Το ΒΨΚΠ βασίζεται στη θεωρία των συστημάτων και στην ιεραρχική οργάνωση των οργανισμών. Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό ον που συμπεριφέρεται με δεδομένους τρόπους που προάγουν ή βλάπτουν την υγεία του.
Το βιοψυχοκοινωνικό πρότυπο (ΒΨΚΠ) περιλαμβάνει όλες τις διαστάσεις της ζωής του ασθενούς, τόσο στις βιολογικές όσο και τις ψυχολογικές και τις κοινωνικές, με αποτέλεσμα η νόσος να μην αρχίζει ούτε να τελειώνει σε ένα φυσικό σύμπτωμα, αλλά να αποτελεί συνάρτηση βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Το άτομο θεωρείται ότι πάσχει ως σύνολο και όχι ότι πάσχουν μεμονωμένα όργανα που εμφανίζουν δυσλειτουργία. Τούτο συντελεί στην πληρέστερη κατανόηση, αλλά και στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της νόσου. Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, ο ιατρός διακατέχεται από ευρεία ολιστική αντίληψη για τη νόσο και τον ρόλο του και θεωρεί τη σχέση του με τον ασθενή κοινωνικά ισότιμη. Κοινός στόχος θεωρείται η προαγωγή της υγείας του ασθενούς.
Η ολιστική αυτή θεώρηση της νόσου, που συνδέεται με την Ιπποκρατική αντίληψη, καταλύει τη διχοτόμησή της σε σωματική και ψυχική πλευρά που αποτέλεσε την Καρτεσιανή αντίληψη και προβλημάτισε σημαντικά την Ιατρική. Άλλωστε, η ολιστική θεώρηση εκφράζει και το πνεύμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που ορίζει την υγεία όχι απλώς ως την απουσία νόσου ή αναπηρίας, αλλά ως την κατάσταση της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας. Έτσι, η υγεία συνδέεται όχι μόνο με την απουσία νόσου και την ανάγκη για επιβίωση, αλλά και με την ψυχοκοινωνική προαγωγή του ατόμου.
Το ΒΨΚΠ βασίζεται στη θεωρία των συστημάτων και στην ιεραρχική οργάνωση των οργανισμών. Σύμφωνα με το πρότυπο αυτό, ο άνθρωπος είναι ταυτόχρονα βιολογικό, ψυχολογικό και κοινωνικό ον που συμπεριφέρεται με δεδομένους τρόπους που προάγουν ή βλάπτουν την υγεία του. Έτσι, το πρότυπο δεν επιβάλλει διαχωριστικές γραμμές μεταξύ βιολογικού και ψυχολογικού και αποδέχεται ότι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες συμβάλλουν στην αιτιοπαθογένεια που οδηγεί στην πυροδότηση και παράταση του σωματικού συμπτώματος.
Το πρότυπο αυτό απευθύνεται στον τρόπου απαρτίωσης των διαφορετικών αιτιολογικών παραγόντων που συμβάλουν στην εκδήλωση της ψυχικής νόσου, καθώς και στη σύλληψη και τον συνδυασμό των πολυδιαστασιακών προσεγγίσεων στο πλαίσιο της θεραπευτικής αντιμετώπισής της. Από άλλη οπτική γωνία, συνιστά ουσιώδη παράγοντα για την κατανόηση της υποκειμενικής εμπειρίας του ασθενούς και συμβάλλει στην ακριβή διάγνωση, έκβαση και ανθρωπιστική φροντίδα.
Το ΒΨΚΠ αποτελεί μια απαραίτητη προσαρμογή του ΒΙΠ, ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στην επιστημονική πολυπλοκότητα, που απαιτεί η μελέτη και η αντιμετώπιση των διαφόρων νοσολογικών καταστάσεων.
Το ΒΨΚΠ έχει τις ρίζες του σε δύο πηγές στην Ψυχιατρική
Η πρώτη είναι η «ψυχοβιολογία» του ψυχιάτρου Adolf Meyer (1866-1950) και η δεύτερη, και κυριότερη, η «βιοψυχοκοινωνική» προσέγγιση του επίσης ψυχιάτρου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην ψυχοσωματική ιατρική George Engel (1913-1999).
Η έμφαση στο βιογραφικό και το κοινωνικό πλαίσιο για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση του ασθενούς, παράλληλα με τη βιολογική προδιάθεση, έδωσε την ονομασία «ψυχοβιολογία» (phychobiology) στο πρότυπο της προσέγγισης του Meyer (δεκαετία του ΄20), που πίστευε πως από τη στιγμή που θα τεθεί μια συγκεκριμένη διάγνωση νόσου δημιουργείται η ψευδαίσθηση στους ιατρούς ότι αρκεί αυτή η διάγνωση για να απαντήσουν σε κάθε ερώτημα και παύουν πλέον να δίνουν σημασία στα γεγονότα που μπορεί να σχετίζονται με την κατάσταση του ασθενούς και τη δυσλειτουργία της προσωπικότητάς του. Θα πρέπει να τονισθεί ότι παρότι η ψυχοβιολογική θεώρηση του Meyer αντιμαχόταν την άκρατη οργανική προσέγγιση της νόσου, διατηρούσε ταυτόχρονα και αποστάσεις από την ψυχανάλυση.
Ο Engel, το 1977, εισήγαγε μια ολιστική προσέγγιση στο ΒΙΠ, που κυριάρχησε στις βιομηχανικές κοινωνίες, πρόσφερε σημαντικές προόδους στην Ιατρική και καθιέρωσε περισσότερη ενσυναίσθηση (empathy) και συμπόνια (compassion) στην ιατρική πρακτική. Οι πιο σημαντικές έρευνες του Engel αφορούσαν στην ελκώδη κολίτιδα, στον ψυχογενή πόνο και στην κατάθλιψη.
Η κριτική του Engel θεωρείται θεμελιώδης για τη βιοϊατρική προσέγγιση, καθόσον ισχυρίζεται ότι η εκδήλωση της νόσου είναι αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης διαφόρων αιτιολογικών παραγόντων και δεν είναι αναγκαστικά ταυτόσημη με μια βιοχημική μεταβολή. Οι ψυχοκοινωνικές παράμετροι μπορεί να συνκαθορίζουν την ευαλωτότητα (vulnerability) του ατόμου, αλλά και τη βαρύτητα (severity) της νόσου. Στον άνθρωπο, συναισθηματικές καταστάσεις και οξείες ή χρόνιες, μείζονες ή ελάσσονες, στρεσογόνες εμπειρίες μπορεί να αλλάξουν την ανοσολογική του λειτουργία. Ο ρόλος των ψυχοκοινωνικών παραγόντων (compliance) του ατόμου στις θεραπευτικές παρεμβάσεις.
Αν και η ψυχοφυσιολογία του στρες, 70 χρόνια μετά την περιγραφή του συνδρόμου γενικής προσαρμογής (general adaptation syndrome) από τον Hans Selye, δεν είναι πλήρως κατανοητή, είναι σαφές ότι ψυχολογικοί στρεσογόνοι παράγοντες μπορούν να έχουν επιβλαβείς επιπτώσεις στην υγεία. Τα συστήματα απάντησης στο στρες μπορεί να απορρυθμιστούν από γενετικούς παράγοντες, εμπειρίες και ψυχοτραυματικά γεγονότα ζωής, καθώς και από βλαπτικές συμπεριφορές για την υγεία, όπως κάπνισμα και συστηματική κατανάλωση οινοπνεύματος.
Πηγή: Σύγχρονη Ψυχιατρική
