Η REBT τονίζει ιδιαίτερα την περιπλοκότητα και ρευστότητα του ανθρώπινου όντος.
Πιο συγκεκριμένα, οι εννέα επιστημολογικές αρχές στις οποίες βασίζεται η REBT έχουν σκιαγραφηθεί συστηματικά από τον Ziegler (Hjelle & Ziegler, 1992. Ziegler, 2000) και είναι σύμφωνες με την REBT ως θεωρία και φιλοσοφία (Dryden, 2015. Ellis, 1978. Κατσίκης, 2017). Σημειώνεται, ότι η τοποθέτηση της REBT στις παρακάτω επιστημολογικές θέσεις δεν είναι απόλυτη αλλά ευέλικτη και ισορροπημένη. Πιο συγκεκριμένα, η REBT λαμβάνει:
1. Ισχυρή θέση υπέρ του Aξιωματισμού, στο δίπολο Aξιωματισμού-Περιβαλλοντισμού, σύμφωνα με την οποία η ψυχική αναστάτωση είναι πολύ περισσότερο βιολογικά, παρά περιβαλλοντικά, προσδιορισμένη.
2. Μέτρια θέση προς την πλευρά της Μη Γνωσιμότητας, στο δίπολο Γνωσιμότητα-Μη Γνωσιμότητα, σύμφωνα με την οποία η ανθρώπινη φύση είναι ακόμη μέτρια χαρτογραφημένη και στοιχειοθετημένη.
3. Μέτρια θέση προς την πλευρά της Ελευθερίας, στο δίπολο Ελευθερία-Αιτιοκρατία, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι επηρεάζονται από εξωτερικούς παράγοντες (Αιτιοκρατία) αλλά διαθέτουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν την εσωτερική ελευθερία που εγγενώς διαθέτουν με εποικοδομητικούς τρόπους για να υπερβούν εξωτερικούς περιορισμούς.
4. Μέτρια θέση προς την πλευρά της Μεταβλητότητας, στο δίπολο Μεταβλητότητα-Μη Μεταβλητότητα, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι είναι ικανοί για θεμελιώδη αλλαγή, με το πέρασμα του χρόνου, και μπορούν να επικρατήσουν, κατόπιν εκπαίδευσης, της σημαντικής τάσης τους για στατικότητα και στασιμότητα.
5. Μέτρια θέση προς την πλευρά του Ολισμού, στο δίπολο Ολισμού-Ελεμενταλισμού, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι, από τη φύση τους, κατανοούν καλύτερα τα πράγματα ως ολότητες και λιγότερο ως οντότητες αναλυμένες σε επιμέρους κομμάτια.
6. Ενδιάμεση θέση στο δίπολο Ομοιόσταση-Ετερόσταση, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι κινητοποιούνται εξίσου για μείωση των συγκρούσεων και για διατήρηση της εσωτερικής τους ισορροπίας, από τη μια, ενώ από την άλλη κινητοποιούνται και για αυτοπραγμάτωση ανεξαρτήτως επιπέδων εσωτερικής ομοιόστασης και ισορροπίας (π.χ., λαμβάνοντας σημαντικά ρίσκα).
7. Ενδιάμεση θέση στο δίπολο Ορθολογικότητα-Μη Ορθολογικότητα, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι διαθέτουν την τάση να καθοδηγούνται και από ορθολογικές καιαπό μη ορθολογικές θέσεις στη ζωή τους (με τις ατομικές διαφορές να είναι έκδηλες πολύ συχνά).
8. Ισχυρή θέση προς την πλευρά της Προνοητικότητας, στο δίπολο Προνοητικότητα-Αντιδραστικότητα, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι είναι σημαντικό να εκπαιδευτούν να λειτουργούν με προνοητικό, και όχι με αντιδραστικό, τρόπο (κάτι που ισχύει από τη φύση τους σε σημαντικό βαθμό).
