Η θεραπευόμενή μου βρισκόταν σε κατάσταση συνεχούς ετοιμότητας να αντιμετωπίσει κάποια «απειλή» και που στο τέλος ένιωθε ότι δεν την αντιμετώπιζε με επιτυχία, διαρκώς ένιωθε ηττημένη.
Εδώ και αρκετό διάστημα παρακολουθώ μια γυναίκα 35 χρόνων, που είναι υψηλόβαθμο στέλεχος σε εταιρεία. Όταν πρωτοήρθε στο γραφείο μου το βασικό της θέμα ήταν η δυσκολία της να αναπνεύσει, ένιωθε δυσφορία –δεν είχε αρκετό αέρα.
Προσκαλώντας την να μιλήσει για το πώς ήταν οργανωμένη η ζωή της, έμαθα ότι ο πατέρας της ανάρρωνε από μια σοβαρή ασθένεια και πως η ίδια ως μοναχοπαίδι είχε αποκλειστικά τη φροντίδα του, μιας και οι γονείς της ήταν χρόνια χωρισμένοι.
Περιέγραφε τον πατέρα της απαιτητικό, επικριτικό,μη συνεργάσιμο, που δημιουργούσε προβλήματα με οικιακές βοηθούς (δεν του άρεσε καμία).Έκανε αλόγιστα έξοδα που η θεραπευόμενή μου προσπαθούσε να συμμαζέψει, συχνά ένιωθε απελπισία και ανήμπορη να τον διαχειριστεί.
Η εργασία ήταν άλλος ένας παράγοντας άγχους, οι απαιτήσεις των αφεντικών της σχετικά με το πώς θα αυξηθούν οι πωλήσεις δεν είχαν τέλος…Η θεραπευόμενή μου ανησυχούσε έντονα πως θα χάσει τη δουλειά της και μετά… πως θα κατάφερνε να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της; Ένιωθε να κουβαλάει ένα τεράστιο βάρος και να μην έχει που να το αφήσει.
Διερευνώντας τη σχέση της με τους γονείς έμαθα ότι ποτέ δεν είχε ακούσει μπράβο, ο πατέρας της διαρκώς της έλεγε ότι το άλλο... παιδί ήταν π.χ. καλύτερο στο πιάνο από εκείνη. Η μητέρα επίσης ανικανοποίητη και χειριστική μαζί της.
Στην εργασία της από την άλλη περιέγραφε μια αντιστοιχία στις συμπεριφορές των αφεντικών της, συνεχώς της ζητούσαν κάτι καλύτερο. Κατά διαστήματα μου παραπονιόταν για το αφεντικό της…,μου έλεγε: με κοίταξε με ένα βλέμμα…. Δεν με χαιρέτησε.. είναι θυμωμένος μαζί μου – δεν τα πήγα καλά αυτό το μήνα…., πρόσθετε: η άλλη στο άλλο τμήμα είναι καλύτερη.. σε αυτήν μιλάνε γλυκά … δεν την πιέζουν… τα καταφέρνει, ξεφεύγει.., τη φοβούνται.., όταν πάει κάποιος να της κάνει κάποια παρατήρηση του βάζει πάγο..
Η θεραπευόμενή μου βρισκόταν σε κατάσταση συνεχούς ετοιμότητας να αντιμετωπίσει κάποια «απειλή» και που στο τέλος ένιωθε ότι δεν την αντιμετώπιζε με επιτυχία, διαρκώς ένιωθε ηττημένη. Αυτή η διαδικασία συνεχούς υπερδιέγερσης της δημιουργούσε συναισθήματα απελπισίας – απόγνωσης και κατέληγε να αισθάνεται δυσφορία.
