Οι ψυχώσεις (σοβαρές διαταραχές στη σκέψη-αντίληψη-συναίσθημα-συμπεριφορά) αποτελούν μια κατηγορία, που συνοδεύεται από φόβο, στίγμα και αμηχανία, ιδιαίτερα σε άτομα που δεν είναι εξοικειωμένα ή ενημερωμένα σχετικά με τη φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους.
Η σχιζοφρένεια αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατηγορίας των ψυχωτικών διαταραχών. Και ενώ έχει συνδεθεί με την ενήλικη ζωή, σπανιότερα γίνεται λόγος για την εμφάνισή της στην παιδική και την εφηβική ηλικία.
Διαγνωστικά κριτήρια της σχιζοφρένειας:
Α) Κατά DSM-5, 2 (ή περισσότερα) από τα ακόλουθα συμπτώματα, το καθένα να είναι παρόν για σημαντικό χρόνο κατά τη διάρκεια ενός μήνα: παραληρητικές ιδέες, ψευδαισθήσεις, αποδιοργανωμένος λόγος (πχ συχνός εκτροχιασμός ή ασυναρτησία), βαριά αποδιοργανωμένη ή κατατονική συμπεριφορά, αρνητικά συμπτώματα (επίπεδο συναίσθημα, αλογία, έλλειψη κινήτρων, απουσία στοργής, μη ευχαρίστηση).
Β) Κοινωνική/επαγγελματική δυσλειτουργία: όταν η έναρξη είναι στην παιδική ηλικία, η αποτυχία του να επιτευχθεί το προσδοκώμενο επίπεδο διαπροσωπικών και ακαδημαϊκών επιτευγμάτων.
Γ) Διάρκεια: συνεχή σημεία της διαταραχής επιμένουν για τουλάχιστον 6 μήνες.
Η έναρξη της σχιζοφρένειας στην παιδική ηλικία είναι σπάνια, με αργή και ύπουλη έναρξη- Η συχνότητα αυξάνεται σταθερά στην εφηβεία πριν κορυφωθεί στην πρώιμη ενήλικη ζωή. Παρατηρούνται υπότυποι στη σχιζοφρένεια (παρανοειδής τύπος, αποδιοργανωτικός τύπος, κατατονικός τύπος, αδιαφοροποίητος τύπος), ενώ τα αγόρια φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτα από τα κορίτσια. Επιπλέον, αξιοσημείωτη είναι η συννοσηρότητα με κατάθλιψη, διαταραχές διαγωγής, αυτοκτονικότητα, ΔΕΠ-Υ, διπολική διαταραχή και αγχώδεις διαταραχές.
Η διάγνωση της σχιζοφρένειας στα μικρά παιδιά περιπλέκεται και από την ανωριμότητα στο λόγο και στις γνωστικές δεξιότητες. Το έργο του κλινικού για την εκτίμηση της εσωτερικής κατάστασης ενός παιδιού είναι δύσκολο λόγω έλλειψης ικανότητας των παιδιών να περιγράψουν τις εσωτερικές τους εμπειρίες, αλλά και διαχωρισμού από το προσυλλογιστικό στάδιο της ανάπτυξης (μαγική σκέψη παιδιών).
Το ολιστικό αναπτυξιακό μοντέλο (Asarnow & Asarnow) αναφέρει 3 αιτιολογικούς παράγοντες (ευαλωτότητα, στρεσσογόνοι παράγοντες και προστατευτικοί παράγοντες) που εμπλέκονται δυναμικά με τον ακόλουθο τρόπο: οι γενετικοί παράγοντες κινδύνου οδηγούν σε δυσλειτουργία του ΚΝΣ και σε ακόλουθες δυσλειτουργίες στην προσοχή και την επεξεργασία της πληροφορίας / τα ελλείμματα αυτών επιδρούν με τους περιβαλλοντικούς στρεσσογόνους παράγοντες και αυτή η αλληλεπίδραση ενισχύει τη διαταραχή / τέλος οι προστατευτικοί παράγοντες (νοημοσύνη, κοινωνικές ικανότητες, κοινωνική υποστήριξη και τα υγιή μοτίβα οικογενειακής επικοινωνίας) μετριάζουν την ανάπτυξη της διαταραχής.
Επομένως και η αντιμετώπιση είναι αντίστοιχη της αιτιολογίας των ψυχώσεων:
- Παιδοψυχιατρική παρακολούθηση (εισαγωγή στη μονάδα νοσηλείας-συνήθης πρακτική, μπορεί να λειτουργεί ως βραχεία επανορθωτική εμπειρία)
- Φαρμακευτική θεραπεία (ολανζαπίνη, αριπιπραζόλη, ρισπεριδόνη)
- Ατομική υποστηρικτική θεραπεία (ενσυναισθητική κατανόηση και αποδοχή: μειώνει τη δυσπιστία, κατανοείται η διαταραχή, αντισταθμίζεται τη διαταραγμένη επαφή με την πραγματικότητα, μετριάζεται η κοινωνική απομόνωση και ανακουφίζεται το παιδί)
- Συμβουλευτική γονέων
- Ψυχοεκπαίδευση οικογένειας (τροποποίηση ατμόσφαιρας)
- Ομαδικές δραστηριότητες
Τέλος, οι προληπτικές παρεμβάσεις για τη μείωση του αρνητικού στίγματος (παρέχοντας ευκαιρίες για προσωπική επαφή με μαθητές και νέους με τη συγκεκριμένη διαταραχή) στα πλαίσια του σχολείου θα μπορούσε να άρει αρκετούς μύθους που συνοδεύουν την ψύχωση, να βοηθήσει στην κατανόηση των ατόμων που πάσχουν και να προωθήσει την ορθή αντιμετώπισή τους, χωρίς προκατάληψη και φόβο.