9. Μέτρια προς την πλευρά της Υποκειμενικότητας, στο δίπολο Υποκειμενικότητα-Αντικειμενικότητα, σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι επηρεάζονται λίγο πιο συχνά από υποκειμενικούς, παρά από αντικειμενικούς, παράγοντες.
Με βάση τις παραπάνω αρχές, η REBT υιοθετεί τις παρακάτω θεωρητικές έννοιες κατά τη διάρκεια της θεραπείας.
Δίνει έμφαση στους σκοπούς, τους στόχους και στην ορθολογικότητα
Σύμφωνα με την REBT, οι άνθρωποι είναι πιο ευτυχισμένοι όταν θέτουν σημαντικούς σκοπούς και στόχους ζωής και όταν αγωνίζονται με ενεργητικό τρόπο για να τους πετύχουν. Στην προσπάθειά τους αυτή, οι άνθρωποι είναι σημαντικό να έχουν κατά νου ότι ζουν σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, για το οποίο είναι σημαντικό να νοιάζονται και να αγωνίζονται, ώστε εκείνο να γίνεται καλύτερο. Για να καταφέρουν οι άνθρωποι να αγωνίζονται πλήρως για το κοινωνικό όφελος, ωστόσο, θα πρέπει, ιδανικά, να φροντίζουν, αρχικά, την προσωπική τους ανάπτυξη, χωρίς την οποία το άτομο δε δύναται να αφιερωθεί ψυχή τε και σώματι στην ανάπτυξη του κοινωνικού οφέλους.
Φυσικά, με τον όρο προσωπική ανάπτυξη, ή προσωπικό όφελος, δεν εννοώ τον κακώς εννοούμενο εγωισμό, όπου οι άνθρωποι δε σέβονται και δε λαμβάνουν υπόψη τους τις επιθυμίες των άλλων ανθρώπων και του κοινωνικού πλαισίου, αλλά την έμφαση στην ατομική συναισθηματική ευθύνη, σύμφωνα με την οποία το άτομο εργάζεται σκληρά για προσωπική αλλαγή, ώστε να μπορεί να αναπτυχθεί όσο το δυνατόν πληρέστερα από γνωστική, συναισθηματική και συμπεριφορική άποψη και, έτσι, να μπορεί στη συνέχεια να αφιερωθεί όσο πιο αβίαστα και επιτυχημένα είναι δυνατό σε κοινωνικούς στόχους.
Αυτή είναι μια σημαντική θέση και διαφορά της REBT με τις περισσότερες άλλες φιλοσοφίες και ψυχοθεραπείες, όπου το ατομικό όφελος μπορεί να ισοσταθμίζεται με το κοινωνικό ή το τελευταίο να τίθεται πιο ψηλά από το πρώτο. Ωστόσο, στην REBT, η επιδίωξη του ατομικού οφέλους με σκοπό την επιδίωξη του κοινωνικού οφέλους (λέγεται και αμοιβαίο ατομικό όφελος) προάγεται ως κάτι υγιές και όχι στο πλαίσιο μονομερούς και φίλαυτου εγωισμού, όπως πολύ συχνά παρανοείται.
Επιπλέον, στην REBT, η έννοια ορθολογικό αναφέρεται σε ό,τι βοηθά τους ανθρώπους να πετύχουν τους βασικούς σκοπούς και στόχους τους, χωρίς αυτό να βλάπτει τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο, ενώ η έννοια μη ορθολογικό αναφέρεται σεό,τι αποτρέπει ή εμποδίζει τους ανθρώπους από το να πετύχουν τους σκοπούς και τους στόχους τους (Dryden, 1984a. Dryden & Branch, 2008). Έτσι, η έννοια του ορθολογικού δεν ορίζεται με την απόλυτη έννοια αλλά ως κάτι σχετικό: Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι κατά τη διάρκεια της REBT, μαθαίνουν ότι έχουν επιλογές (π.χ., να επιλέγουν και να υιοθετούν ορθολογικές πεποιθήσεις ενόψει αντίξοων και σημαντικών γεγονότων, γιατί έτσι θα μπορούν να βρίσκουν καλύτερες λύσεις καθώς το γεγονός παραμένει αντίξοο και δύσκολο) αλλά μαθαίνουν, ταυτόχρονα, ότι αυτές οι επιλογές δεν είναι απεριόριστες.
