Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για να επέλθει το «θεραπευτικό κλάμα» ξεκινά με την ανάπτυξη ενός δεσμού εμπιστοσύνης και ασφάλειας που επιτρέπει στους θεραπευόμενους να μοιράζονται τις τραυματικές εμπειρίες τους μαζί μας, όσο δύσβατη και εάν μπορεί να είναι η διαδρομή.
Έρχονται ώρες, που ξαφνικά σε πλημμυρίζει ολάκαιρο η νοσταλγία του ανέκφραστου – σαν τη θολή, αόριστη ανά-
μνηση απ΄ τη γεύση ενός καρπού,
πούφαγες κάποτε, πριν χρόνια, σαν ήσουνα παιδί,
μια μέρα μακρινή, λιόλουστη – και θέλεις να τη θυμηθής
κι όλο ξεφεύγει. Τα μάτια σου γεμίζουν τότε απόνα θάμπος χαμένων παιδικών καιρών.
Ή ίσως κι από δάκρυα.
Γι’ αυτό, σας λέω, πιστεύετε πάντοτε έναν άνθρωπο που
κλαίει.
Είναι η στιγμή που σας απλώνει το χέρι του,
φιμωμένο και γιγάντιο,
Εκείνο που ποτέ δε θα ειπωθεί.
Τάσος Λειβαδίτης, «Ποιήματα 1958-1964» (Εκείνο)
Για εμένα την ίδια,το κλάμα αντιπροσώπευε μία πράξη αδυναμίας, μια βαθιά ριζωμένη πεποίθηση ότι αποτελεί την κατάληξη μιας ελλειμματικής συμπεριφοράς καθώς μεγάλωσα σε μία οικογένεια όπου η ανθεκτικότητα (σκληρότητα) ήταν από τις πιο σημαντικές αρετές.
Στο σπίτι μας η φράση «Οι άντρες δεν κλαίνε», μας αφορούσε όλους, ανεξαρτήτου φύλου καθώς ήμασταν μία φαινομενικά πρωτοποριακή οικογένεια στην ισότητα των φύλων, και παρόλο το γεγονός ότι γεννήθηκα γένους θηλυκού το στερεότυπο αυτό της οικογένειας υπήρξε καταλυτικό επάνω μου.
Χρειάστηκαν πολλά χρόνια εκπαίδευσης και θεραπείας ώστε να μπορέσω να κατανοήσω συναισθηματικά ότι,τα δάκρυα δεν υγραίνουν τα μάτια και κυλούν αργά στα μάγουλα μόνο από θυμό ή βιώνοντας αδικία αλλά και από άλλα συναισθήματα όπως συγκίνηση,αγάπη,πόνο κ.α. Τελικά κατάλαβα,χρόνια μετά την υποτιθέμενη ενηλικίωση μου την πραγματική έννοια της λέξης σκληρός. «Ότι δεν μπορεί να λυγίσει, σπάει». Αυτή η νέα νοηματοδότητη στη ζωή μου, του ανθεκτικού και του σκληρού υπήρξε η φωτεινή στιγμή για να εμπιστευτώ το θεραπευτικό κλάμα.
Πολύ συχνά, διαπιστώνω ότι οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εμπιστευτούν και να αναγνωρίσουν την αξία του θεραπευτικού κλάματος - μιας εξαιρετικά ισχυρής θεραπευτικής εμπειρίας αναγνώρισης και αυθόρμητης επεξεργασίας συναισθημάτων και αναμνήσεων, καταστάσεων στις οποίες κάποιες φορές οι θεραπευόμενοι αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν ένα συντριπτικό περιστατικό από το παρελθόν,ίσως ξεχασμένο που τους αφαιρεί στιγμιαία την μαγική ικανότητα αντιμετώπισης της ζωής και τους κάνει να αισθάνονται ευάλωτοι. Αυτή η κατάσταση ευαλωτότητας υπήρξε και συνεχίζει να είναι πολύ γνώριμη πρώτα από όλα σε μένα την ίδια, βιώνοντας την αγωνία τους και τον φόβο της αλλαγής,της αναδημιουργίας.
Σε μία τέτοια στιγμή βρέθηκα πριν κάποια χρόνια στην θεραπευτική διαδικασία. Η Ε. ήταν 52 ετών και μου την είχε κάνει παραπομπή ένας διατροφολόγος. Το αίτημα της ήταν να την βοηθήσω να χάσει βάρος σε μία σχέση συμβουλευτικής θεραπείας και όχι ψυχοθεραπείας καθώς δεν πίστευε στη διαδικασία όπως έλεγε.
