Στην οικογενειακή θεραπεία, το αίτημα του ατόμου, του ζευγαριού ή της οικογένειας εξετάζεται σε συνάρτηση με το ρόλο και τη θέση που έχει κάθε μέλος του συστήματος στην παρούσα φάση της εξέλιξής του. Πρόκειται λοιπόν για έναν περισσότερο ολιστικό και σχεσιακό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας..
Στην ψυχοθεραπεία υπάρχουν πολλές προσεγγίσεις και συνεχώς αυξάνονται. Ο όρος ''προσέγγιση'', θα μπορούσαμε να πούμε πως αναφέρεται σε ένα ''χάρτη'' με βάση τον οποίο οι θεραπευτές μπορούν να κατανοήσουν το ''δρόμο'', δηλαδή τη δυσκολία για την οποία ο θεραπευόμενος ζητά βοήθεια. Όπως και στην πραγματικότητα, για τον ίδιο δρόμο, μπορούμε να βρούμε διαφορετικούς χάρτες. Γεωμορφολογικούς, πολιτικούς, οδικούς, θρησκευτικούς, ιστορικούς, αστικούς κλπ. Έτσι και στην ψυχοθεραπεία, ο κάθε χάρτης/ η κάθε προσέγγιση, εστιάζει σε διαφορετική οπτική της δυσκολίας, την κατανοεί διαφορετικά και συνεπώς τη διαχειρίζεται διαφορετικά.
Αξίζει να τονίσουμε ότι καμία προσέγγιση δεν αποτελεί πανάκεια. Καμία προσέγγιση δεν έχει ανακαλύψει το μοναδικό κρυμμένο νόημα πίσω από τις δυσκολίες των ανθρώπων. Οπότε, η επιλογή προσέγγισης από τον θεραπευόμενο θα πρέπει να βασίζεται στο είδος του προβλήματος που φέρνει στη θεραπεία (κάποιες προσεγγίσεις εφαρμόζονται αποτελεσματικότερα σε συγκεκριμένες δυσκολίες) και στο τι θεωρεί ο ίδιος ότι του ''ταιριάζει''. Η λέξη ''ταιριάζει'' αναφέρεται στο:
- πόσο γρήγορα θέλει να βγει από τη θεραπευτική διαδικασία (υπάρχουν προσεγγίσεις που δουλεύουν περισσότερο με ένα βραχυπρόθεσμο συμβόλαιο)
- αν επιθυμεί να βρει μόνο τη λύση ή και το πως δημιουργήθηκε το πρόβλημα
- πόσο επιθυμεί ή πόσο εύκολο είναι για εκείνον να ανατρέξει στο παρελθόν
- πόση απόσταση/ εγγύτητα θέλει να έχει η θεραπευτική σχέση για να νιώσει άνετα
- πόσο εύκολα μπορεί να κάνει ''ασκήσεις'' και να λειτουργήσει με ''οδηγίες'' που δίνει ο θεραπευτής
- γενικά, πόσο συμφωνεί με τον τρόπο που η κάθε προσέγγιση αντιλαμβάνεται τον άνθρωπο/ τις σχέσεις/ τα προβλήματα και με τα εργαλεία που χρησιμοποιεί.
Οπότε, στο σημείο αυτό θα δούμε τι είναι και πως λειτουργεί η Συστημική/ οικογενειακή ψυχοθεραπεία! Σύμφωνα με τη Συστημική, γεννιόμαστε και εξελισσόμαστε μέσα σε συστήματα, δηλαδή ομάδες ισχυρής επιρροής, με κυρίαρχο σύστημα την οικογένεια. Ως σύστημα ορίζεται ένα σύνολο στοιχείων, το οποίο βρίσκεται σε αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση. Πέρα από την οικογένεια, ''σύστημα'' αποτελούν και μια θεραπευτική ή εργασιακή ομάδα, μια σχολική τάξη, μια επιχείρηση, μία ομάδα μπάσκετ κλπ.
Οπότε, αντικείμενο και στόχος της θεραπευτικής παρέμβασης στην συστημική οικογενειακή ψυχοθεραπεία δεν είναι το μεμονωμένο άτομο, αλλά το σύστημα των σχέσεων στο οποίο ανήκει το άτομο. Ο θεραπευτικός φακός εστιάζει στις δυναμικές του συστήματος και όχι στο άτομο που ως εκείνη τη στιγμή θεωρούνταν ''άρρωστο'' ή ''προβληματικό''. Αυτό συμβαίνει γιατί η συμπεριφορά του θεραπευόμενου δε γίνεται αντιληπτή από τον θεραπευτή ως αποτέλεσμα ενδοψυχικών συγκρούσεων αλλά ως αποτέλεσμα της μη λειτουργικής δομής και του τρόπου επικοινωνίας στο πλαίσιο που ανήκει. Επομένως, το πρόβλημα του ατόμου εκλαμβάνεται ως σύμπτωμα όλου του πλαισίου στο οποίο εντάσσεται το άτομο.
Στο jenga της συστημικής/ οικογενειακής ψυχοθεραπείας δε χάνει αυτός που θα ρίξει το οικοδόμημα, καθώς όλα τα μέλη έχουν συμβάλει στην αφαίρεση των θεμελίων.
Στη θεραπεία, το αίτημα του ατόμου, του ζευγαριού ή της οικογένειας εξετάζεται σε συνάρτηση με το ρόλο και τη θέση που έχει κάθε μέλος του συστήματος στην παρούσα φάση της εξέλιξής του. Πρόκειται λοιπόν για έναν περισσότερο ολιστικό και σχεσιακό τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας.
Τέλος, η θεώρηση της Συστημικής για τη δυναμική του συστήματος, δίνει το πλεονέκτημα μέσω της θεραπείας ενός ατόμου, να μετακινούνται/ αλλάζουν και άλλα μέλη του συστήματος. Έτσι, δεν είναι απαραίτητο να ξεκινήσει θεραπεία ο άνθρωπος που ''φέρνει'' το σύμπτωμα, δηλαδή αυτός που έτυχε να τραβήξει το τελευταίο τουβλάκι! Αρκεί κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας να είναι ανοιχτό να αλλάξει τις δυναμικές του συστήματος και να χτίσει ξανά σε πιο σταθερά θεμέλια.
Βιβλιογραφία
- Bateson, G. (1972). Steps to an ecology of mind: Collected essays in anthropology, psychiatry, evolution, and epistemology. San Francisco: Chandler Publishing Co.
- Helmut, W. (1997). Εισαγωγή στη συστημική θεωρία. (3η εκδ.). Αθήνα: Κριτική.
- Κατάκη, Χ. (2009). Το μωβ υγρό. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