Δίνει έμφαση στην ανθρωπιστική ή ουμανιστική στάση απέναντι στον εαυτό, στους άλλους και στον κόσμο ή στη ζωή
Η REBT δεν υποκρίνεται ότι είναι απόλυτα αντικειμενική, δηλαδή «επιστημονικιστική», ή μια σειρά από τεχνικές και μόνον. Γι’ αυτό, λαμβάνει ανθρωπιστική στάση απέναντι στα προβλήματα των ανθρώπων και στις λύσεις τους. Πρωταρχικός της στόχος είναι να βοηθήσει τους ανθρώπους να εντοπίσουν δογματικές και απόλυτες πεποιθήσεις, μη υγιή συναισθήματα και δυσλειτουργικές συμπεριφορές για να προχωρήσουν το αμεσότερο δυνατό σε αλλαγές και αντικαταστάσεις με μη δογματικές και ευέλικτες πεποιθήσεις, υγιέστερα συναισθήματα και πιο λειτουργικές συμπεριφορές.
Η REBT διαθέτει ισχυρά στοιχεία ορθολογικότητας και επιστημονικότητας αλλά τις αξιοποιεί με σκοπό να βοηθήσει τους ανθρώπους να διάγουν ευτυχισμένη ζωή. Διαθέτει ηδονιστικά, φιλοσοφικά στοιχεία υπό την έννοια ότι αγωνίζεται να βοηθήσει τους ανθρώπους να αποκτήσουν ισορροπία ανάμεσα στις βραχυπρόθεσμες απολαύσεις της στιγμής και στις μακροπρόθεσμες απολαύσεις του μέλλοντος, ώστε να φτάσουν το συντομότερο σε έναν συνδυασμό ελευθερίας και πειθαρχίας. Υιοθετεί την άποψη ότι ο υπεράνθρωπος δεν υπάρχει και ότι η οποιαδήποτε ένθερμη και δογματική πίστη σε υπεράνθρωπους παράγοντες οδηγεί σε εξάρτηση και σε διατήρηση της συναισθηματικής αναστάτωσης.
Τονίζει ότι δεν υπάρχει άνθρωπος που να είναι απόλυτα καταδικαστέος ή υπάνθρωπος, όποια και να είναι η αντικοινωνική ή ειδεχθής δράση του (η δράση ποινικοποιείται, όχι ο άνθρωπος). Αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην ανθρώπινη βούληση και επιλογή, αν και δέχεται ότι ένα σημαντικό μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς εξαρτάται συχνά από γενετικούς, βιολογικούς, κοινωνικούς και άλλους παράγοντες (Bandura, 1986. Ellis, 1973, 1988, 1994, 1996).
Η αλληλεπίδραση των ψυχολογικών διεργασιών και η σημασία του νου (και των γνωσιών) στο τελικό αποτέλεσμα
Αντίθετα με τις θεωρίες που στηρίζουν τις υπόλοιπες μορφές ψυχοθεραπείας, οι οποίες τονίζουν την κεντρική σημασία των σημαντικών γεγονότων ζωής στην ανάπτυξη της ψυχικής αναστάτωσης, η REBT υποστηρίζει ότι η εγγενής, βιολογική τάση των ανθρώπων να σκέπτονται με παράλογο και δυσλειτουργικό τρόπο για τα γεγονότα της ζωής τους διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο από τα ίδια τα γεγονότα ζωής στην ψυχική αναστάτωση. Η άποψη της REBT ότι η παράλογη και δυσλειτουργική σκέψη των ανθρώπων προσδιορίζεται κατά κύριο λόγο από βιολογικούς παράγοντες (καθώς και από την περίπλοκη αλληλεπίδρασή τους με περιβαλλοντικούς παράγοντες) βασίζεται στη φαινομενική ευκολία με την οποία οι άνθρωποι σκέπτονται με παράλογο τρόπο και στην επικράτηση αυτού του παράλογου τρόπου σκέψης ακόμη και σε ανθρώπους που είχαν, κατά τ’ άλλα, καλή και ορθολογική ανατροφή (Ellis, 1976).