Ήταν μόνη της, χωρίς σύντροφο και φίλους και στην αφήγηση της ένιωθες ότι οι άνθρωποι γύρω της είτε την επικρίνουν είτε την χαρακτηρίζουν «τρελή». Η ίδια έφερνε ξανά και ξανά στην αφήγηση της το φόβο, ότι θα της συμβεί κάτι φοβερά «κακό» σε σχέση με την υγεία της και θα πεθάνει. Εργαζόταν σε πλαίσια με γιατρούς και ψυχιάτρους όπου συχνά έλεγε ότι το περιβάλλον και οι συνάδελφοί της ευθύνονταν για τα προβλήματα που αντιμετώπιζε ανά τακτά χρονικά διαστήματα με την υγεία της.
Αυτή η γυναίκα είχε έρθει στο γραφείο,με πολλές αντιστάσεις να συνδεθεί χωρίς να θέλει να αφηγηθεί ιστορίες από την ζωή της και κυρίως να μιλήσει για την πατρική της οικογένεια. Είχε δει αρκετούς θεραπευτές χωρίς επιτυχία στο παρελθόν όπως έλεγε η ίδια καθώς η ψυχοθεραπεία, επαναλάμβανε στο λόγο της,δε λειτουργεί αποτελεσματικά.
Από την αφήγησή της προσπαθούσα να καταλάβω τι προκαλούσε την ανησυχία της για τη ζωή της. Στις πρώτες αρκετές συνεδρίες, απλά άκουγα προσεκτικά και την ενθάρρυνα να μιλήσει για ό, τι επέλεγε εκείνη τη μέρα. Με είχε εντυπωσιάσει η ανάγκη της να με προκαλέσει να τη διώξω προσπαθώντας να σπάσει το θεραπευτικό συμβόλαιο με διάφορες ευρεσιτεχνίες, και επαναλαμβάνοντας ότι έχει βρει«καλύτερους» συναδέλφους όπου δέχονται να τις κάνουν «συμβουλευτική» ακόμη και από το τηλέφωνο .
Τελικά, καθώς η εμπιστοσύνη της σε μένα αυξήθηκε και ο χρόνος κύλισε, έφερε μία μέρα σε ένα ξέσπασμά της μία οικογενειακή ιστορία. Αν και αυτό είχε συμβεί πριν από 35 σχεδόν χρόνια, γι’αυτήν, φαινόταν σαν να το έζησε την προηγούμενη μέρα. Μπήκε στο γραφείο φανερά αναστατωμένη, άρχισε να λέει ότι δεν νιώθει καλά, ότι έχει κάτι σοβαρό και ότι πήγε στο γιατρό τις εξετάσεις της, όπου της είπε ότι όλα δείχνουν να είναι καλά και να μην ανησυχεί.
Άρχισε να φωνάζει ότι όποιος δεν έχει λεφτά σήμερα να πάει στα καλύτερα ιατρικά κέντρα, πεθαίνει και αυτή αυτό θα πάθει. Ήταν ο 5ος γιατρός που άλλαζε εκείνο το διάστημα.
Τη ρώτησα μήπως να συζητάγαμε για τη δυσκολία της να εμπιστευτεί και να ανακουφιστεί από κάποιον γιατρό.
Τότε με κοίταξε, τα μάτια της έμοιαζαν να μεταμορφώνονται σε λίμνες γεμάτες από θυμό και ξαφνικά άρχισε να ουρλιάζει ότι είμαι άλλη μία που τη θεωρώ «τρελή», και ότι μπορεί τελικά να είναι και να την φοβάμαι γιατί μπορεί να μου κάνει κακό. Είχε σηκωθεί και περπάταγε πέρα δώθε μέσα στο χώρο του γραφείου και το σώμα της έμοιαζε να ήθελε να γεμίσει το χώρο.
Περίμενα ένα λεπτό και της ζήτησα να κάτσει κάτω. Της υπενθύμισα ότι στον θεραπευτικό χώρο δεν επιτρέπεται η λεκτική και η σωματική βία. Στη συνέχεια διάλεξα να τη ρωτήσω ότι εάν η πρότασή μου και η ερώτησή μου την έκανε να νιώσει απειλή, τότε της οφείλω μία συγνώμη που την αναστάτωσα. Υπήρξε μια στιγμή σιωπής και έπειτα ξέσπασε σε αναφιλητά.
Άρχισε να μου αφηγείται ότι είχε χάσει την μαμά της όταν ήταν 18 ετών από καρκίνο και ότι ενώ ο πατέρας τους είχε χρήματα,επειδή ήταν τσιγκούνης την άφησε λέει να «λιώσει» σιγά σιγά στο σπίτι πριν αποφασίσει να πάνε σε κάποιον «ειδικό» γιατρό.