Πρόσφατες έρευνες στη νευρο-φυσιολογία υποστηρίζουν ότι οι συνθήκες υγείας δημιουργούνται όταν στον οργανισμό εναλλάσσεται ρυθμικά η επικράτηση του Συμπαθητικού (δράση) και του Παρασυμπαθητικού (ανάπαυση) συστήματος. Όταν αυτός ο φυσικός ρυθμός διαταραχθεί (από εξωτερικούς ή εσωτερικούς στρεσσογόνους παράγοντες) δημιουργείται συμπτωματολογία που μακροπρόθεσμα μπορεί να οδηγήσει σε ασθένεια.
Φαίνεται ότι τα «προβλήματα» δημιουργούνται όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί ή δεν επιτρέπει στον εαυτό του να αντιδράσει σε μια κατάσταση stress ή να κινηθεί προς επιδίωξη του επιθυμητού στόχου – όταν δηλαδή υπάρχει αναστολή της δράσης (κινητικής ή λεκτικής).
Τι είναι αυτό που εμποδίζει τον άνθρωπο να δράσει ώστε να ακολουθήσει η φάση ανάπαυσης;; Κατ’ αρχάς το ίδιο το περιβάλλον στο οποίο ζούμε δεν προσφέρει δυνατότητες εκτόνωσης. Από την άλλη πλευρά οι κοινωνικές επιταγές και ή εσωτερικευμένη μορφή τους (υπερεγώ, πεποιθήσεις) δημιουργούν αναστολή της δράσης και ανακύκλωση του μηχανισμού π.χ. μην μιλήσεις είναι μάταιο.
Η αναστολή της δράσης βάζει τον άνθρωπο σε μια κατάσταση μόνιμης έντασης, με άμεση επίπτωση τη δημιουργία αρνητικών σκέψεων με τα συνοδά αρνητικά συναισθήματα και αδυναμία απαλλαγής από αυτά.
Ο άνθρωπος νιώθει αποτυχία - σκέφτεται: δεν μπορώ να…, ενοχή -σκέφτεται: δεν έπρεπε να.., αδυναμία, ανικανότητα- σκέφτεται: είναι αδύνατον να..
Το περιεχόμενο που θα δώσει ο καθένας στο βίωμά του, έχει σχέση με τις εμπειρίες του, κυρίως με τις πρώιμες παιδικές εμπειρίες και με τις επόμενες επεξεργασίες που ο ίδιος έχει κάνει σ’ αυτές.
Στην περίπτωση της θεραπευόμενής μου ο μηχανισμός αναστολής της δράσης έχει γίνει χρόνιος, έχει εγκατασταθεί από τα παιδικά χρόνια όπου το οικογενειακό της σύστημα ήταν τέτοιο που δεν της επέτρεπε τη διακοπή στο κύκλωμα του στρες. Η θεραπευόμενή μου παιδιόθεν προσπαθούσε να ευχαριστήσει τους γονείς της και συνεχώς αυτοί ήταν ανικανοποίητοι, έτσι εκείνη δεν χαλάρωνε, έμενε με το συναίσθημα ότι πάλι δεν τα κατάφερα, δεν ήμουν καλό παιδί, δεν με αγαπούν, με αποτέλεσμα να προσπαθεί συνεχώς, όπως η γάτα να πιάσει την ουρά της….
Ψάχνοντας να συνδέσω τις συμπεριφορές του τώρα με τις εμπειρίες του παρελθόντος, ώστε να απεγκλωβιστεί η θεραπευόμενή μου από το φαύλο κύκλο «έντασης» που βρισκόταν, σε μια συνεδρία της καθρέφτισα το ρόλο που εγώ έβλεπα ότι είχε στην οικογένειά της και στη δουλειά της αντίστοιχα.
Είπα: σκέφτηκα ότι και στα δύο πλαίσια (οικογένεια – εργασία) έχεις να αντιμετωπίσεις ένα απαιτητικό, ανικανοποίητο πρόσωπο κύρους, έδειξε να μην καταλαβαίνει τι έλεγα... της επανέλαβα τι εννοούσα, δέχτηκε το μοτίβο της οικογένειάς της και το ρόλο αδυναμίας – ανικανότητας που της είχε κληροδοτήσει.
