Η διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την επαναλαμβανόμενη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων τροφής σε σύντομο χρονικό διάστημα, συχνά συνοδευόμενη από έντονα συναισθήματα ενοχής ή ντροπής.
Η διαταραχή αυτή έχει αποκτήσει ολοένα και μεγαλύτερη αναγνώριση τα τελευταία χρόνια, καθώς οι επιπτώσεις της στην υγεία και την ψυχική ευημερία των ατόμων γίνονται ολοένα πιο προφανείς. Επίσης έχει εμφανώς διαχωριστεί από την ψυχογενή βουλιμία στην οποία παρατηρείται η πρόκληση εμετού και πολύ συχνά συγχέονται οι δύο αυτές διαταραχές.
Μελέτες δείχνουν ότι η διαταραχή υπερφαγίας επηρεάζει περίπου το 2-5% του γενικού πληθυσμού. Είναι πιο συχνή σε γυναίκες απ’ ό,τι σε άνδρες, με αναλογία 2:1. Ωστόσο, η διαταραχή αυτή δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού και παρατηρείται σε άτομα όλων των ηλικιών, φυλών και κοινωνικοοικονομικών υποβάθρων.
Οι αιτίες της διαταραχής υπερφαγίας είναι πολυδιάστατες και περιλαμβάνουν βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες.
- Βιολογικοί Παράγοντες: Συνθήκες όπως η γενετική προδιάθεση, οι ορμονικές ανισορροπίες και οι νευροχημικές διαταραχές μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της διαταραχής. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι μεσολαβητές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την επιβράβευση μπορεί να επηρεάζουν την υπερφαγία.
- Ψυχολογικοί Παράγοντες: Η διαταραχή συχνά συνδέεται με άλλα ψυχιατρικά προβλήματα όπως η κατάθλιψη, το άγχος και οι διαταραχές προσωπικότητας. Μεγάλος αριθμός πασχόντων αναφέρει ότι χρησιμοποιεί την τροφή ως μηχανισμό διαχείρισης του άγχους ή των συναισθημάτων του.
- Κοινωνικοί Παράγοντες: Η πίεση από τους συνομηλίκους, οι κοινωνικές προσδοκίες και οι πολιτισμικές νοοτροπίες για το σώμα και την ομορφιά μπορεί επίσης να συντελούν στην ανάπτυξη της διαταραχής διατροφής. Σε πολιτισμούς όπου η λεπτότητα θεωρείται ιδεώδης και που συνδέεται με την επιτυχία, την ελκυστικότητα και την δύναμη, οι άνθρωποι μπορεί να αναπτύξουν ακατάλληλες σχέσεις με την τροφή.
Η διαταραχή υπερφαγίας είναι μια ψυχολογική κατάσταση που πλήττει μια σημαντική μερίδα του πληθυσμού, επηρεάζοντας τη σωματική αλλά και την ψυχική υγεία των ατόμων που πλήττει γεγονός που προβληματίζει ιδιαίτερα τους ειδικούς υγείας και αναπόφευκτα στρέφει τον φακό της διερεύνησης στα πρότυπα ισχνότητας της εποχής μας που είναι ιδιαίτερα περιορισμένα και καθόλου συμπεριληπτικά.
Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της Διαταραχής Επεισοδιακής Υπερφαγίας;
- Υπερβολική Κατανάλωση Φαγητού
Ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά της διαταραχής υπερφαγίας είναι η επεισοδιακή κατανάλωση μεγάλης ποσότητας φαγητού σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τα άτομα που πάσχουν από αυτή την κατάσταση τείνουν να τρώνε χωρίς να έχουν πείνα, συχνά επιλέγοντας τρόφιμα υψηλής θερμιδικής αξίας.
- Αίσθημα Ανημποριάς
Εκτός από τη φυσική υπερκατανάλωση, τα άτομα με διαταραχή υπερφαγίας συχνά αισθάνονται ότι δεν μπορούν να ελέγξουν την κατανάλωσή τους. Αυτό το αίσθημα ανημποριάς είναι ένα βασικό στοιχείο της πάθησης και συνήθως συνοδεύεται από συναισθήματα ντροπής και ενοχής.
- Επιδίωξη Συναισθηματικής Ανακούφισης
Πολλά άτομα με διαταραχή υπερφαγίας χρησιμοποιούν το φαγητό ως έναν τρόπο για να αντιμετωπίσουν αρνητικά συναισθήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη ή η μοναξιά. Η κατανάλωση φαγητού μπορεί να προσφέρει προσωρινή ανακούφιση, αλλά δεν αντιμετωπίζει τα υποκείμενα προβλήματα.
- Πρόσληψη Φαγητού σε Ερημικές Καταστάσεις
Τα άτομα με αυτή τη διαταραχή συχνά τρώνε μυστικά ή κρύβουν την κατανάλωσή τους από άλλους καθώς κατακλύζονται από αισθήματα ντροπής και ενοχής.
Τα συμπτώματα της διαταραχής υπερφαγίας ποικίλλουν, αλλά κάποιες κοινές ενδείξεις περιλαμβάνουν:
- Επεισόδια Υπερφαγίας
Τα επεισόδια υπερφαγίας είναι συχνά επαναλαμβανόμενα, με τα άτομα να τρώνε επανειλημμένα μεγάλες ποσότητες φαγητού μέσα σε μικρές χρονικές περιόδους, συνήθως λιγότερο από δύο ώρες. Συνήθως, αυτά τα επεισόδια συμβαδίζουν με την αίσθηση ότι δεν μπορούν να σταματήσουν.
