Γιώργος Κουντουράς

Πώς δουλεύει η ψυχοθεραπεία;

Πώς δουλεύει η ψυχοθεραπεία;

Γιώργος Κουντουράς
θεραπευόμενη αναρωτιέται πώς δουλεύει η ψυχοθεραπεία
Image credit: Pavel Danilyuk / pexels.com

Η επιτυχημένη θεραπεία συμβάλλει στην συναισθηματική ευελιξία και στην ψυχολογική ενδυνάμωση του ατόμου με αποτέλεσμα να αποκτά μεγαλύτερη ελευθερία στις σχέσεις του με τους άλλους. Επίσης, αποκαθιστά την ικανότητά του να έχει άμεση πρόσβαση στα συναισθήματά του με σκοπό να αυτο-καθοδηγείται πιο αποτελεσματικά μέσα στην κοινωνία χωρίς να βιώνει δυσάρεστα συμπτώματα.


Οι άνθρωποι επιλέγουν να επισκεφθούν έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας και να ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία για να ξεπεράσουν τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν, αλλά αρκετά συχνά δεν είναι σίγουροι ότι θα τα καταφέρουν.

Από την πρώτη κιόλας συνάντηση, η περιέργεια και ο δισταγμός ενός ατόμου που θα έρθει στο γραφείο μου και θα ζητήσει την βοήθεια μου, διαφαίνονται μέσα από τις ερωτήσεις που θα μου κάνει: «πως λειτουργεί η ψυχοθεραπεία;», «τι θα συμβεί στις επόμενες συνεδρίες;», πως το να σου μιλάω μπορεί να με βοηθήσει»;

Γνωρίζοντας ότι οι απαντήσεις που θα δώσω δεν θα αντικατοπτρίζουν πλήρως την πραγματικότητα και το εύρος της θεραπευτικής εμπειρίας που θα βιώσει με μοναδικό τρόπο κάθε φορά ο εκάστοτε θεραπευόμενος/η, αυτό που θα ήθελα να πω για να βγω γρήγορα από την αμηχανία είναι… περίμενε και θα δεις.

Ωστόσο, επειδή η… υπομονή είναι συνήθως κάτι που έχει εξαντληθεί ήδη στον άνθρωπο που έχω απέναντί μου, προσπαθώ να του δώσω μια πρόγευση αυτού που πρόκειται να επακολουθήσει εφόσον αποφασίσει να δουλέψει μαζί μου, έστω και αν η ζωτικότητα, η ένταση και το περιεχόμενο της θεραπευτικής εμπειρίας δεν μπορούν να αποτυπωθούν ποτέ με λέξεις.

Ως κοινωνικά όντα, είμαστε προγραμματισμένοι να επικοινωνούμε για να βρίσκουμε πρακτικές λύσεις στα προβλήματα που μας απασχολούν. Παρόλο που η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία που ευνοεί την επίλυση προβλημάτων, οι αλλαγές που στοχεύει πραγματοποιούνται σε ένα πιο βαθύ και ασυνείδητο επίπεδο. Οι αλλαγές που συμβαίνουν σε αυτό το επίπεδο, έχουν να κάνουν με τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου και σπάνια παρατηρούνται έξω από την θεραπευτική σχέση.

Ο εγκέφαλος μας εξελίσσεται συνεχώς και χωρίς να το καταλαβαίνουμε μέσα από τις σχέσεις που δημιουργούμε και τα βιώματά μας. Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα κατά τη διάρκεια της ζωής τους, έχουν μάθει να περιμένουν ότι κάθε νέα σχέση που δημιουργούν έχει μεγάλες πιθανότητες να είναι άλλη μια επώδυνη εμπειρία γι’ αυτούς.

Η θεραπευτική σχέση όμως, είναι ένας διαφορετικός τύπος σχέσης που επανεκπαιδεύει τον εγκέφαλο μαθαίνοντάς του να δημιουργεί θετικές εμπειρίες και να διαχειρίζεται πιο λειτουργικά τις αρνητικές.