Δεν μπορούσε να συνδέσει τις παιδικές εμπειρίες με το ρόλο της στη δουλειά (εδώ υπάρχει αντικειμενική αλήθεια), ο επαγγελματικός χώρος αποδεδειγμένα είναι απαιτητικός.. αυτές είναι οι συνθήκες εργασίας…. οι εταιρείες συνεχώς ζητούν περισσότερα, το πώς διαχειρίζεται όμως ο καθένας τις επαγγελματικές απαιτήσεις είναι κάτι άλλο.Δεν επέμεινα, αποφάσισα να εστιάσουμε στο οικογενειακό σύστημα και να διερευνήσουμε εμπειρίες και συναισθήματα του τότε και του τώρα.
Διαβάστε σχετικά: Όταν η ψυχοθεραπεία αλλάζει τον ψυχοθεραπευτή
Δεν ήθελα σε καμία περίπτωση να φανώ απαιτητική και ανικανοποίητη απέναντί της, άλλωστε το ιδανικό της θεραπευτικής συνεδρίας είναι να αποτελέσει έναν εξωτερικό παράγοντα που να διακόπτει το κύκλωμα έντασης, δηλαδή να δημιουργεί συνθήκες δράσης και ανάπαυσης, ώστε να έχει ένα απελευθερωτικό νόημα για την ίδια τη θεραπευόμενη.
Σε ένα ραντεβού η θεραπευόμενή μου άρχισε να αφηγείται ένα περιστατικό που της συνέβη στο δρόμο και πόσο συγκινήθηκε. Βρήκε ένα γάτο σε άθλια κατάσταση, αδύνατο εξαντλημένο… τον πήρε τον πήγε στον κτηνίατρο τον φρόντισε και μετά τον πήρε σπίτι της.
Μου εκμυστηρεύθηκε ότι έχει σοβαρό θέμα με τα αδέσποτα ζώα, πάντα έχει τροφή στο αυτοκίνητό της ώστε αν χρειαστεί να τα ταΐσει, και ή ίδια δυσκολευόταν να εξηγήσει αυτή την συναισθηματική φόρτιση που ένιωθε.
Η θεραπευόμενή μου ενδεχομένως ταυτιζόταν κάπως με τα αδέσποτα, ένιωθε αδύναμη, ευάλωτη, θα ήθελε να τη φροντίσει κάποιος σίγουρα ένιωθε πεινασμένη για αγάπη – φροντίδα. Αποφάσισα να μοιραστώ αυτές τις σκέψεις μου μαζί της…. συμφώνησε.. άρχισε να κλαίει… ήταν ένα βουβό κλάμα, είχε πόνο.. Πόσο ξαλάφρωσα που συνέβη αυτό, επιτέλους καταφέραμε να βρεθεί σε κατάσταση «ανάπαυσης» - συναισθηματικής αποφόρτισης, κατά τη διάρκεια της συνεδρίας.
Σε επόμενη συνεδρία η θεραπευόμενή μου ήρθε από τη δουλειά της θυμωμένη, τα είχε με τα «αφεντικά» που τόσα τους πρόσφερε, θυσίαζε προσωπική ζωή και αυτοί αχάριστοι…, θα ήθελε να είναι σαν την συνάδελφό της “Killer” που φεύγει στο ωράριό της, δεν τους χαρίζει ούτε λεπτό, ενώ εκείνη… Μερικές φορές φαντάζεται τον εαυτό της να γίνεται “λιοντάρι”.. δυστυχώς όμως γι’ αυτήν είναι ένας μικρός ανήμπορος “γάτος”.
Συνέχισε: βαρέθηκα να είμαι γλυκιά και πρόθυμη, έτσι ήμουν μικρή και τι κέρδιζα;; κανείς δεν ήταν ευχαριστημένος μαζί μου.. βγήκε θυμός και προς τους γονείς.
