Αν και η αποσύνδεση είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που μας επιτρέπει να ξεφύγουμε από την ανάμνηση τραυματικών γεγονότων, μακροπρόθεσμα προκαλεί προβλήματα και πόνο.
Η αποσύνδεση από το τραύμα είναι μια έννοια που εγείρει πολλά ερωτήματα και παρερμηνείες. Πρώτον, πρέπει να κατανοήσουμε ότι δεν συνεπάγεται αδυναμία ούτε αποτελεί παθολογικό μηχανισμό. Πρόκειται για μια προσαρμοστική ψυχολογική αντίδραση που βοηθά τα άτομα να αντιμετωπίσουν ένα επώδυνο γεγονός.
Το ανθρώπινο μυαλό χρησιμοποιεί την αποσύνδεση για να διαχωρίσει το άτομο από την αρνητική εμπειρία και να αποσιωπήσει έτσι τον συναισθηματικό του πόνο. Ωστόσο, αυτός ο εξελιγμένος μηχανισμός επιβίωσης έχει ένα ψυχολογικό κόστος. Στην πραγματικότητα, μπορεί να «κατακερματίσει» τη μνήμη και την ταυτότητα του ατόμου.
Η αποσύνδεση από το τραύμα είναι ένας νευροψυχολογικός μηχανισμός άμυνας που προσπαθεί να διαχωρίσει το άτομο από τις εξωτερικές και εσωτερικές εμπειρίες προκειμένου να μειώσει τον πόνο. Θολώνει τη μνήμη του και το απομακρύνει από ορισμένες σκέψεις και συναισθήματα. Άλλωστε, αν η ανάμνηση ενός δραματικού γεγονότος υπήρχε μόνιμα στο προσκήνιο του μυαλού του, θα αισθανόταν εντελώς καταβεβλημένο.
Μια μελέτη που διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο του Μέριλαντ (ΗΠΑ) δείχνει ότι ο αντίκτυπος αυτής της πάθησης έχει παραμεληθεί. Προτείνουν ότι απαιτείται μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση για τις αποσυνδετικές λειτουργίες, επειδή συσχετίζονται σημαντικά με αυτοκαταστροφικές και αυτοκτονικές συμπεριφορές.
Ενώ είναι αλήθεια ότι αυτή η αντίδραση προσπαθεί να προστατεύσει το άτομο από τον πόνο, μακροπρόθεσμα, ένας κατακερματισμένος νους επιφέρει τεράστιες συνέπειες σε όλα τα επίπεδα.
Συμπτώματα που συνδέονται με την αποσύνδεση
Η σχετιζόμενη με το τραύμα αποσύνδεση δρα κινητοποιώντας διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, για να ρυθμίσει την αποτύπωση της επώδυνης μνήμης και τον επακόλουθο πόνο. Η εγκεφαλική αμυγδαλή ενεργοποιεί την παραγωγή κορτιζόλης και κέντρα όπως ο προμετωπιαίος φλοιός σταματούν να λειτουργούν κανονικά. Ο ιππόκαμπος, το κέντρο της συναισθηματικής μνήμης, επίσης απορυθμίζεται.
Αυτό μεταφράζεται σε ένα συναισθηματικό μούδιασμα, αδυναμία μνήμης και μειωμένη ικανότητα σκέψης και συλλογισμού.
