Οι δρόμοι προς την αυτοκτονία είναι πολλοί αλλά σχεδόν όλα τα άτομα που την πλησιάζουν έχουν φτάσει σε ένα στάδιο ανυπόφορης συναισθηματικής κατάστασης.
Ο θυμός, η ήττα, η απελπισία και η ανημπόρια που συναντά κανείς στους ανθρώπους που σκέφτονται να αυτοκτονήσουν, είναι συχνά τρομακτικά. Τα άτομα με αυτοκαταστροφικές τάσεις προκαλούν έντονα συναισθήματα στους ανθρώπους που βρίσκονται δίπλα τους. Οι οικογένειες και οι φίλοι μπορεί να αντιδράσουν στις απειλές αυτοκτονίας με συμπάθεια, άγχος ή επιθετικότητα. Μπορεί να αισθάνονται ανήμποροι και ανίκανοι να βοηθήσουν.
Η αυτοκτονία είναι ανάμεσα στις 20 πρώτες αιτίες θανάτου στον κόσμο σε όλες τις ηλικίες. Περίπου 1 εκατ. άνθρωποι κάθε χρόνο αυτοκτονούν ή 16 άτομα ανά 100.000 άτομα ή μία αυτοκτονία ανά 40 δευτερόλεπτα (πηγή:Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας).
Γενικοί παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας:
- Ηλικία: από 75 και πάνω για τους άντρες και 50 για τις γυναίκες. Το τελευταίο διάστημα έχει υπερτριπλασιαστεί η συχνότητα αυτοκτονιών στους εφήβους σε παγκόσμιο επίπεδο.
- Φύλο: μεγαλύτερο ποσοστό αντρών αυτοκτονούν αλλά περισσότερες γυναίκες κάνουν απόπειρες αυτοκτονίας.
- Οικογενειακή κατάσταση: μεγαλύτερη συχνότητα σε διαζευγμένους ή χήρους από ότι σε παντρεμένους
- Τρόπος ζωής: μοναχικά άτομα
- Επαγγελματική κατάσταση: ανεργία
- Ψυχική υγεία: κατάθλιψη και καταθλιπτική διάθεση, διπολική διαταραχή, κατάχρηση φαρμάκων και αλκοόλ.
Παράγοντες που είναι δύσκολα αναγνωρίσιμοι αλλά συνδέονται με την αυτοκτονία:
- Έλλειψη ελπίδας
- Διαπροσωπική απώλεια
- Στρεσογόνοι παράγοντες
- Διαπροσωπικές συγκρούσεις
Η ΜΚΟ Κλίμακα, θέτει με σαφήνεια, τους μύθους και τις αλήθειες γύρω από την αυτοκτονία:
1ος μύθος: «Οι άνθρωποι που λένε ότι θ’ αυτοκτονήσουν δεν πρόκειται ποτέ να το κάνουν»
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι όταν κάποιος λέει ότι θ’ αυτοκτονήσει στην πραγματικότητα προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή των άλλων. Ωστόσο σε πολλές περιπτώσεις οι άνθρωποι που αυτοκτονούν αποκαλύπτουν τις προθέσεις τους πριν την απόπειρα. Επομένως, όταν κάποιος μας εκμυστηρεύεται ότι θέλει να αυτοκτονήσει πρέπει να τον αντιμετωπίζουμε με σοβαρότητα και να ζητάμε πάντα τη βοήθεια ενός ειδικού (ψυχολόγου ή ψυχιάτρου)
2ος μύθος: «Μιλώντας σε κάποιον για την αυτοκτονία, του δίνουμε την ιδέα να αυτοκτονήσει»
Δεν υπάρχει περίπτωση να ωθήσουμε κάποιον στην αυτοκτονία απλά και μόνο ρωτώντας τον αν σκέφτεται να κάνει κακό στον εαυτό του. Αντίθετα, σε περίπτωση που κάνουμε αυτή την ερώτηση μπορεί να τον διευκολύνουμε να μιλήσει γι’ αυτά που νιώθει και σκέφτεται. Η άμεση προσέγγιση του θέματος, με προσοχή και ευαισθησία, είναι ο μόνος τρόπος να καταλάβουμε αν κάποιος κινδυνεύει ν’ αυτοκτονήσει.
3ος μύθος: «Η αυτοκτονία δεν αφορά τους περισσότερους από εμάς. Συμβαίνει σπάνια, σε ανθρώπους που είναι “περίεργοι”»
Στην πραγματικότητα, η αυτοκτονία είναι αρκετά συχνή και ο καθένας από εμάς μπορεί να βρεθεί σε αυτή τη θέση. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σε όλο τον κόσμο αυτοκτονούν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι κάθε χρόνο. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί σε μία αυτοκτονία κάθε 40 sec, ενώ οι μη θανατηφόρες απόπειρες είναι 15 – 20 φορές περισσότερες.