Έδειξα την έκπληξή μου και συγχρόνως την ικανοποίησή μου για την διαπίστωση που έκανε.. για πρώτη φορά συνέδεε το ρόλο της ως παιδί στο σύστημα «οικογένεια» με το ρόλο της ως ενήλικη στο σύστημα «εργασία». Εκεί άρπαξα την ευκαιρία και της μίλησα για το πόσο κουβαλάει τους γονείς της μπαίνοντας από μόνη της σε συγκρίσεις. Όπως στην περίπτωση με τη συνάδελφό της που σε εκείνη βλέπει τα θετικά και στην ίδια τα αρνητικά και καταλήγει να νιώθει αποτυχημένη –ανικανοποίητη.
Της είπα: στην ουσία, συγκρίνεσαι μονίμως με ένα εξιδανικευμένο εαυτό που μόλις πας να τον φτάσεις εκείνος σου ξεφεύγει.., φέρεσαι στον εαυτό σου όπως οι γονείς σου, δεν έμεναν ποτέ σε αυτό που κατάφερνες, εστίαζαν σε αυτό που είχε ένας άλλος… και που έπρεπε να κατακτήσεις. Οι γονείς σου δεν ικανοποιούνταν ποτέ με εσένα όπως δεν ικανοποιείσαι και εσύ με εσένα.
Έδειχνε να ακούει αλλά ως εκεί, σε επόμενη συνεδρία ερχόταν με κάτι αρνητικό στο τσεπάκι της, δεν βοηθούσαν και οι εξωτερικοί παράγοντες να δει θετικά... ο πατέρας μονίμως απαιτητικός να της θυμίζει ότι δεν καταφέρνει να τον διαχειριστεί – η εργασία επίσης με συνεχείς απαιτήσεις. Ευτυχώς εγώ κατάφερνα να μην πείθομαι, πάντα από τις συνομιλίες μας ξέθαβα!! θετικά, συνεχώς την ενίσχυα, προσπαθούσα να έχει στη θεραπεία επανορθωτικές εμπειρίες.
Μια μέρα η θεραπευόμενή μου ήρθε πολύ στεναχωρημένη.. χάθηκε ο γάτος, το πρωί ανοίγοντας την πόρτα για να φύγει για τη δουλειά της πετάχτηκε έξω, δεν τον πρόλαβε. Έψαξε για αρκετή ώρα δεν τον βρήκε πουθενά, καθυστέρησε και στη δουλειά της, φοβόταν ότι δεν θα επιβιώσει το γατί.
Δυο – τρεις φορές επανάλαβε: είναι αμάθητος στο να αντιμετωπίζει τους άλλους γάτους… ανίκανος, είναι ευάλωτος.. μπα θα τον κατασπαράξουν….
Μείναμε να μιλάμε για τον γάτο, για τα συναισθήματα που της ανακινούσε, θυμήθηκα αυτό που λένε για τα γατιά ότι είναι εφτάψυχα....καμία παρηγοριά.
Ξαφνικά μετά από καμιά δεκαριά μέρες ο γάτος εμφανίστηκε…. Ούτε εγώ δεν το πίστευα!!! Μάλιστα!! μεγάλη χαρά και έκπληξη με το γάτο, άρχισα να την ρωτάω που.. και πως βρέθηκε;;,είπα: τελικά τα κατάφερε ο γάτος σου, είδες..εφτάψυχος, είπε: ναι προχθές το απόγευμα απλά άνοιξα την πόρτα και ήταν απέξω… μπήκε μέσα, χαλαρός σαν να μην έλειψε ποτέ, ήταν βέβαια ταλαιπωρημένος, γδαρμένος αλλά καλά.
Άκουγα τη θεραπευόμενή μου να αφηγείται τις ικανότητες– χαρακτηριστικά του γάτου της, είχα μείνει…. Μου περιέγραφε ένα άλλο γατί, αυτό το γατί ήταν… σκληρό, τζόρας, είχε προσωπικότητα, αν δεν ήθελε χάδια και πήγαινες να τον χαϊδέψεις σε γρατσούνιζε, ήταν ένα ανεξάρτητο γατί.