Ένα άρθρο από το Πανεπιστήμιο του Leiden τονίζει ότι αυτός ο μηχανισμός είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία που υπάρχει σε παθήσεις όπως η διαταραχή μετατραυματικού στρες, η διασχιστική διαταραχή ταυτότητας και η οριακή διαταραχή προσωπικότητας (BPD). Είναι χρήσιμο να γνωρίζουμε πώς εξελίσσονται τα συμπτώματα:
- Άγχος
- Σκέψεις αυτοκτονίας
- Απομόνωση των συναισθημάτων
- Αμφιβολίες για την ταυτότητα του ατόμου
- Επίμονα συναισθήματα άγχους
- Διαταραχές του ύπνου, όπως εφιάλτες
- Ανηδονία ή αδυναμία για ευχαρίστηση
- Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως ο αυτοτραυματισμός
- Ανικανότητα ενθύμησης ορισμένων περιόδων
- Αποσύνδεση από τον εαυτό και τον κόσμο
- Μετάβαση σε ένα μέρος χωρίς επίγνωση
- Flashbacks – σύντομες αναμνήσεις τραυματικών γεγονότων
- Αίσθηση ότι πολλά ερεθίσματα και εμπειρίες δεν είναι πραγματικά
Αυτού του είδους η αποσύνδεση εμπίπτει σε ένα ευρύ φάσμα. Κατά συνέπεια, ορισμένοι άνθρωποι βιώνουν μόνο ήπιες διαταραχές, ενώ άλλοι υποφέρουν από μια πραγματικά δυσλειτουργική και επώδυνη ποιότητα ζωής.
Τύποι αποσύνδεσης από το τραύμα
Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών ( DSM-V), η αποσύνδεση από το τραύμα μπορεί να εκδηλωθεί με τους ακόλουθους τρεις τρόπους:
Διασχιστική αμνησία. Μετά από μία ή περισσότερες τραυματικές εμπειρίες, το άτομο αναπτύσσει κενά στη μνήμη του και ξεχνά ορισμένα κομμάτια πριν ή μετά τη δυσμενή εμπειρία.
Διαταραχή αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης. Αυτό προκαλεί στο άτομο την αίσθηση ότι βρίσκεται εκτός του σώματός του. Πιστεύει, επίσης, ότι αυτό που συμβαίνει ή το περιβάλλει δεν είναι πραγματικό.
Διασχιστική διαταραχή ταυτότητας. Αυτή η πάθηση παλαιότερα ονομαζόταν διαταραχή πολλαπλής προσωπικότητας. Οι ασθενείς που πάσχουν από αυτήν υιοθετούν διαφορετικές ταυτότητες ως απόκριση στο τραύμα. Ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο The Journal of Mental Science υποστηρίζει ότι η πάθηση αυτή είναι μια σοβαρή μορφή μετατραυματικού στρες.
Η προέλευση της αποσύνδεσης από το τραύμα
Συνήθως εμφανίζεται μετά την επικάλυψη πολλών τραυματικών γεγονότων και όχι πάντα μετά από ένα συγκεκριμένο γεγονός, όπως η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν κακοποιηθεί στην παιδική ηλικία διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν αυτόν τον ψυχολογικό αμυντικό μηχανισμό.
Το Πανεπιστήμιο του Τορίνο στην Ιταλία διεξήγαγε μια μελέτη που υποστηρίζει ότι οι πολλαπλές τραυματικές εμπειρίες θέτουν σε κίνδυνο την ψυχική λειτουργία και έτσι εμφανίζεται η αποσύνδεση. Τα είδη των γεγονότων που μπορούν να την πυροδοτήσουν είναι τα εξής:
- Η διαβίωση σε εμπόλεμη ζώνη
- Μεγαλώνοντας σε μια δυσλειτουργική οικογένεια
- Υποφέροντας από κακομεταχείριση ή κακοποίηση επί σειρά ετών
- Ζώντας σε ένα μειονεκτικό ή δυσμενές κοινωνικό περιβάλλον
- Η μαρτυρία βίαιων γεγονότων που διατηρούνται σε βάθος χρόνου
- Η πολυετή εργασία σε ένα απειλητικό και ιδιαίτερα στρεσογόνο περιβάλλον
Η αποσύνδεση μπορεί να δώσει στο άτομο την αίσθηση ότι τρελαίνεται και ότι όλα είναι εκτός του ελέγχου του. Το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσει ότι αυτή η αντίδραση είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός του εγκεφάλου του μπροστά στον πόνο και ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Η θεραπεία της διάστασης που σχετίζεται με το τραύμα
Για τη θεραπεία της αποσύνδεσης που σχετίζεται με το τραύμα, ο θεραπευτής ξεκινά πάντα από τις ανάγκες και την ιδιαίτερη πραγματικότητα του κάθε ασθενούς. Όπως επισημαίνεται από τους ψυχολόγους, πρέπει να γίνει αρχικά μία σωστή διάγνωση, αποκλείοντας τυχόν άλλες αιτίες, πιθανές συννοσηρότητες και προδιαθεσικούς τραυματικούς και προσωπικούς παράγοντες.