4ος μύθος: «Η αυτοκτονία είναι μια παρορμητική κίνηση, “μια στιγμή τρέλας”»
Σε κάποιες περιπτώσεις η αυτοκτονία είναι παρορμητική, ειδικά στην εφηβεία. Ωστόσο, πολλοί από τους ανθρώπους που αυτοκτονούν έχουν προσχεδιάσει την πράξη τους. Το σχέδιο μπορεί να περιλαμβάνει τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο που θα γίνει η απόπειρα. Η ύπαρξη σχεδίου αυξάνει τη σοβαρότητα της κατάστασης και τον κίνδυνο αυτοκτονίας.
5ος μύθος: «Για τους ανθρώπους που επέζησαν από μια απόπειρα, ο κίνδυνος έχει περάσει»
Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που έχουν αποπειραθεί να αυτοκτονήσουν στο παρελθόν διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να το επαναλάβουν στο μέλλον. Ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος τον πρώτο χρόνο μετά την απόπειρα και παραμένει αυξημένος εφ’όρου ζωής.
6ος μύθος: «Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν θέλουν πραγματικά να πεθάνουν»
Οι άνθρωποι που αυτοκτονούν νιώθουν ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο κι ότι ο θάνατος είναι η μόνη λύση που έχουν. Ωστόσο τις περισσότερες φορές έχουν αμφιθυμικά συναισθήματα για την αυτοκτονία, δηλαδή εκτός από την επιθυμία για θάνατο υπάρχει κι η επιθυμία για ζωή. Αφενός αισθάνονται παγιδευμένοι σε μια επώδυνη πραγματικότητα και καταφεύγουν στην αυτοκτονία αναζητώντας ένα τρόπο «διαφυγής». Αφετέρου εύχονται να λυνόντουσαν με κάποιο τρόπο τα προβλήματά τους και να μπορούσαν να «σωθούν».
7ος μύθος: «Τα παιδιά δεν αυτοκτονούν»
Η συχνότητα των αυτοκτονιών στην παιδική ηλικία είναι μικρή. Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί αυτοκτονίες παιδιών. Στους εφήβους και τους νέους ενήλικες η συχνότητα των αυτοκτονιών αυξάνει.
Προειδοποιητικά σημάδια αυτοκτονίας:
- Μιλάει συχνά για την αυτοκτονία: χρησιμοποιεί φράσεις όπως «μακάρι να μην είχα γεννηθεί», «θα είναι καλύτερα αν πεθάνω».
- Αναζητά φονικές μεθόδους: ψάχνει να βρει πρόσβαση σε όπλα, χάπια, μαχαίρια κτλ
- Εμμονή με το θάνατο: ασυνήθιστη εστίαση στον θάνατο και τη βία. Ενδεχομένως να υμνεί τον θάνατο μέσω ποιημάτων ή ζωγραφιών.
- Αίσθηση απελπισίας για το μέλλον: συναισθήματα ανικανότητας και εγκλωβισμού. Πεποίθηση ότι δεν θα αλλάξει τίποτα.
- Απέχθεια για τον εαυτό του: αισθήματα αναξιότητας, ενοχής, ντροπής και βάρους.
- Προγραμματισμός για το μέλλον: ρυθμίζει τις υποθέσεις του με την οικογένεια ή το στενό του περιβάλλον σαν να μην υπάρχει μέλλον.
- Αποχαιρετισμός: απρόσμενες επισκέψεις ή τηλεφωνήματα σε συγγενείς και φίλους, αποχαιρετώντας τους σαν να πρόκειται να μην τους ξαναδεί ποτέ.
- Κοινωνική απόσυρση: αποσύρεται από συγγενείς και φίλους και αυξάνει την κοινωνική του απομόνωση.
- Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά: αυξημένη χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών, απρόσεκτη οδήγηση κτλ. Ζει με έναν τρόπο σαν να εύχεται να πεθάνει.
- Ξαφνική αίσθηση ηρεμίας: μία ξαφνική αίσθηση ηρεμίας ή ευτυχίας μετά από έντονες περιόδους κατάθλιψης, μπορεί να σημαίνει ότι έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει.
Τι μπορούμε να κάνουμε σε περίπτωση που κάποιος έχει κάνει απόπειρα αυτοκτονίας:
- Χρειάζεται να είμαστε συνέχεια μαζί του.
- Καλούμε ένα ασθενοφόρο και ενημερώνουμε για το περιστατικό ή αν γίνεται πηγαίνουμε οι ίδιοι το άτομο στο νοσοκομείο.
- Βλέπουμε αν το άτομο είναι υπό την επήρρεια αλκοόλ ή φαρμάκων.
- Ενημερώνουμε άμεσα ένα φίλο ή μέλος της οικογένειας για το τι έχει συμβεί.