Άρπαξα την ευκαιρία και είπα: μα καλά για το ίδιο γατί μιλάμε; Εσύ όταν χάθηκε άλλα μου έλεγες.. γέλασε!!! αναρωτήθηκα… άραγε κάτι αλλάζει στη θεραπευόμενή μου;; δεν το μοιράστηκα μαζί της. Θέλοντας να παρακάμψω την αντίστασή της, επέλεξα να μείνουμε στα θετικά που έβλεπε στο γατί. Θεώρησα σημαντικό να μείνουμε εκεί γύρω, γιατί το γατί λειτουργούσε σαν καθρέφτης για εκείνη.. ήταν κατά κάποιο τρόπο προέκτασή της, μιλώντας για το γατί σε ένα άλλο επίπεδο ήταν σαν να μιλούσε για τις δικές της ικανότητες. Έτσι έκλεισε εκείνη η συνεδρία, ευχάριστα με ένα συναίσθημα ικανοποίησης.
Στην επόμενη συνάντησή μας η θεραπευόμενή μου ήρθε και ξεκίνησε να μιλάει για κουτσομπολιά μεταξύ των υφισταμένων στη δουλειά. Κάποια της είπε για το πώς βλέπουν τη θεραπευόμενή μου και την άλλη αντίστοιχα…, στην αφήγησή της η ερμηνεία των κουτσομπολιών για τον εαυτό της ήταν αρνητική σε σχέση με τη συνάδελφό της. Για μια ακόμα φορά η θεραπευόμενή μου ένιωθε ότι ήταν απλά μέτρια – η άλλη ήταν η καλή.
Αποφάσισα να της πω πως νιώθω: στεναχωριέμαι που σε ακούω να ταλαιπωρείσαι έτσι. Σε έχουν αδικήσει και αδικείς και εσύ τον εαυτό σου. Εγώ δεν έχω σκοπό να συνεργήσω σε αυτό, γι’ αυτό θα σου πω το σκεπτικό μου. Το λιοντάρι είναι ένα άγριο και δυνατό ζώο, άλλωστε δεν ονομάστηκε τυχαία ο βασιλιάς της ζούγκλας, από την άλλη πλευρά υπάρχει ο γάτος που είναι γλυκός αλλά και δυνατός. Δέχομαι ότι η συνάδελφός σου είναι λιοντάρι και εσύ γάτος, αυτό δεν προεξοφλεί όμως ότι το ένα ζώο υπερέχει του άλλου. Εσύ κερδίζεις με τον γλυκό τρόπο και την επιμονή σου και η άλλη με το άγριο και το φόβο.
Αυτή η παρέμβασή μου είχε σαν στόχο να βγει η θεραπευόμενή μου από το δίλλημα που την ταλαιπωρούσε – εγώ μέτρια/ η άλλη καλή - και να μπει σε μια θέση καλή αυτή /καλή και εγώ. Ήταν επίσης μια προσπάθεια να της δείξω ότι την αποδέχομαι όπως είναι μήπως έτσι συνειδητοποιήσει τις ικανότητές της, που χάνονταν μέσα στο πως θα έπρεπε να είναι.
Γυρίζοντας από ένα επαγγελματικό ταξίδι η θεραπευόμενή μου, μου ανακοίνωσε ότι έκλεισε μια μεγάλη δουλειά που την κυνηγούσε καιρό, της είπα πολλές φορές μπράβο, της έδειξα τη χαρά μου και τον θαυμασμό μου για αυτό που κατάφερε, πραγματικά είχε καταφέρει κάτι μεγάλο!!.
Συνεχίζουμε με την θεραπευόμενή μου να δουλεύουμε την εδραίωση της καινούριας οπτικής…ότι δεν χρειάζεται να γίνει λιοντάρι για να είναι σημαντική και επιτυχημένη, γιατί και ένας ταπεινός γάτος μπορεί να είναι σημαντικός και επιτυχημένος αρκεί να αποδέχεται αυτό που είναι και να αξιοποιεί αυτά που έχει.