- Ψυχική Ένταση
Η διαταραχή υπερφαγίας συχνά οδηγεί σε ψυχική ένταση και αίσθηση απελπισίας. Οι πάσχοντες μπορεί να νιώθουν δυστυχισμένοι με το σώμα τους, προκαλώντας κυκλικό αίσθημα ενοχής που ενισχύει τη διαταραχή.
- Αλλαγές στη Σωματική Υγεία
Η υπερκατανάλωση φαγητού μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στη σωματική υγεία, όπως η αύξηση του βάρους, η παχυσαρκία, ο διαβήτης τύπου 2 και οι καρδιοαγγειακές παθήσεις. Αυτά τα θέματα υγείας μπορεί να επιδεινώσουν περαιτέρω την ψυχολογική κατάσταση των ατόμων και αυτό να δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο στον οποίο συντηρείται η διαταραχή.
- Διαταραχή Σχέσεων
Η διαταραχή υπερφαγίας μπορεί επίσης να επηρεάσει τις σχέσεις των ατόμων με τους γύρω τους. Τα άτομα που παλεύουν με αυτή τη διαταραχή μπορεί να απομονωθούν ή να αποφεύγουν κοινωνικές εκδηλώσεις λόγω της ντροπής τους.
Γνωρίζουμε ότι….
Η διαταραχή υπερφαγίας αναγνωρίζεται ως ψυχική διαταραχή μόνο τα τελευταία χρόνια. Στα τέλη του 20ού αιώνα, η προσοχή στην ψυχολογία της διατροφής και οι συνέπειες της διαταραχής άρχισαν να κερδίζουν έδαφος. Το 2013, η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση προσέθεσε τη διαταραχή υπερφαγίας στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), γεγονός που σηματοδότησε μια σημαντική καμπή στην αναγνώριση και αντιμετώπισή της.
Είναι πλέον γνωστό στην ιατρική κοινότητα ότι ο πολιτισμός επηρεάζει σημαντικά την αντίληψη της διατροφής και της σωματικής εικόνας. Σε πολλές κοινωνίες, τα πρότυπα ομορφιάς προβάλλουν το λεπτό σώμα, ενώ η παχυσαρκία συχνά στιγματίζεται και συνδέεται με έλλειψη αυτοπεποίθησης, ομορφιάς και δύναμης. Αυτές οι πολιτισμικές πιέσεις μπορούν να ενισχύσουν ψυχολογικές καταστάσεις που σχετίζονται με την υπερφαγία και την δυσφορία με την εικόνα σώματος.
Η παρέμβαση των ΜΜΕ, της μόδας και των κοινωνικών δικτύων, καθώς και η υπερβολική προβολή ιδεωδών σωμάτων, μπορεί να δημιουργούν ένα αίσθημα αποτυχίας και ανασφάλειας, οδηγώντας στη χρήση της τροφής ως μηχανισμού συναισθηματικής υποστήριξης.
Ποιες θεραπείες είναι διαθέσιμες για την διαταραχή επεισοδιακής υπερφαγίας;
Η θεραπεία της διαταραχής υπερφαγίας είναι συνήθως πολυδιάστατη και προσαρμοσμένη στις ατομικές ανάγκες του κάθε ασθενούς. Ορισμένες από τις πιο κοινές θεραπευτικές προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:
1. Ψυχολογική Θεραπεία: Η Γνωστική-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) έχει αποδειχθεί αποτελεσματική για τη θεραπεία της διαταραχής υπερφαγίας. Αυτή η προσέγγιση επικεντρώνεται στο να βοηθήσει τους ασθενείς να αναγνωρίσουν και να αλλάξουν αρνητικά μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς που σχετίζονται με την υπερφαγία.
2. Ομαδική Θεραπεία: Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης μπορεί να προσφέρει στους ασθενείς τη δυνατότητα να μοιραστούν τις εμπειρίες τους και να λάβουν υποστήριξη από άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα. Επίσης στο πλαίσιο της ομάδας γίνεται σημαντική διαχείριση των συναισθημάτων ενοχής και ντροπής που είναι χαρακτηριστικά στα άτομα αυτά. Επομένως με περισσότερη συμπόνοια εαυτού δίνεται η δυνατότητα να επικεντρωθεί ο πάσχοντας στον μηχανισμό διατήρησης της υπερφαγίας και όχι τόσο σε επικριτικές σκέψεις για την υπερφαγία.
3. Φαρμακευτική Αγωγή: Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι γιατροί μπορεί να προτείνουν φάρμακα που στοχεύουν στη μείωση των συμπτωμάτων της κατάθλιψης ή του άγχους, τα οποία συχνά συνοδεύουν την διαταραχή υπερφαγίας. Οργανώνοντας την διάθεση δημιουργείται ένα πιο γόνιμο έδαφος να εμβαθύνει κανείς και να κατανοήσει τα αίτια της εμφάνισης της διαταραχής.
4. Διατροφική Εκπαίδευση: Η εκπαίδευση σχετικά με υγιεινές διατροφικές συνήθειες μπορεί να βοηθήσει τους ασθενείς να αναπτύξουν μια πιο ισορροπημένη σχέση με το φαγητό και να κατανοήσουν τις ανάγκες τους. Στις καινούργιες συνήθειες που αποκτούν μαθαίνουν να εισάγουν στο διατροφολόγιο τους και τροφές που μπορεί να μην είναι απαραίτητα υγιεινές αλλά που τους δίνουν ευχαρίστηση. Μαθαίνουν να τις τρώνε με μέτρο και ταυτόχρονα να προκαλούν και να αμφισβητούν τις ακραίες σκέψεις τους ότι τρώγοντας κάτι «μη υγιεινό» θα παχύνουν.
