Το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου (placebo) αναγνωρίζεται ως αρκετά ισχυρό, ώστε η Αμερικανική Ιατρική Ένωση να θεωρεί ηθικά σωστή τη χρήση εικονικών φαρμάκων για την ενίσχυση της αυτο-επούλωσης ή με τυπικές ιατρικές θεραπείες, εάν ο ασθενής συμφωνεί με αυτό.
Έχεις νιώσει ποτέ τους ώμους σου να χαλαρώνουν, καθώς παρακολουθείς έναν φίλο σου να απολαμβάνει ένα μασάζ; Για αυτούς που απάντησαν «ναι», συγχαρητήρια, ο εγκέφαλός σας χρησιμοποιεί τη δύναμή του για να δημιουργήσει μια «πλασέμπο επίδραση». Για αυτούς που είπαν «όχι», δεν είστε οι μόνοι, αλλά ευτυχώς ο εγκέφαλός μας εκπαιδεύεται.
Από το 1800 και έπειτα, η λέξη «πλασέμπο» ή εικονικό φάρμακο χρησιμοποιείται για να αναφερθεί κανείς σε μια ψεύτικη θεραπεία και σημαίνει το φάρμακο που δεν περιέχει καμία δραστική φυσική ουσία. Μπορεί να έχετε ακούσει να περιγράφουν τα εικονικά φάρμακα και ως «χάπια ζάχαρης».
Σήμερα, τα εικονικά φάρμακα παίζουν κρίσιμο ρόλο σε ιατρικές μελέτες, στις οποίες σε ορισμένους συμμετέχοντες χορηγείται θεραπεία που περιέχει ενεργά συστατικά του φαρμάκου και σε άλλους χορηγείται εικονικό φάρμακο. Αυτό το είδος έρευνας βοηθάει τους ερευνητές να καταλάβουν ποιο φάρμακο είναι αποτελεσματικό και πόσο. Παραδόξως, ωστόσο, σε ορισμένους τομείς της ιατρικής, τα ίδια τα εικονικά φάρμακα παρέχουν στους ασθενείς κλινική βελτίωση.
Θα μπορούσε το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου να μας πει κάτι νέο σχετικά με τη δύναμη του μυαλού και το πώς θεραπεύεται το σώμα μας;
Επιδράσεις εικονικού φαρμάκου στην πραγματική ζωή
Σήμερα, οι επιστήμονες ορίζουν αυτές τις λεγόμενες πλασέμπο επιδράσεις ως τα θετικά αποτελέσματα των φυσικών επιπτώσεων της θεραπείας, που δεν μπορούν να εξηγηθούν επιστημονικά. Η έρευνα δείχνει ότι το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου προκαλείται από τις θετικές προσδοκίες, τη σχέση του παρόχου θεραπείας-ασθενούς και τα τελετουργικά γύρω από τη λήψη ιατρικής βοήθειας.
Η κατάθλιψη, ο πόνος, η κόπωση, οι αλλεργίες, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, η νόσος του Πάρκινσον, ακόμα και η οστεοαρθρίτιδα στο γόνατο είναι μόνο μερικές από τις ασθένειες που ανταποκρίνονται θετικά στα εικονικά φάρμακα.
Παρά την αποτελεσματικότητά τους, η χρήση εικονικών φαρμάκων στιγματίζεται και δημιουργεί συζητήσεις στην ιατρική των ΗΠΑ. Και σπανίως χρησιμοποιείται σκόπιμα στη συνήθη ιατρική πρακτική. Αλλά ορισμένοι ειδικοί έχουν αρχίσει να προτείνουν την αύξηση χρήσης εικονικών φαρμάκων στην ιατρική, λόγο της νέας κατανόησης του τρόπου λειτουργίας μη φαρμακευτικών πτυχών στη φροντίδα, στην ασφάλεια και στις προτιμήσεις των ασθενών.
Ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ, ο οποίος ρυθμίζει ποια φάρμακα επιτρέπεται να κυκλοφορήσουν στην αγορά, απαιτεί όλα τα νέα φάρμακα να ελέγχονται σε τυχαιοποιημένες, ελεγχόμενες δοκιμές, οι οποίες δείχνουν ότι είναι καλύτερα από τις θεραπείες εικονικού φαρμάκου. Αυτό είναι ένα σημαντικό μέρος για τη διασφάλιση της πρόσβασης του κοινού σε φάρμακα υψηλής ποιότητας.
Αλλά οι έρευνες έχουν δείξει ότι η πλασέμπο επίδραση είναι τόσο δυνατή, που πολλά φάρμακα δεν παρέχουν περισσότερη ανακούφιση από ό,τι οι θεραπείες με εικονικά φάρμακα. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι κατασκευαστές φαρμάκων και οι ερευνητές βλέπουν μερικές φορές τις επιδράσεις του εικονικού φαρμάκου ως ενόχληση που συγκαλύπτει τα θεραπευτικά οφέλη του κατασκευασμένου φαρμάκου. Αυτό δημιουργεί ένα κίνητρο για τους κατασκευαστές φαρμάκων να προσπαθήσουν να καταργήσουν τα εικονικά φάρμακα, έτσι ώστε τα κατασκευασμένα φάρμακα να περάσουν τις δοκιμές του FDA.