Αν παρατηρήσουμε ότι ένα μέλος της οικογένειάς μας ή ένας φίλος συμπεριφέρεται με τρόπο που φανερώνει ότι θα διαπράξει αυτοκτονία, μην ρισκάρετε να διαχειριστείτε την κατάσταση μόνοι σας, χωρίς βοήθεια. Αναζητήστε βοήθεια από ένα ψυχολόγο ή ψυχίατρο όσο γρηγορότερα γίνεται. Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις όπου το άτομο αυτό ίσως χρειαστεί να νοσηλευτεί ώσπου να περάσει η αυτοκτονική τάση. Η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί αν δούμε τα σημάδια και δράσουμε εγκαίρως. Σε αυτήν την περίοδο χρειάζεται να είμαστε περισσότερο κοντά και πιο υποψιασμένοι με τους δικούς μας ανθρώπους, η αλληλεγγύη και η αλληλοβοήθεια είναι ισχυρός σύμμαχος στην επισήμανση της αυτοκτονίας.
Μία απόσυρση από τη ζωή, η οποία είναι προϊόν ενός συναισθηματικού λαβύρινθου, επιλέγεται με ασαφή ψυχολογικά κριτήρια, με προσωποκεντρικό άξονα και με την απόγνωση να ορίζει το μέλλον και όχι η ελπίδα. Το πρόσωπο εκείνη τη στιγμή, τσεκάρει το μέλλον, ζυγίζει την κατάσταση, η αβεβαιότητα κερδίζει και επιβεβαιώνει την αδυναμία του να προχωρήσει και να παλέψει για τον εαυτό του. Πρόκειται για την ήττα της ανθρώπινης ζωής.
Σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία και με τα αρνητικά συναισθήματα να ξεχειλίζουν, η οργή, ο θυμός και η απόγνωση παίρνουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην καθημερινότητα. Τι μπορείτε να κάνετε:
- Αν νιώθετε το ίδιο, μοιραστείτε τα συναισθήματά σας με ανθρώπους του συγγενικού ή φιλικού σας περιβάλλοντος, άτομα δηλαδή που είναι δίπλα σας, τους οποίους εμπιστεύεστε και σίγουρα θα σας ακούσουν. Εκείνοι θα σας βοηθήσουν να επισκεφθείτε έναν ψυχολόγο ή ψυχίατρο και να αναγνωρίσετε τα σημάδια της αυτοκαταστροφής. Μην κρατάτε μέσα σας κανένα συναίσθημα, καμία σκέψη για οτιδήποτε αυτοκαταστροφικό. Είναι σίγουρο ότι με το να το κρατάτε κρυφό, το καλλιεργείτε και θα φτάσετε υποσυνείδητα στο αρνητικό συμπέρασμα που από την αρχή επεδιώκατε
- Βάλτε ξανά στη ζωή σας καθημερινά πράγματα που σας ευχαριστούσαν, όπως μία βόλτα στην παραλία ή σε ένα πάρκο, γυμναστική ή ό,τι άλλο σας κάνει υπερήφανους. Κρατήστε ψηλά την αυτοεκτίμησή σας, αξίζετε περισσότερα από ό,τι σκέφτεστε αυτή τη στιγμή για τον εαυτό σας.
- Προσπαθήστε να εστιάσετε στις επιτυχίες της ζωής σας και αποφύγετε τον ετεροκαθορισμό. Είναι πολύ εύκολο να παρασυρθείτε από τις συνθήκες και να γίνετε μέρος του όλου. Ο στόχος εδώ είναι, να μπορέσετε να αναδείξετε τα σημαντικά που κάνετε και έτσι να πάρετε δύναμη από αυτά. Μοιραστείτε τα με φίλους, συγγενείς και γνωστούς για να πάρετε ανατροφοδότηση.
- Μείνετε συνεπείς στη θεραπεία που θα σας υποδείξει ο ψυχολόγος/ψυχίατρος. Ο αγώνας είναι δύσκολος και απέναντι σε αίτια αθέατα ή που φαντάζουν τρομακτικά. Όμως η θεραπευτική διαδικασία θα σας βοηθήσει να εμπιστευθείτε ξανά τον εαυτό σας και τα συναισθήματά σας. Κυρίως, θα ενισχύσει την διάθεσή σας για το μοίρασμα των φόβων σας. Ο φόβος όταν μοιράζεται διαλύεται και δίνει τη θέση του στην ανακούφιση της συντροφικότητας και σταδιακά στη δύναμη και την αναζωογόνηση.
Η επιθυμία για βοήθεια και η αναζήτηση της από έναν ειδικό ψυχικής υγείας, είναι τα πρώτα βήματα για την ματαίωση της αυτοκτονίας. Το μοίρασμα των δυσκολίων, είναι η διέξοδος για τη ζωή.
