Το σύγχρονο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο επιτάσσει το συνδυασμό φαρμακοθεραπείας και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση ασθενών με ΔΔ.
Η Διπολική Διαταραχή (ΔΔ) αποτελεί μια χρόνια υποτροπιάζουσα διαταραχή του συναισθήματος, η οποία χαρακτηρίζεται από κυκλικές εναλλαγές καταθλιπτικών και μανιακών επεισοδίων (APA,2013).
Η έναρξη της νόσου μπορεί να σημειωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία ωστόσο τα στοιχεία δείχνουν πως οι περισσότεροι ασθενείς παρουσιάζουν ηλικία έναρξης κοντά στο τέλος της δεύτερης δεκαετίας της ζωής τους με πολλά επαναλαμβανόμενα επεισόδια κατά την πορεία της νόσου ενώ μετά τη δεύτερη δεκαετία ο επιπολασμός μειώνεται βαθμιαία.
Σε παγκόσμιο επίπεδο ο επιπολασμός της ζωής για τη ΔΔ κυμαίνεται περίπου στο 0,7% – 1,5% και είναι ίδια και για τα δύο φύλα ενώ όταν συμπεριλαμβάνονται και οι ηπιότερες μορφές του διπολικού φάσματος η συχνότητα της ΔΔ κυμαίνεται μεταξύ του 4,5% – 9,5% (Akiskal et al., 2000).
Παρόλο που η φαρμακοθεραπεία αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραμμής, η πολύπλοκη φύση της διαταραχής επιτάσσει το συνδυασμό της φαρμακευτικής αγωγής με ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις τη στιγμή που το φαινόμενο μη συμμόρφωσης με τη φαρμακευτική αγωγή παρουσιάζεται αρκετά έντονο.
Συγκεκριμένα, μελέτη των Morselli και Elgie παρατήρησε μεγάλα ποσοστά μη τήρησης της αγωγής ως αποτέλεσμα παραπληροφόρησης και άγνοιας τόσο των ασθενών και όσο και των συγγενών (Μελέτη BEAM, Morselli & Elgie, 2002). Ως αποτέλεσμα αυτού, οι έρευνες τα τελευταία χρόνια επικεντρώνονται στην Ομαδική Ψυχοεκπαίδευση τεκμηριώνοντας την αποτελεσματικότητά της στη διαχείριση ασθενών με ΔΔ.
Παράγοντες κινδύνου μη συμμόρφωσης με τη θεραπεία στη ΔΔ
Παράγοντες σχετιζόμενοι με τον ασθενή:
- γενικοί (φύλο,ηλικία, μορφωτικό επίπεδο, οικογενειακή κατάσταση, δραστηριότητες)
- ψυχολογικοί (εναισθησία, ενημερότητα για τη διαταραχή, πεποιθήσεις για τη φαρμακευτική αγωγή, γνωστική λειτουργικότητα, άλλοι γενικότεροι ψυχολογικοί παράγοντες).
Παράγοντες σχετιζόμενοι με τη φύση της διαταραχής:
- ηλικία έναρξης της νόσου,
- αριθμός νοσηλειών και αυτοκτονικών αποπειρών,
- βαθμός σοβαρότητας της ΔΔ (εναλλαγή επεισοδίων).
Παράγοντες σχετιζόμενοι με τη θεραπεία:
- παρενέργειες της φαρμακευτικής αγωγής (αύξηση του βάρους, γνωστική δυσλειτουργία, καταθλιπτικά συμπτώματα),
- αναποτελεσματικότητα της φαρμακευτικής αγωγής, ▪ δοσολογία φαρμακευτικών σκευασμάτων.
Ψυχοεκπαίδευση και Διπολική Διαταραχή: Η συμβολή της στη συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή
Ως Ψυχοεκπαίδευση ορίζεται η εκπαίδευση και η κατάρτιση ενός ατόμου με ψυχιατρική διαταραχή που εξυπηρετεί τους στόχους της θεραπείας και της αποκατάστασης (Goldman, 1998). Η Ψυχοεκπαίδευση φαίνεται να παρουσιάζει θετική επίδραση στη συμμόρφωση με τη θεραπεία σε ψυχιατρικές διαταραχές που χαρακτηρίζονται από έλλειψη εναισθησίας ή άγνοια.
To 2003 έλαβε χώρα η πρώτη ομαδική ψυχοεκπαίδευση που αφορά σε ένα μοντέλο βιοψυχοκοινωνικής προσέγγισης 21 συνεδριών και όχι μία απλή παροχή πληροφοριών σε ασθενείς με διπολική διαταραχή. Βασικοί στόχοι αποτελούσαν η επίγνωση και η ενημερότητα γύρω από την ασθένεια, η πρώιμη ανίχνευση υποτροπών και η συμμόρφωση στη θεραπεία.
Αντίστοιχα, στο Πρόγραμμα Ψυχοεκπαίδευσης της Βαρκελώνης σημειώθηκε υψηλή επάρκεια στην πρόληψη των υποτροπών όπως επίσης διαφάνηκε ο ρόλος της ψυχοεκπαίδευσης στην τήρηση της φαρμακευτικής αγωγής.
Βασικά σημεία του προγράμματος αποτελούσε η ενίσχυση της τήρησης της φαρμακευτικής αγωγής, η σωστή πληροφόρηση των ασθενών, η μετάδοση γνώσης σχετικά με την πάθηση, η απλοποίηση του θεραπευτικού σχήματος, η επικοινωνία με τον ασθενή καθώς και η προσπάθεια αλλαγής των πεποιθήσεων του.
Το σύγχρονο βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο επιτάσσει το συνδυασμό φαρμακοθεραπείας και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων για την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση ασθενών με ΔΔ. Η ψυχοεκπαίδευση αποτελεί μια επιστημονικά τεκμηριωμένη και εξειδικευμένη ψυχοκοινωνική παρέμβαση που, επικουρικά με τη φαρμακοθεραπεία, στοχεύει στην αποτελεσματική δια βίου διαχείριση των ασθενών με ΔΔ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.) Arlington, VA: American Psychiatric Publishing
- Akiskal, H. S., Bourgeois, M. L., Angst, J., Post, R., Möller, H.-J., & Hirschfeld, R., (2000). Reevaluating the prevalence of and diagnostic composition within the broad clinical spectrum of bipolar disorders. Journal of Affective Disorders, 59(Suppl1), S5–S30.
- Colom F, Vieta E, Martinez-Aran A et al. (2003a) A randomized trial on the efficacy of group psychoeducation in the prophylaxis of recurrences in bipolar patients whose disease is in remission. Arch Gen Psychiatry; 60: 402–407.
- Colom F, Vieta E, Reinares M (2003b) Psychoeducation efficacy in bipolar disorders: beyond compliance enhancement. J Clin Psychiatry. Sep;64(9):1101-5.
- Morselli, P. L., & Elgie, R. (2002). The BEAM survey: Information on current and past treatment of bipolar disorder generated by a patient questionnaire. Bipolar Disorder, 4(Suppl.1), 131.