Ενώ η REBT αναγνωρίζει ότι παράγοντες κοινωνικής μάθησης και περιβάλλοντος παίζουν σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα της ψυχικής αναστάτωσης, τονίζει ότι, ακόμη και κατόπιν μιας καλής και ορθολογικής ανατροφής, οι περισσότεροι άνθρωποι μετατρέπουν τις επιθυμίες που έχουν για τον εαυτό τους, τους άλλους και τη ζωή τους σε απόλυτες απαιτήσεις (Ellis, 1985, 1988, 1994).
Επιπλέον αποδείξεις για την παραπάνω θέσεις είναι οι εξής:
1. Ουσιαστικά όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως επιπέδου νοημοσύνης, δείχνουν σημαντικά στοιχεία παράλογων πεποιθήσεων για τον εαυτό τους, τους άλλους και τη ζωή τους με έντονα τα στοιχεία ατομικής ηττοπάθειας.
2. Ουσιαστικά όλες οι παράλογες πεποιθήσεις και σκέψεις που υιοθετούν οι άνθρωποι (π.χ., απόλυτα «πρέπει» και απόλυτες «ανάγκες») εμφανίζονται σε όλες τις κοινωνικές και πολιτισμικές ομάδες που έχουν μελετηθεί από ιστορική και ανθρωπολογική σκοπιά.
3. Πολλές από τις αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές των ανθρώπων, όπως η αναβλητικότητα και η έλλειψη αυτοπειθαρχίας, είναι αντίθετες με τις διδασκαλίες των λογικά σκεπτόμενων γονέων, συνομηλίκων του σχολείου, Μ.Μ.Ε. και γενικότερα της κοινωνίας.
4. Οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως νοημοσύνης, συχνά υιοθετούν νέες παράλογες πεποιθήσεις και σκέψεις, όταν εγκαταλείπουν άλλες παλαιότερες, χωρίς να τις αντικαθιστούν με άλλες πιο ορθολογικές (εκτός αν εκπαιδευτούν ή διαθέτουν τις τελευταίες σε ισχυρό βαθμό από τη φύση τους).
5. Οι άνθρωποι που πάνε κόντρα σε δυσλειτουργικές συμπεριφορές, συχνά υιοθετούν παράλογες σκέψεις και πεποιθήσεις που, ακούσια ή εκούσια, ενισχύουν τις παραπάνω συμπεριφορές τους. Για παράδειγμα, πολλοί άθεοι και αγνωστικιστές επιδεικνύουν ιδιαίτερα ένθερμες και απόλυτες φιλοσοφίες ενώ ιδιαίτερα θρησκευόμενα άτομα ενεργούν πολύ συχνά με ανήθικο τρόπο.
6. Η απόκτηση απλής ενημερότητας (awareness), ενσυνειδητότητας (mindfulness) ή ενόρασης (insight) των παράλογων αυτών σκέψεων και πεποιθήσεων, των μη υγιών τους συναισθημάτων και των δυσλειτουργικών συμπεριφορών που ακολουθούν, βοηθούν μερικώς στην αλλαγή τους. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι άνθρωποι μπορεί να γνωρίζουν καλά ότι το να πίνεις αλκοόλ σε μεγάλες ποσότητες είναι κάτι βλαβερό. Ωστόσο, η γνώση αυτή δεν τους βοηθά απαραίτητα να απέχουν από την χρήση σημαντικών ποσοτήτων αλκοόλης.
