«Τότε θα κοιτάξω εσένα με τα δικά σου μάτια και θα κοιτάξω εμένα με τα δικά μου μάτια».
(Moreno, 1977, πρόλογος)
Η τεχνική της «αντιστροφή ρόλου», χρησιμοποιείται σε διάφορες ψυχοθεραπευτικές προσεγγίσεις. Ουσιαστικά πραγματοποιείται όταν ο θεραπευτής καλεί τα άτομα κατά τη θεραπευτική διαδικασία, να πάρουν το ρόλο κάποιου άλλου σημαντικού προσώπου ή αντικειμένου στη σκηνή που εκδραματίζουν. Με τον τρόπο αυτό ένα άτομο μπορεί να δει αποτελεσματικά τον εαυτό του μέσα από τα μάτια του άλλου.
Το άτομο πολλές φορές τείνει να αντιλαμβάνεται μόνο τη δική του πλευρά, σε μια κατάσταση π.χ ένα τσακωμό με τους γονείς, μια διαφωνία με τον/την σύντροφο κ.α. Αυτό μπορεί να τον οδηγήσει σε συμπεριφορές, οι οποίες δεν εμπεριέχουν καθόλου ενσυναίσθηση, κατανόηση και σεβασμό. Επίσης, άλλες φορές βλέπει μονοδιάστατα τον εαυτό του, χωρίς να μπορεί να αντιληφθεί και άλλες πλευρές του. Για παράδειγμα, έναν πιο αδύναμο και φοβισμένο εαυτό ή έναν τολμηρό και γεμάτο δημιουργία εαυτό.
Η τεχνική αυτή είναι πολύ χρήσιμη γιατί βοηθά να αναδειχθούν όλα τα παραπάνω. Με την αντιστροφή ρόλων μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τόσο ασυνείδητες πλευρές του αυτού μας, όσο και το πώς αισθάνονται άλλοι άνθρωποι. Για παράδειγμα, ένας θεραπευόμενος περιγράφει έναν τσακωμό με τη σύντροφό του. Πιστεύει πως εκείνη είναι απόμακρη και παγωμένη απέναντί του. Στην αντιστροφή ρόλων, όταν ο θεραπευτής τον παροτρύνει να εκφραστεί από το ρόλο της συντρόφου, συνειδητοποιεί πως εκείνη αισθάνεται σαν χαμένη, μη ξέροντας πώς να τον πλησιάσει και έτσι σιγά – σιγά απομακρύνεται και από κοντά του και απομονώνεται.
Μπαίνοντας στο δικό της ρόλο και εκφράζοντας το πώς αισθάνεται εκείνη, μπορεί να την αισθανθεί και να την καταλάβει. Φυσικά σε αυτό καταλυτικό ρόλο παίζει η παρότρυνση του θεραπευτή, ο οποίος τον βοηθά να αισθανθεί πως είναι εκείνη. Αρκετές φορές κάνοντας ερωτήσεις στο ρόλο της συντρόφου (πως ονομάζεται, πόσο χρονών είναι, πόσα χρόνια βρίσκεται σε αυτή τη σχέση) βοηθά τον θεραπευόμενο να μπει περισσότερο στο ρόλο της και να την αισθανθεί.
Ο θεραπευτής, χωρίς να κάνει κάποια αναλυτική ερμηνεία βοηθά τον θεραπευόμενο να κατανοήσει και να έχει επίγνωση του άλλου ατόμου ή ακόμη και του ίδιου του, του εαυτού. Τον ενθαρρύνει να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του άλλου, του δίνει τη δυνατότητα να δει τον κόσμο με έναν καινούργιο τρόπο και αυτό είναι μια αποκάλυψη.
Με την αντιστροφή ρόλων μπορούμε να δούμε τον εαυτό μας ή τους άλλους από καινούργιες οπτικές πλευρές και διευκολύνει τα βήματά μας προς την αυτοπραγμάτωση. Το να αποδεχτούμε τον αδύναμό μας εαυτό για παράδειγμα μπορεί να είναι μια ακόμη διάσταση της αντιστροφής ρόλων. Σε αυτή την περίπτωση κάποιος μετά το θάνατο του γονέα του μπορεί να αντιστρέψει ρόλο με την πονεμένη πλευρά του και έτσι δίνεται η δυνατότητα από αυτό το ρόλο να εκφράσει όλα τα ασυνείδητα και θαμμένα συναισθήματα, όλο τον κρυμμένο πόνο που υπάρχει μέσα του.
Με τον τρόπο αυτό ο εσωτερικός ψυχικός κόσμος μπορεί να εξωτερικευθεί, εξερευνηθεί και ακόμη να αλλαχθεί. Όταν αποδεχθεί την πονεμένη του πλευρά, ίσως κάνει το επόμενο βήμα για την επούλωση αυτού του πόνου, την φροντίδα του εαυτού του.
Η τεχνική αυτή πραγματοποιείται μέσω της μίμησης και της εξερεύνησης, επιφέρει επίγνωση, επίλυση και ελπίδα. Αφορά το παρόν, δηλαδή το εδώ και τώρα και περιλαμβάνει στοιχεία δημιουργικότητας, παιχνιδίσματος και αυθορμητισμού.
Βιβλιογραφία: Karp M, Holmes P, Tauvon K.B, (2002). Το Ψυχόδραμα: Θεωρία και Πρακτική. Θεσσαλονίκη. University Studio Press
