Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ψυχική κατάσταση που χρειάζεται κατανόηση και θεραπεία, όχι καταδίκη. «Αν όλοι σου λένε ότι είσαι τέρας, γιατί να παραδεχθείς ότι έχεις πρόβλημα;»
Πίσω από την εικόνα της υπεροψίας, κρύβεται συχνά ευαλωτότητα, φόβος απόρριψης και βαθιά ανάγκη για αποδοχή. Άνθρωποι που ζουν με τη διαταραχή μιλούν ανοιχτά, σπάζοντας τα στερεότυπα και αναζητώντας κατανόηση και θεραπεία.
Λίγες ψυχιατρικές καταστάσεις έχουν τόσο ισχυρό στίγμα ή είναι τόσο παρεξηγημένες όσο η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NΔΠ). Πρόκειται για μια διαταραχή που μπορεί να διαβρώσει καριέρες και σχέσεις, ακόμη και πριν το κοινωνικό στίγμα αρχίσει να δρα.
Ο Τζέι Σπρινγκ, 22 ετών από το Λος Άντζελες, περιγράφει στιγμές όπου πιστεύει πως είναι «ο σπουδαιότερος άνθρωπος στον πλανήτη». Στα πιο μεγαλομανή του επεισόδια, όπως λέει, «μπορεί να γίνει εντελώς παραληρηματικό». Ωστόσο, μετά από αυτές τις φάσεις ακολουθεί μια “πτώση”, γεμάτη ντροπή και συναισθηματική εξάντληση. Έμαθε για τη διαταραχή του ψάχνοντας μόνος του τα συμπτώματα στο διαδίκτυο, πριν λάβει την επίσημη διάγνωση. Αν προσπαθήσεις να πεις σε κάποιον ότι έχει αυτό το πρόβλημα, συνήθως θα το αρνηθεί, λέει. Ζουν σε έναν δικό τους κόσμο όπου είναι οι καλύτεροι και κανείς δεν μπορεί να τους αμφισβητήσει.
Ο καθηγητής ψυχολογίας W. Keith Campbell, ειδικός στη ναρκισσιστική συμπεριφορά, εξηγεί ότι ο όρος «ναρκισσιστής» χρησιμοποιείται πολύ ευρύτερα απ’ ό,τι θα έπρεπε. Στην πραγματικότητα, όσοι πάσχουν από NΔΠ έχουν διογκωμένη εικόνα εαυτού, έλλειψη ενσυναίσθησης και χρησιμοποιούν τους άλλους για να ενισχύσουν την αυτοεκτίμηση ή το κοινωνικό τους κύρος. Αυτά συχνά καταστρέφουν σχέσεις και επαγγελματική σταθερότητα.
Αν και το 75% των διαγνωσμένων είναι άνδρες, έρευνα του Πανεπιστημίου του Λονδίνου δείχνει ότι οι γυναίκες παρουσιάζουν συχνότερα την “συγκαλυμμένη” ή ευάλωτη μορφή ναρκισσισμού, που συχνά μένει αδιάγνωστη.
Η Κέιλα Όμπερντορφ, 23 ετών, μοιράζεται ανοιχτά τη διάγνωσή της για NΔΠ και οριακή διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΠ) στο TikTok. «Δυσκολεύομαι να δεχθώ την κριτική», λέει. «Ή αμύνομαι ή κλείνομαι εντελώς». Με θεραπεία διαλεκτικής συμπεριφοράς, έχει μάθει να αναγνωρίζει τα μοτίβα της και ζητά από τον σύντροφό της να την “καλεί στην τάξη” όταν εκφράζει χειριστική συμπεριφορά.
Οι ειδικοί τονίζουν ότι τα χαρακτηριστικά του ναρκισσισμού συχνά ρίζωσαν στην παιδική ηλικία — όταν η αποδοχή δινόταν υπό όρους ή η προσοχή των γονιών έλειπε. Ο ψυχίατρος Τένισον Λι από το NHS εξηγεί πως οι ναρκισσιστικές στρατηγικές είναι συχνά μηχανισμοί επιβίωσης που παραμένουν και στην ενήλικη ζωή.
Ο «Τζον», 38 ετών από το Λιντς, μεγάλωσε με γονείς που ενδιαφέρονταν μόνο για τη δουλειά και την κοινωνική τους ζωή. Όταν στρέφονταν σε μένα, ήταν μόνο για να απαιτήσουν επιτυχία, λέει. Ως ενήλικος δεν μπόρεσε ποτέ να συνδεθεί ουσιαστικά με κάποιον — μέχρι που γνώρισε τη σύντροφό του, η οποία έχει διαγνωστεί με ΟΔΠ. Εκείνη τον ενθάρρυνε να ζητήσει βοήθεια, κι έτσι έλαβε επίσημη διάγνωση.
Περιμένει θεραπεία μέσω του NHS εδώ και ενάμιση χρόνο. Υπάρχει τεράστιο στίγμα, ότι όλοι οι ναρκισσιστές είναι κακοποιητές, λέει. Αλλά η διάγνωση με βοήθησε να κατανοήσω τον εαυτό μου.
Η Όμπερντορφ δέχεται κατηγορίες ότι «επιδεικνύει» τις διαγνώσεις της. Εκείνη απαντά: Δεν περηφανεύομαι που έχω μια εξουθενωτική ψυχική ασθένεια· είμαι περήφανη που επέζησα παρά αυτήν.
Ο ψυχίατρος Λι εξηγεί ότι υπάρχουν δύο κύριες μορφές ναρκισσισμού:
- η “φανερή” ή μεγαλομανής μορφή, που χαρακτηρίζεται από εξωστρεφή συμπεριφορά και αναζήτηση προσοχής·
- και η “ευάλωτη” ή συγκαλυμμένη μορφή, που εμφανίζεται πιο ήπια και συχνά παρερμηνεύεται ως χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Παρά τον συχνό συσχετισμό του ναρκισσισμού με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι ειδικοί τονίζουν ότι η κλινική διαταραχή δεν φαίνεται να αυξάνεται, αν και το διαδίκτυο μπορεί να ενισχύσει ναρκισσιστικές τάσεις.
Ο Σπρινγκ συνοψίζει με αυτογνωσία:
Ο ναρκισσιστής προσπαθεί να πιστέψει ότι είναι ο καλύτερος, γιατί βαθιά μέσα του φοβάται ότι είναι ο χειρότερος. Ζει σε έναν φανταστικό κόσμο όπου είναι ήρωας, γιατί κάποτε ένιωθε ότι ήταν ο “κακός” και τώρα προσπαθεί να το διορθώσει.
Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι μια ψυχική κατάσταση που χρειάζεται κατανόηση και θεραπεία, όχι καταδίκη. Όπως λέει η Όμπερντορφ, αν όλοι σου λένε ότι είσαι τέρας, γιατί να παραδεχθείς ότι έχεις πρόβλημα;
Με πληροφορίες από theguardian.com