7. Οι άνθρωποι συχνά καταλήγουν σε ηττοπαθείς συνήθειες και μοτίβα συμπεριφοράς, ακόμη κι όταν έχουν δουλέψει πολύ σκληρά για να τα ξεπεράσουν.
8. Συχνά οι άνθρωποι το βρίσκουν πιο εύκολο να μάθουν και να υιοθετήσουν ηττοπαθείς, παρά λειτουργικές, συμπεριφορές. Έτσι, μπορεί πολύ εύκολα να καταλήξουν σε συμπεριφορές υπερφαγίας και να δυσκολεύονται σημαντικά να ακολουθήσουν μια λογική διατροφή.
9. Οι ψυχοθεραπευτές, οι οποίοι υποτίθεται ότι θα έπρεπε, ιδανικά, να αποτελούν πρότυπα ορθολογικής σκέψης και συμπεριφοράς προς μίμηση, ενεργούν πολύ συχνά με παράλογους τρόπους στην προσωπική και επαγγελματική τους ζωή.
10. Συχνά οι άνθρωποι παραπλανούν τον εαυτό τους πιστεύοντας ότι ορισμένες άσχημες εμπειρίες (π.χ., διαζύγιο, στρες, ατυχήματα κ.λπ.) δε μπορούν με τίποτα να συμβούν στη δική τους ζωή (Ellis, 1976, 1979a, 1994).
Όλα τα παραπάνω αποτελούν στοιχεία σχετικά με τη βιολογική προδιάθεση των παράλογων τρόπων σκέψης των ανθρώπων, οι οποίες τους οδηγούν άμεσα σε ψυχική αναστάτωση.
Πάραυτα, η REBT υποστηρίζει ότι, όπως οι άνθρωποι είναι «κατασκευαστές» ή «χτίστες» της ψυχικής τους αναστάτωσης, αντίστοιχα μπορούν να είναι «κατασκευαστές» ή «χτίστες» και της υγείας τους μέσω της ικανότητάς τους για ατομική επιλογή και ατομική (και κοινωνική) εξάσκηση με σκοπό την τροποποίηση παράλογων σκέψεων και δυσλειτουργικών συμπεριφορών.
Με αυτόν τον τρόπο, α) έχουν την ικανότητα να διαπιστώσουν ότι είναι οι ίδιοι που, κατά κύριο λόγο, αναστατώνουν τον εαυτό τους μέσω των παράλογων απόψεων που υιοθετούν και επιφέρουν για τις καταστάσεις που βιώνουν, β) διαθέτουν την ικανότητα να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να αλλάξουν τον τρόπο που σκέπτονται και, το σημαντικότερο, γ) έχουν την ικανότητα να εξασκούνται ενεργητικά και σταθερά για την αλλαγή της σκέψης και της συμπεριφοράς τους μέσω εφαρμογής γνωστικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών μεθόδων και τεχνικών.
Ενώ η REBT τονίζει ότι οι άνθρωποι διαθέτουν ισχυρή βιολογική προδιάθεση και τάση να σκέπτονται με παράλογο τρόπο (αλλά και με ορθολογικό τρόπο), ταυτόχρονα τονίζει ότι σε καμία περίπτωση δεν είναι σκλάβοι καμίας εκ των τάσεων αυτών και μπορούν να υπερβούν (αν και όχι τελείως) τις συνέπειες της τάσης τους να σκέπτονται με παράλογο τρόπο. Επί της ουσίας, η REBT έχει μια κατά βάση αισιόδοξη οπτική πάνω στο θέμα αυτό (Dryden, 1994, 1995a, 1995b. Ellis, 1973, 1994, 1996. Ellis&Bernard, 1983, 1985. Kelly, 1955. Mahoney, 1991).
