Η συνομιλία με τον ψυχοθεραπευτή, ενώ βρίσκεστε σε θέση ανάκλισης, είναι μια συγκλονιστική εμπειρία. Όμως οι λόγοι παραμένουν ασαφείς.
Το 1991 το μετρό της Νέας Υόρκης είχε γεμίσει από τεράστιες αφίσες, μέρος μιας διαφημιστικής καμπάνιας της Αρχιεπισκοπής της Νέας Υόρκης με τη λεζάντα: Μερικοί άνθρωποι βρίσκουν ηρεμία όταν κάθονται σε έναν εκκλησιαστικό πάγκο. Ελάτε σπίτι σας αυτό το Πάσχα. Η Καθολική Αρχιεπισκοπή της Νέας Υόρκης.
Ως νέος ψυχίατρος και εκπαιδευόμενος ψυχαναλυτής στο Μανχάταν, έπαιρνα το μετρό τέσσερις φορές την εβδομάδα για να πάω στο γραφείο του ψυχαναλυτή μου και να βρεθώ σε ένα τέτοιο ντιβάνι. Αυτές οι διαφημίσεις προφανώς δεν απευθύνονταν σε εκπαιδευόμενους στην ψυχανάλυση, όπως ήμουν εγώ. Τότε αναρωτήθηκα, ποιος αποτελούσε το κοινό-στόχο; Και γιατί η Εκκλησία ήταν τόσο σίγουρη ότι οι όσοι έπαιρναν το μετρό θα μπορούσαν να αποκωδικοποιήσουν εύκολα την εικόνα και να καταλάβουν τη σιωπηρή σχέση μεταξύ του εκκλησιαστικού πάγκου και του ντιβανιού;
Το ντιβάνι συνεχίζει να θεωρείται ως ένα σύμβολο αυτο-αντανάκλασης και θεραπείας. Είναι σήμα κατατεθέντου θεραπευτή σε κινούμενα σχέδια και ταινίες, ακόμα και όταν η δημοτικότητα της ψυχαναλυτικής θεραπείας πέφτει. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ντιβάνι είναι ένα πολύ υγιές κομμάτι της ψυχανάλυσης και θα ήθελα να προσθέσω ότι η εικονική του κατάσταση, πολιτισμικά, έρχεται σε αντίθεση με το πώς θεωρείται όλο και περισσότερο από τους σύγχρονους ψυχαναλυτές, πολλοί από τους οποίους το βλέπουν ως ένα κειμήλιο μιας πιο αυταρχικής εποχής, ένα παιχνίδι εξουσίας από την πλευρά του αναλυτή που υποτίθεται ότι εμποδίζει την πορεία προς την αυθεντική συναισθηματική εμπλοκή. Είναι σωστή αυτή η θέση; Δεν έχουν γίνει έρευνες, οπότε δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν οι θεραπευόμενοι το βρίσκουν ως μία απελευθερωτική ή αμήχανη εμπειρία.
Ο Freud δήλωνε ότι ζητούσε από τους ασθενείς του να ξαπλώνουν στο ντιβάνι επειδή δεν άντεχε τη βλεμματική επαφή μαζί τους όλη την ημέρα, αλλά ποτέ δεν εξήγησε γιατί θα έπρεπε να προτιμάται μια θέση ανάπαυλας, από το να τοποθετούνται απλά οι καρέκλες με τέτοιο τρόπο, έτσι ώστε ο αναλυτής και ο ασθενής να μην βλέπουν ο ένας το πρόσωπο του άλλου. Το ντιβάνι του Freud, υπερβολικά διακοσμημένο με χαλιά, μαξιλάρια και κουβέρτες, και περιβαλλόμενο από τη μεγάλη συλλογή του από αντίκες, έχει την εμφάνιση ενός τουρκικού ντιβανιού. Λέει πολλά για το γούστο και τα ενδιαφέροντα του ιδιοκτήτη του. Οι περισσότεροι σύγχρονοι ψυχαναλυτές προτιμούν το πιο σπαρτιάτικο ντιβάνι που βλέπουμε σε κινούμενα σχέδια και εικονογραφήσεις σήμερα. Ακόμη και οι ψυχαναλυτές που απαρνήθηκαν το ντιβάνι, συνήθως έχουν ένα στο γραφείο τους ως μέρος της διακόσμησής του.
Διαβάστε σχετικά: Δεν ξεκινάω ψυχοθεραπεία γιατί φοβάμαι να συναντήσω τον εαυτό μου
Αναφορικά με ένα τόσο διαχρονικό σύμβολο, προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι ρίζες της χρήσης του δεν έχουν εξερευνηθεί πλήρως και η βιβλιογραφία για την ψυχανάλυση είναι περιέργως σιωπηλή για το θέμα. Μετά τον Freud, το ντιβάνι απέκτησε μία σταθερή θέση στα γραφεία των ψυχαναλυτών, αλλά κανείς δεν φαινόταν να ξέρει το γιατί.
Αν δεν μπόρεσε η ψυχανάλυση να προσφέρει κάποια ιδέα για τη χρήση του, ίσως να μπορεί η κοινωνική ιστορία. Όταν άρχισα να ανακαλύπτω τα ελληνικά και ρωμαϊκά έθιμα, όπως ότι έτρωγαν ημιξαπλωμένοι σε αναπαυτικά ντιβάνια, διαπίστωσα ότι το ντιβάνι δεν συμβόλιζε την υποταγή στις ιατρικές αυθεντίες, αλλά ότι η αναπαυτική αυτή θέση στους κοινωνικούς χώρους χρησίμευε για χρόνια ως μία έκφραση ελευθερίας, ευχαρίστησης, πολυτέλειας και οικειότητας. Όμως από τον 19ο αιώνα και μετά, το έθιμο αυτό έγινε λιγότερο κοινωνικά αποδεκτό.
Ακόμα και σήμερα είναι δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα για ποιους θεραπευόμενους είναι κατάλληλη η χρήση του ντιβανιού κατά τη διάρκεια της θεραπείας, αν και εγώ συνεχίζω να το συνιστώ στους περισσότερους θεραπευόμενούς μου. Αλλά δεν επιμένω σε αυτό και προσπαθώ πρώτα να εκτιμήσω το ενδιαφέρον του κάθε θεραπευόμενου.
Στην ιδανική περίπτωση, τόσο ο ψυχαναλυτής όσο και ο ασθενής είναι σε θέση να έχουν πρόσβαση σε βαθύτερα στρώματα σκέψης και αίσθησης μόλις απελευθερωθούν από τις συνηθισμένες κοινωνικές ενδείξεις της αλληλεπίδρασης «πρόσωπο με πρόσωπο», αλλά μόνο αν το ερευνήσουμε θα ξέρουμε με σιγουριά. Η σωστή ψυχαναλυτική τεχνική απαιτεί ευελιξία και ευαισθησία, όχι τη δογματική επιμονή για τη διατήρηση μίας συγκεκριμένης θέσης από τον ασθενή. Παρ’ όλα αυτά, είναι δίκαιο να πούμε ότι η θέση ανάκλισης με σκοπό τη συζήτηση, αποτελεί για πολλούς ανθρώπους μια μοναδική, συγκλονιστική και ξεχωριστή εμπειρία.
Πηγή: theguardian.com
Απόσπασμα: On The Couch: a Repressed History of the Analytic Couch from Plato to Freud, by Nathan Kravis
Απόδοση – Επιμέλεια: PsychologyΝow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