Στην ιστορία που αφηγήθηκε, έλεγε ότι η μητέρα της ενώ διαμαρτυρόταν χρόνια για πόνους όταν τελικά πήγε στο νοσοκομείο ήταν πια αργά. Μέσα σε λίγες μέρες πέθανε.
Μου τα εξήγησε όλα αυτά σε λίγα λεπτά, φώναξε αρκετά, δάκρυσε λίγες φορές, με αναφιλητά σαν να ταξίδεψε σε άλλες εποχές και έπειτα φάνηκε σαν να αισθάνθηκε τεράστια ανακούφιση. Απλά χύθηκαν τα λόγια, σαν να ήταν μέσα της, παγωμένα στο χρόνο. Αυτό που την έκανε να κλαίει ήταν ότι φοβόταν ότι είχε συμβάλει στο θάνατο και ότι θα τιμωρηθεί για αυτό. Ξαφνικά είπε ότι η προσπάθεια της να προλάβει το «κακό»,ίσως να την κάνει να αισθάνεται άρρωστη, και τις απειλές που είπε σα να είχαν ενεργοποιήσει αυτές τις δύσκολες αναμνήσεις.
Στις συνεδρίες που ακολούθησαν, επέλεξε να αφηγηθεί μερικά άλλα γεγονότα, γεμάτη θυμό για την σχέση των γονιών της, αλλά λιγότερο τραυματικά, γεγονότα για τα οποία είχε νιώσει να αναλαμβάνει την ευθύνη. Κυλώντας οι μήνες, πολύ αργότερα, αποφάσισε να αλλάξει εργασιακό πλαίσιο και να προσπαθήσει να συμμετέχει συχνότερα σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Βρήκε μια καλλιτεχνική απασχόληση και σε συνδυασμό με την αλλαγή εργασιακού χώρου, αρκετούς μήνες μετά, αφηγήθηκε την ικανοποίηση που βίωνε από τις αλλαγές στη ζωή της και ότι υπάρχουν στιγμές που φοβάται γι’ αυτά που δεν ξέρει όμως δεν θέλει πια να κάνει «παρέα» μόνο με την παλιά Ε.
Πώς μπορούν οι θεραπευτές να βοηθήσουν τους ασθενείς να έχουν μια θεραπευτική κραυγή; Είναι πραγματικά πολύ απλό; Νομίζω το αντίθετο : Ίσως όταν έχουμε τον απόλυτο σεβασμό για αυτή τη φυσική διαδικασία της θεραπείας και μπορούμε να είμαστε υπομονετικοί.
Τα δάκρυα μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να επουλωθούν από βίαιες ψυχολογικές εμπειρίες στη ζωή, ακριβώς όπως υπάρχουν φυσικές διαδικασίες του σώματος που προάγουν τη σωματική επούλωση.
Η δημιουργία των κατάλληλων συνθηκών για να επέλθει το «θεραπευτικό κλάμα» ξεκινά με την ανάπτυξη ενός δεσμού εμπιστοσύνης και ασφάλειας που επιτρέπει στους θεραπευόμενους να μοιράζονται τις τραυματικές εμπειρίες τους μαζί μας, όσο δύσβατη και εάν μπορεί να είναι η διαδρομή.
Είναι μέσω αυτού του δεσμού και της εμπειρίας του απελευθερωμένου συναισθήματος,έτσι ώστε να έχουν οι άνθρωποι την ευκαιρία να μπορούν να ανακτήσουν μέρη του εαυτού τους που αισθάνθηκαν πάρα πολύ φοβισμένοι, να τα αναγνωρίσουν, και τελικά να βιώνουν μια θεραπευτική συναισθηματική απελευθέρωση.
Σε αυτή την εποχή της θεραπείας που ο άνθρωπος βρίσκεται μέσα σε ένα γρίφο συναρμολόγησης αναμνήσεων και συναισθημάτων, να θυμόμαστε ότι σημαντικό είναι να βιώνουν τον θεραπευτή να ενδιαφέρεται επαρκώς γι’ αυτούς ως άνθρωποι,να μπορεί να τους κοιτάξει χωρίς επίκριση, με βαθιά ελευθερία προς την αναδημιουργία , και όχι με μία ματιά στη διαδικασία σαν μια δέσμη συμπτωμάτων που πρέπει να επισημαίνονται και να διαχειρίζονται από τον θεραπευόμενο με μία τελειότητα. Οι μικρές αυτές ρωγμές στη ζωή μας ίσως είναι η ευκαιρία για να μπει το φως.