Δύο θεμελιώδεις τύποι ψυχικής αναστάτωσης
Σύμφωνα με την REBT, οι άνθρωποι υιοθετούν πολύ εύκολα απόλυτες απαιτήσεις για τον εαυτό τους, τους άλλους και τη ζωή τους. Ωστόσο, αν οι απαιτήσεις αυτές διερευνηθούν διεξοδικότερα, θα διαπιστώσετε ότι ανήκουν σε δύο κύριες κατηγορίες ψυχικής αναστάτωσης: Στην αναστάτωση που αφορά το Εγώ και την αναστάτωση που αφορά καταστάσεις έξω από το Εγώ (Ellis, 1979b, 1980, 1994, 1996).
Στην αναστάτωση τη σχετική με το Εγώ, το άτομο υιοθετεί παράλογες απαιτήσεις για τον εαυτό του, τους άλλους και τη ζωή του. Σε περίπτωση που οι απαιτήσεις αυτές δεν εκπληρώθηκαν στο παρελθόν ή δεν εκπληρώνονται στο παρόν και στο μέλλον, το άτομο αναστατώνει σοβαρά τον εαυτό του καταδικάζοντας το σύνολο του εαυτού του και την επιμέρους συμπεριφορά του. Σύμφωνα με την REBT, η καταδίκη του συνόλου του εαυτού περιλαμβάνει α) σφαιρική αξιολόγηση του συνόλου του εαυτού και β) διαβολοποίηση του εαυτού ως όντος τελείως κακού ή ανάξιου (Dryden, 1984b). Η λύση σε αυτό το πρόβλημα, δηλαδή η υγιής εναλλακτική στη σφαιρική καταδίκη του εαυτού, είναι η άνευ όρων αποδοχή του εαυτού, η οποία περιλαμβάνει την άρνηση της σφαιρικής εκτίμησης του εαυτού μέσω κάποιας ετικέτας ή κατηγορίας (διότι είναι αδύνατο να κατηγοριοποιήσει κάποιος το σύνολο, την περιπλοκότητα και τη ρευστότητα του εαυτού και διότι, επιπλέον, κάτι τέτοιο οδηγεί μοιραία σε σοβαρή παρακώλυση των βασικών στόχων και σκοπών του ατόμου) και τη συνειδητοποίηση της εγγενούς επιρρέπειας του ανθρώπου στα λάθη.
Στην αναστάτωση τη σχετική με καταστάσεις εκτός Εγώ, ή σε καταστάσεις όπου το άτομο δεν «τα βάζει» με τον εαυτό του, αλλά εκδηλώνει χαμηλή ανεκτικότητα στη ματαίωση που εκ φυσικού ενέχεται σε πολλές καταστάσεις του εαυτού του, των άλλων και της ζωής του, το άτομο υιοθετεί, εκ νέου, απόλυτες απαιτήσεις, που έχουν να κάνουν με τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο και οι οποίες αποτελούν δογματικές διαταγές σύμφωνα με τις οποίες η ζωή του θα έπρεπε να είναι απόλυτα άνετη και χαλαρή και, σίγουρα, όχι τόσο πιεστική όσο είναι.
Στην περίπτωση αυτή, όταν οι απαιτήσεις αυτές δεν εκπληρώνονται στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, το άτομο αισθάνεται να διαταράσσεται σοβαρά και τείνει να καταστροφολογεί και να πιστεύει ισχυρά ότι δε μπορεί να αντέξει καθόλου την ταλαιπωρία που βιώνει. Η λύση στην περίπτωση αυτή είναι η εξάσκηση στην καθυστέρηση της άμεσης ικανοποίησης μέσω της απόκτησης αντοχής στις ματαιώσεις, τις δυσανεξίες ή τις ταλαιπωρίες που αφορούν τον εαυτό, τους άλλους και τη ζωή με σκοπό τη διευκόλυνση επίτευξης των στόχων και την μακροπρόθεσμη ευτυχία.
