Μου ήταν άλλωστε κι εμένα οικείο με αυτό το συναίσθημα, καθώς το κουβαλούσα και ο ίδιος.
Υπάρχει κάτι αθόρυβα επιθυμητό μέσα στην ενοχή. Μοιάζει ενεργή. Μας δίνει την αίσθηση ότι έχουμε τον έλεγχο, ότι αν προσπαθήσουμε πιο σκληρά ή αν ψάξουμε πιο πολύ, μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Η ενοχή μάς ψιθυρίζει ότι μπορούμε να κάνουμε τη διαφορά.
Η ενοχή κρύβει μέσα της την ελπίδα.
Όταν η Ελπίδα δεν Φτάνει
Στην αρχή φαίνεται παράξενο να σκεφτόμαστε την ενοχή ως μία μεταμφιεσμένη μορφή της ελπίδας. Αν και η ενοχή έχει και άλλες ψυχολογικές λειτουργίες που σχετίζονται με το παρελθόν, μπορεί επίσης να σηματοδοτεί ότι κάτι παραμένει ανοιχτό στο μέλλον. Αν η μητέρα μου είναι άρρωστη και νιώθω ένοχος, ίσως να πρέπει να την επισκεφτώ άμεσα. Αν ένας φίλος μου υποφέρει, ίσως δεν τον έχω πάρει αρκετές φορές τηλέφωνο ή δεν του έδωσα την υποστήριξη που χρειαζόταν.
Η ενοχή διατηρεί το ενδεχόμενο αλλαγής. Μας επιτρέπει να πιστεύουμε ότι μια νέα προσπάθεια, μπορεί να επιφέρει διαφορετικό αποτέλεσμα.
Δεν είμαστε ακόμα έρμαια της μοίρας, του χρόνου ή της βιολογίας. Κατά βάθος, η ενοχή είναι αισιόδοξη.
Αλλά κάποια στιγμή, ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα όρια του ελέγχου μας. Καμία ποσότητα ενοχής δεν μπορεί να θεραπεύσει κάποιον γρηγορότερα ή να σώσει αυτούς που αγαπάμε από τον πόνο. Κι όταν η ενοχή μας αφήνει χωρίς να υπάρχει κάτι άλλο να κάνουμε, βρισκόμαστε αντιμέτωποι με κάτι ακόμα πιο δύσκολο: την αίσθηση της αδυναμίας.
Γιατί μας Τρομάζει η Αδυναμία
Αν ενοχή σημαίνει κίνηση, η αδυναμία είναι πάγωμα. Αυτό έρχεται όταν αποδεχόμαστε ότι οι προσπάθειές μας δεν αλλάζουν την έκβαση των πραγμάτων. Για πολλούς από εμάς, αυτό είναι αφόρητο.
Η κουλτούρα μας δεν τα πάει καλά με την αδυναμία. Πιστεύουμε στην παραγωγικότητα, στην προσπάθεια, στο να “πετύχουμε αυτό που θέλουμε”. Το πάγωμα μοιάζει με οπισθοδρόμηση. Κι έτσι, κρατάμε την αδυναμία μακριά, σφιχταγκαλιάζοντας λίγο ακόμη την ενοχή. Πείθουμε τον εαυτό μας ότι κάτι απομένει ακόμα να κάνουμε. Σε αυτές τις στιγμές, η ενοχή μας προστατεύει από την αίσθηση της αδυναμίας.
Αλλά τι θα γινόταν αν βλέπαμε την αδυναμία αλλιώς; Τι θα γινόταν αν η αδυναμία δεν ήταν ήττα, αλλά προστασία;
Υπάρχουν φορές που η αδυναμία δεν είναι ήττα, αλλά όριο. Μια αναγνώριση ότι έχουμε κάνει ό,τι μπορούσαμε, κι ότι τώρα είναι η ώρα να κάνουμε πίσω. Αυτό το “πίσω” δεν σημαίνει εγκατάλειψη. Δεν σημαίνει ότι αποσύρουμε την αγάπη μας.
Αντίθετα, η αποδοχή της αδυναμίας μπορεί να μας οδηγήσει στην ανάπαυση.