Διαβάστε σχετικά: Τι μαθαίνουν οι θεραπευτές από τους θεραπευόμενούς τους


Γιατί ο θεραπευτής δεν μου λέει απλά τι πρέπει να κάνω;

Για να καταλάβουμε γιατί η θεραπευτική σχέση είναι τόσο σημαντική και διαφορετική από κάθε άλλη σχέση (λ.χ. ερωτική, φιλική, ή γονεϊκή) που έχουμε στην ζωή μας, καθώς και ότι δεν μπορεί να υποκατασταθεί από μια συμβουλή που θα βρούμε σε ένα βιβλίο αυτοβοήθειας, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε πρώτα πως έχει εξελιχθεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Αδρά μιλώντας, υπάρχουν τρία μέρη στον εγκέφαλό μας τα οποία αντιπροσωπεύουν τρεις διαφορετικές φάσεις της εξέλιξής μας.

Ο ερπετοειδής εγκέφαλος είναι το πιο πρωτόγονο μέρος το οποίο είναι υπεύθυνο για τις αυτόματες βιολογικές λειτουργίες του οργανισμού, όπως είναι η αναπνοή. Το λιμβικό σύστημα έχει εξελιχθεί δεύτερο και είναι υπεύθυνο για την ρύθμιση του συναισθήματος και της συμπεριφοράς μας. Τέλος, ο νεοφλοιός είναι το πιο εξελιγμένο κομμάτι το οποίο είναι υπεύθυνο για την συμβολική σκέψη, την γλώσσα και την λογική.

Όταν ρωτάμε έναν φίλο μας ή τον σύντροφό μας να μας πει την γνώμη του για μια απόφαση που πρόκειται να πάρουμε, απευθυνόμαστε κυρίως στον νεοφλοιό του – στην εύρεση μιας λογικής και συνειδητά εφαρμόσιμης λύσης.

Ωστόσο, τα περισσότερα ζητήματα που βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας (π.χ. οι μη ικανοποιητικές σχέσεις, οι αρνητικές κρίσεις και προβλέψεις για τον εαυτό, η απώλεια ικανοποίησης από την ζωή), δεν προκύπτουν κατεξοχήν εξαιτίας κάποιων «σφαλμάτων» της λογικής μας, αλλά λόγω των αρνητικών συναισθημάτων που καταπιέσαμε και απωθήσαμε κάποια σημαντική στιγμή στη ζωή μας.

Συνεπώς, μόνο μέσα από μια καινούργια σχέση, την θεραπευτική, η οποία βασίζεται στην άνευ όρων αποδοχή και στην ασφάλεια του θεραπευτικού πλαισίου, μπορούν να αναδυθούν και να βιωθούν αυτά τα καταπιεσμένα συναισθήματα με σκοπό έπειτα να δοθεί ένα διαφορετικό νόημα μέσω του νεοφλοιού στις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος και του παρόντος, έτσι ώστε το λιμβικό σύστημα να παράγει λιγότερα αρνητικά συναισθήματα και περισσότερα θετικά.

Όταν τα συναισθηματικά προβλήματα ξεκινούν…

Τα συναισθήματά μας, μάς βοηθούν να επιβιώσουμε στον κόσμο μέσα στον οποίο χρειαζόμαστε παράλληλα την αρωγή των άλλων. Καθώς μεγαλώνουμε, το λιμβικό μας σύστημα δημιουργεί συναισθήματα, όπως είναι ο θυμός και η θλίψη, τα οποία καθορίζουν την κοινωνική συμπεριφορά, μας βοηθούν να βάζουμε όρια στις σχέσεις μας με τους άλλους, να θρηνούμε για μια απώλεια και να υπερασπιζόμαστε τον εαυτό μας.

Για παράδειγμα, όταν κάποιος μας κακομεταχειρίζεται, η φύση μας έχει προικίσει με το συναίσθημα του θυμού το οποίο μας δίνει ενέργεια και δύναμη για να αλλάξουμε την ανεπιθύμητη συμπεριφορά.