Έτσι, όπως θα δούμε σε επόμενο άρθρο, η απόκτηση άνευ όρων αποδοχής του εαυτού σε συνδυασμό με ένα υψηλό επίπεδο αντοχής στις ματαιώσεις αποτελούν δύο θεμέλιους λίθους στην REBT θεραπεία για την παροχή βοήθειας προς το άτομο στην προσπάθειά του να θεμελιώσει την υγεία του σε ψυχικά υγιείς βάσεις (Ellis, 1979b, 1994, 1996).
Βιβλιογραφία
- Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-Hall.
- Dryden, W. (1984a). Rational-emotive therapy: Fundamentals and innovations. Beckenham: Groom Helm.
- Dryden, W. (1984b). Rational-emotive therapy. In W. Dryden (Ed.), Individual therapy in Britain (pp. 235-263). London: Harper & Row.
- Dryden, W. (1994). Invitation to rational-emotive psychology. London: Whurr.
- Dryden, W. (1995a). Facilitating client change in rational-emotive behavior therapy. London: Whurr.
- Dryden, W. (1995b). Preparing for client change in rational-emotive behavior therapy. London: Whurr.
- Dryden, W. (2015). Rational-Emotive Behaviour Therapy (2nded.). Hove: Routledge.
- Dryden, W., & Branch, R. (2008). The fundamentals of Rational-Emotive Behaviour Therapy: A training handbook. Chichester: Wiley.
- Ellis, A. (1973). Humanistic psychotherapy: The rational-emotive approach. New York: McGraw-Hill.
- Ellis, A. (1976). The biological basis of human irrationality. Journal of Individual Psychology, 32(2), 145-168.
- Ellis, A. (1978). Towards a theory of personality. In R. J. Corsini (Ed.), Readings in current personality theories (pp. 298-311). Itasca, IL: Peacock.
- Ellis, A. (1979a). The theory of rational-emotive therapy. In A. Ellis and J. M. Whiteley (Eds.), Theoretical and empirical foundations for rational-emotive therapy (pp. 33-60). Monterey, CA: Brooks/Cole.
- Ellis, A. (1979b). Discomfort anxiety: A new cognitive behavioral construct. Part 1. Rational Living, 14(2), 3-8.
- Ellis, A. (1980). Discomfort anxiety: A new cognitive behavioral construct. Part 2. Rational Living, 15(1), 25-30.
- Ellis, A. (1985). Dilemmas in giving warmth or love to clients: An interview with Windy Dryden. In W. Dryden (Ed.), Therapist's dilemmas (pp. 5-16). London: Harper & Row.
- Ellis, A. (1988). How to stubbornly refuse to make yourself miserable about any-thing—yes, anything. Secaucus, NJ: Lyle Stuart.
- Ellis, A. (1994). Reason and emotion in psychotherapy (Rev. upd. ed.). New York: Birch Lane.
- Ellis, A. (1996). Better, deeper and more enduring brief therapy. New York: Brunner/Mazel.
- Ellis, A., & Bernard, M. E. (Eds.). (1983). Rational-emotive approaches to the problems of childhood. New York: Plenum.
- Ellis, A., & Bernard, M. E. (Eds.). (1985). Clinical applications of rational-emotive therapy. New York: Plenum.
- Hjelle, L. A., & Ziegler, D. J. (1992). Personality theories: Basic assumption research and applications (3rded.). NewYork: McGraw-Hill.
- Κατσίκης, Δ. (2017). Λογικοθυμική Συμπεριφορική Θεραπεία: Τα ξεχωριστά χαρακτηριστικά της πρώτης και θεμελιώδους γνωστικής συμπεριφορικής θεραπείας. Αθήνα: Αρμός.
- Kelly, G. (1955). The psychology of personal constructs (2 vols.). New York: Norton.
- Mahoney, M. J. (1991). Human change processes. New York: Basic Books.
- Ziegler, D. J. (2000). Basic assumptions concerning human nature underlying Rational-Emotive Behavior Therapy (REBT) Personality Theory. Journal of Rational-Emotive & Cognitive-Behavior Therapy, 18(2), 67-85.