Όταν κρατάμε την ενοχή πολύ σφιχτά, εξαντλούμαστε γρήγορα. Σπρώχνουμε τον εαυτό μας πέρα από τα όριά του, πιστεύοντας ότι δεν έχουμε το δικαίωμα να σταματήσουμε. Αλλά τι θα γίνει όταν έρθει η επόμενη κρίση; Όταν χρειαστεί να παρέμβουμε ουσιαστικά;
Αν έχουμε ξοδέψει όλη μας την ενέργεια σε μάχες που δεν μπορούμε να κερδίσουμε, δεν θα μας μείνει τίποτα για εκείνες που μπορούμε.
Η αποδοχή της αδυναμίας μπορεί να μας καλέσει να ξεκουραστούμε και αυτή η ανάπαυση μπορεί να μας προετοιμάσει για το μέλλον. Αλλά αν δεν παραδεχτούμε την αδυναμία μας πρώτα, δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι θα έχουμε τις απαραίτητες αντοχές, όταν πραγματικά θα έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε τη διαφορά.
Πώς να Αφήσουμε την Ενοχή
Η μετάβαση από την ενοχή στην ανάπαυση δεν είναι εύκολη. Απαιτεί να αποδεχτούμε τη δυσφορία και να παραμείνουμε με συναισθήματα που θα προτιμούσαμε να αποφύγουμε. Όμως αυτός ο δρόμος είναι αναγκαίος και μπορεί να περπατηθεί. Ορίστε μερικά πρώτα βήματα:
- Αναγνώρισε τι πράγματι μπορείς να επηρεάσεις.
Ρώτησε τον εαυτό σου: Τι μπορώ ρεαλιστικά να επηρεάσω σε αυτή την κατάσταση; Αν η απάντηση είναι “κάτι”, κάνε αυτό. Αν είναι “τίποτα”, αναγνώρισέ το. Η ενέργειά σου είναι πολύτιμη. Ξόδεψέ την εκεί που αξίζει. - Αναγνώρισε την ελπίδα μέσα στην ενοχή σου.
Θύμισε στον εαυτό σου ότι ίσως νιώθεις ενοχή επειδή σου δίνει την αίσθηση της δράσης. Η εγκατάλειψη της ενοχής δεν σημαίνει ότι εγκαταλείπεις τη μελλοντική προσπάθεια όταν πραγματικά θα έχει σημασία. - Αναδιατύπωσε την αδυναμία ως προστασία.
Δες την όχι ως αποτυχία, αλλά ως ένα αναγκαίο όριο. Είναι αυτό που προστατεύει την ενέργειά σου και σε εμποδίζει να εξαντληθείς σε μάχες χαμένες εκ των προτέρων. - Δέσμευση στην ξεκούραση ως προετοιμασία.
Όταν ξεκουράζεσαι, δεν εγκαταλείπεις την ευθύνη σου — προετοιμάζεσαι.
Δυναμώνεις τον εαυτό σου για εκείνες τις στιγμές όπου πραγματικά θα κάνεις τη διαφορά.
Αφήνοντας την Ενοχή, Κρατώντας την Ελπίδα
Η ενοχή μάς λέει: “Κάνε περισσότερα.” Η αδυναμία μάς λέει: “Ό,τι μπορούσες, το έκανες.” Η ξεκούραση μάς λέει: “Ετοιμάσου για το επόμενο.”
Όταν αλλάζουμε τον τρόπο που προσεγγίζουμε την ενοχή, δημιουργούμε χώρο για περισσότερη διαφάνεια. Και μέσα σε αυτή την διαφάνεια, μπορούμε να είμαστε πραγματικά παρόντες — όχι με απεγνωσμένες προσπάθειες να αλλάξουμε τα αναπόφευκτα, αλλά με τη γαλήνη και τη δύναμη να σταθούμε σε όσους αγαπάμε.
Γιατί αυτό ήλπιζε πάντα μέσα της η ενοχή μας.
Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Ανδριανάκη Σοφία – Μετάφραση ξενόγλωσσων άρθρων
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