Ωστόσο, όταν είμαστε παιδιά και κατά κύριο λόγο εξαρτημένοι από τους άλλους για την επιβίωσή μας, η καθοδήγηση που μας παρέχουν τα συναισθήματά μας στο κοινωνικό περιβάλλον, εξαρτάται από τον τρόπο που ανταποκρίνονται οι γονείς μας σε αυτά. Το παιδί λοιπόν που τιμωρείται κάθε φορά επειδή αντιδρά με θυμό στις άδικες και απογοητευτικές εμπειρίες που βιώνει, μαθαίνει να συνδέει ασυνείδητα τον θυμό με τον πόνο και τον φόβο της τιμωρίας.

Όσο συνεχίζει να βιώνει αρνητικές εμπειρίες που εκλύουν θυμό για τον οποίο τιμωρείται ή δεν ενθαρρύνεται να εκφράσει, τόσο σταματά να τον βιώνει άμεσα στο σώμα και αντ’ αυτού αισθάνεται άγχος γιατί ο εγκέφαλός του έχει μάθει πλέον από το κοινωνικό περιβάλλον ότι η έκφραση αυτού του συναισθήματος έχει μόνο δυσάρεστες συνέπειες και κανένα όφελος.

Η προσπάθεια λοιπόν να μας προστατέψει το λιμβικό μας σύστημα από τον συναισθηματικό πόνο της τιμωρίας έχει ένα μεγάλο κόστος – την βίωση ενός μόνιμου και ανεξήγητου άγχους που δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους.

Πως η θεραπεία επανεκπαιδεύει τον εγκέφαλο να βιώνει τα συναισθήματα;

Στην αρχή της θεραπευτικής σχέσης, ο θεραπευόμενος είναι αρκετά πιθανό να βάλει τον θεραπευτή ασυνείδητα στον ρόλο των ατόμων που ήταν φιγούρες εξουσίας στην ζωή του. Για παράδειγμα, σκεφτείτε μια γυναίκα που είχε έναν ελεγκτικό και επικριτικό πατέρα ο οποίος θύμωνε κάθε φορά μαζί της όταν εκείνη διαφωνούσε μαζί του.

Ως παιδί, αυτή η γυναίκα έμαθε ότι λέγοντας την άποψή της ελεύθερα, μπορεί να προκαλέσει μεγάλο μπλέξιμο στην σχέση της με τον πατέρα, αλλά επειδή τον αγαπούσε, άρχισε να συμμορφώνεται με τις απαιτήσεις του και να μην ορθώνει ποτέ ανάστημα όταν της έλεγε κάτι με το οποίο διαφωνούσε.

Στην θεραπεία, αυτή η γυναίκα μπορεί να ζητάει από τον θεραπευτή της να της πει τι να κάνει, να του λέει ότι δεν μπορεί να πάρει μια απόφαση ή ακόμα και να τον προτρέπει να της πει τι είναι αυτό που πρέπει να πει κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.

Μπορεί επίσης να θέλει να ασυνείδητα να βάλει τον θεραπευτή στον ρόλο που είχε εκείνη ως παιδί ασκώντας του έναν αδιόρατο έλεγχο. Έτσι, τον κάνει να αισθάνεται ενοχικά όταν του λέει κάτι και εκείνος διαφωνεί μαζί της, με αποτέλεσμα να τον χειρίζεται και στο τέλος εκείνος να ικανοποιεί αθέλητα τις προσδοκίες της.

Ρίχνοντας φως σε αυτή τη διαδικασία, ενθαρρύνοντας την γυναίκα να βρει την προσωπική της φωνή μέσα από το δικό της αξιακό σύστημα και κρατώντας μια αυθεντική στάση απέναντί της με βάση την οποία αρχίζει να καταλαβαίνει ότι δεν είναι ευθύνη κανενός να συμφωνεί με κάποιον άλλο απλά για να τον κάνει να νιώσει καλύτερα, ο θεραπευτής ενισχύει την ασφάλεια του θεραπευτικού περιβάλλοντος και την αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής δουλειάς μέσα από δύο διαδικασίες: α) δεν αντιμετωπίζει την θεραπευόμενη όπως αντιμετωπίστηκε στο παρελθόν από τον γονέα και β) βοηθά την θεραπευόμενη να συνειδητοποιήσει τις τρομακτικές και επώδυνες συναισθηματικές διαδικασίες που απέφευγε ως τώρα. Συνεπώς, δεν αρκεί μόνο να διαφωτιστεί μια τέτοια διεργασία, αλλά να βιωθεί ξανά και ξανά κατά τη διάρκεια της θεραπείας με σκοπό να αποκτήσει το άτομο παραπάνω έλεγχο σε καταστάσεις στις οποίες εκδηλώνει τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς.