Ας εστιάσουμε στις στρατηγικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση αυτής της πραγματικότητας.
- Προωθήστε μια υγιή αυτοαντίληψη.
- Αλλαγή των επιβλαβών μοτίβων σκέψης.
- Αναπτύξτε υγιείς δεξιότητες αντιμετώπισης.
- Προωθήστε την ικανότητα σωματικής και συναισθηματικής αυτορρύθμισης.
- Μειώστε τη συνεχή υπερδραστηριοποίηση του κεντρικού νευρικού συστήματος.
- Ενθαρρύνετε το άτομο να χαράξει νέους στόχους και νοήματα.
- Να διευκολύνουν τη σύνδεση με τις φυσικές αισθήσεις του σώματος ως τρόπο αντιμετώπισης του συναισθηματικού πόνου.
- Καθοδηγήστε το άτομο να αποδεχτεί τον συναισθηματικό πόνο που συνδέεται με τον διαχωρισμό και να ενσωματώσει σταδιακά τη δική του ταυτότητα.
- Διευκολύνετε την σταδιακή επεξεργασία της τραυματικής εμπειρίας.
- Δεν υπάρχει λόγος να ξαναεπισκεφθούν τις τραυματικές τους αναμνήσεις. Είναι πιο σωστό να αντιμετωπίσουν τα συναισθήματα και τις δυσλειτουργικές σκέψεις τους και να δημιουργήσουν υγιέστερες συμπεριφορές.
Επισκεφθείτε έναν ψυχολόγο να δουλέψετε θεραπευτικά το τραύμα σας.
Βιβλιογραφία
- Boyer, S. M., Caplan, J. E., & Edwards, L. K. (2022). Trauma-related dissociation and the dissociative disorders:: Neglected symptoms with severe public health consequences. Delaware Journal of Public Health, 8(2), 78–84. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9162402/
- Granieri, A., Guglielmucci, F., Costanzo, A., Caretti, V., & Schimmenti, A. (2018). Trauma-related dissociation is linked with maladaptive personality functioning. Frontiers in Psychiatry, 9. https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyt.2018.00206/full
- Krause-Utz, A. (2022). Dissociation, trauma, and borderline personality disorder. Borderline Personality Disorder and Emotion Dysregulation, 9(1), 14. https://bpded.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40479-022-00184-y
- Loewenstein, R. J. (2018). Dissociation debates: everything you know is wrong. Dialogues in Clinical Neuroscience, 20(3), 229–242. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6296396/
- Lyssenko, L., Schmahl, C., Bockhacker, L., Vonderlin, R., Bohus, M., & Kleindienst, N. (2018). Dissociation in psychiatric disorders: A meta-analysis of studies using the Dissociative Experiences Scale. The American Journal of Psychiatry, 175(1), 37–46. https://ajp.psychiatryonline.org/doi/10.1176/appi.ajp.2017.17010025
- Reinders, A. A. T. S., & Veltman, D. J. (2021). Dissociative identity disorder: out of the shadows at last? The British Journal of Psychiatry: The Journal of Mental Science, 219(2), 413–414. https://www.cambridge.org/core/journals/the-british-journal-of-psychiatry/article/dissociative-identity-disorder-out-of-the-shadows-at-last/8E2884FA8669A9A64790E5C47AD72DC7
- Shapiro, F. (2014). The role of eye movement desensitization and reprocessing (EMDR) therapy in medicine: addressing the psychological and physical symptoms stemming from adverse life experiences. The Permanente Journal, 18(1), 71–77. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3951033/
- Subramanyam, A. A., Somaiya, M., Shankar, S., Nasirabadi, M., Shah, H. R., Paul, I., & Ghildiyal, R. (2020). Psychological interventions for dissociative disorders. Indian Journal of Psychiatry, 62(Suppl 2), S280–S289. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7001344/