Διαβάστε σχετικά: Γιατί οι θεραπευτικές συνεδρίες συνήθως διαρκούν μόνο 45 ή 50 λεπτά;


Η ψυχοθεραπεία λοιπόν, όπως έλεγε ο IrvinYalom, είναι μια κυκλοθεραπεία, καθώς θεραπευτής και θεραπευόμενος ανεβαίνουν μαζί μια μικρής κλίσης ετοιμόρροπη σπειροειδή σκάλα ασχολούμενοι με τα ίδια ζητήματα ξανά και ξανά.

Βασικός σκοπός λοιπόν της θεραπευτικής σχέσης είναι η αποκατάσταση της ρήξης στον δεσμό που αναπτύχθηκε στην παιδική ηλικία ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τους πρώτους φροντιστές του μέσα από την ενεργή εξερεύνηση, βίωση και εξομάλυνση αυτών των αρνητικών συναισθημάτων. Πολλές φορές, οι θεραπευόμενοι μπερδεύουν την βίωση ενός συναισθήματος με την έκφρασή του και ως εκ τούτου αποφεύγουν την πρώτη φοβούμενοι τις συνέπειες που μπορεί να έχει στην ζωή τους η δεύτερη.

Η ενθάρρυνση, η αποδοχή και η δυνατότητα του θεραπευτή να αντέχει αυτά τα επώδυνα συναισθήματα σε συνδυασμό με την γνησιότητα και την ισότιμη δέσμευση απέναντι στη διαδικασία, βοηθούν τον θεραπευόμενο να μειώσει το επικριτικό και τιμωρητικό κομμάτι του εαυτού του και να μάθει να συνδέεται με έναν ώριμο και ενήλικο τρόπο πρώτα μαζί του και έπειτα με τους άλλους.

Η θεραπευτική σχέση λοιπόν ξεκινά να αποτελεί ένα υγιές παράδειγμα, τηρουμένων των αναλογιών, για τις σχέσεις που συνάπτουμε με τους υπόλοιπους ανθρώπους της ζωής μας.

Συμπέρασμα

Η επιτυχημένη θεραπεία συμβάλλει στην συναισθηματική ευελιξία και στην ψυχολογική ενδυνάμωση του ατόμου με αποτέλεσμα να αποκτά μεγαλύτερη ελευθερία στις σχέσεις του με τους άλλους. Επίσης, αποκαθιστά την ικανότητά του να έχει άμεση πρόσβαση στα συναισθήματά του με σκοπό να αυτο-καθοδηγείται πιο αποτελεσματικά μέσα στην κοινωνία χωρίς να βιώνει δυσάρεστα συμπτώματα.

Ωστόσο, για να είμαστε ειλικρινείς πρώτα από όλα με τον εαυτό μας, ούτε εμείς οι θεραπευτές γνωρίζουμε πως λειτουργεί πραγματικά η ψυχοθεραπεία. Ο I. Yalom το θέτει όμορφα γράφοντας σε ένα από τα βιβλία του: το μόνο πράγμα που γνωρίζω με βεβαιότητα είναι πως, αν εγώ μπορέσω να οικοδομήσω ένα αυθεντικό και στοργικό περιβάλλον, οι θεραπευόμενοί μου θα βρουν τη βοήθεια που έχουν ανάγκη, συχνά με απίθανους τρόπους που ποτέ δεν θα μπορούσα να τους προβλέψω ούτε να τους φανταστώ.


*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*

2. banner diafhmishs mypsychologist koino

Κάντε like στην σελίδα μας στο Facebook 
Ακολουθήστε μας στο Twitter 

Βρείτε μας στα...