Τα εικονικά φάρμακα αποτελούν τέτοιο πρόβλημα για την επιχείρηση ανάπτυξης φαρμάκων που μια εταιρεία έχει αναπτύξει ένα σενάριο καθοδήγησης για να αποθαρρύνει τους ασθενείς που έλαβαν εικονικά φάρμακα να αναφέρουν οφέλη.
Διαβάστε σχετικά: To φαινόμενο Placebo: μία επιστημονική ματιά στο εικονικό φάρμακο και στη λειτουργία του
Θεραπεύοντας της κατάθλιψη
Πριν την πανδημία Covid-19, περίπου 1 στους 12 ενήλικες στις ΗΠΑ είχε διαγνωστεί με κατάθλιψη. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αυτοί οι αριθμοί αυξήθηκαν στον 1 στους 3 ενήλικες. Αυτή η ραγδαία αύξηση εξηγεί γιατί αντικαταθλιπτικές αγωγές μεγάλης αξίας χρησιμοποιήθηκαν ανά την υφήλιο το 2020.
Αλλά σύμφωνα με τον ψυχολόγο και ειδικό στις επιδράσεις των εικονικών φαρμάκων Ίρβινγκ Κιρς, ο οποίος εξετάζει τις πλασέμπο επιδράσεις εδώ και δεκαετίες, ένα μεγάλο μέρος της χρησιμότητας των αντικαταθλιπτικών στην ανακούφιση από την κατάθλιψη είναι η πλασέμπο επίδραση – με άλλα λόγια, η πεποίθηση ότι το φάρμακο θα είναι ευεργετικό.
Η κατάθλιψη δεν είναι η μόνη πάθηση στην οποία η φαρμακευτική θεραπεία στην πραγματικότητα λειτουργεί σε επίπεδο πλασέμπο. Πολλοί καλοπροαίρετοι κλινικοί γιατροί προσφέρουν θεραπείες που φαίνεται να λειτουργούν με βάση το γεγονός ότι η κατάσταση των ασθενών βελτιώνεται.
Αλλά μια πρόσφατη έρευνα ανέφερε ότι μόνο 1 στις 10 ιατρικές θεραπείες που συμμετείχαν στο δείγμα πληρούσαν τα πρότυπα αυτού που ορισμένοι θεωρούν ως το χρυσό πρότυπο αποδεικτικών στοιχείων υψηλής ποιότητας, σύμφωνα με ένα σύστημα βαθμολόγησης από έναν διεθνή, μη κερδοσκοπικό οργανισμό. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί ασθενείς βελτιώνονται ακόμα και αν οι θεραπείες που λαμβάνουν δεν έχει αποδειχτεί στην πραγματικότητα ότι είναι καλύτερες από εικονικές.
Πώς λειτουργούν τα εικονικά φάρμακα;
Η δύναμη των εικονικών φαρμάκων προέρχεται από τη δύναμη του μυαλού και την ικανότητα του ατόμου να την αξιοποιεί. Αν ένας ασθενής πάθει έντονο πονοκέφαλο και ο έμπιστος γιατρός του δώσει ένα φάρμακο για το οποίο αισθάνεται σίγουρος ότι θα τον βοηθήσει, η ανακούφιση που αναμένει είναι πιθανό να μειώσει το άγχος του. Και δεδομένου ότι το άγχος είναι ένα έναυσμα για έντονους πονοκεφάλους, η μαγική ανταπόκριση του εικονικού φαρμάκου δεν είναι πια τόσο μυστηριώδης.
Τώρα ας υποθέσουμε ότι ο γιατρός δίνει στον ασθενή ένα ακριβό, επώνυμο χάπι, με την οδηγία να το πίνει πολλαπλές φορές τη μέρα. Έρευνες έχουν δείξει ότι είναι ακόμα πιο πιθανό να αισθανθεί ο ασθενείς καλύτερα, καθώς όλα αυτά τα στοιχεία επιδέξια μεταφέρουν το μήνυμα ότι η θεραπεία πρέπει να είναι καλή.
Ένα μέρος της ομορφιάς των εικονικών φαρμάκων είναι ότι ενεργοποιούν υπάρχοντα συστήματα θεραπείας στο μυαλό και στο σώμα. Στοιχεία του σώματος που κάποτε θεωρούνταν εκτός του ελέγχου ενός ατόμου είναι πλέον γνωστό ότι μπορούν να τροποποιηθούν. Ένα θρυλικό παράδειγμα αυτού είναι οι Θιβετιανοί μοναχοί που διαλογίζονται, ώστε να δημιουργήσουν αρκετή θερμότητα σώματος για να στεγνώσουν βρεγμένα σεντόνια σε θερμοκρασία έως 40 βαθμούς Φαρενάιτ.
Ένα πεδίο που ονομάζεται Ιατρική του Νου και του Σώματος (MindBody Medicine) αναπτύχθηκε από την εργασία του καρδιολόγου Χέρμπερτ Μπένσον, ο οποίος παρακολουθούσε τους μοναχούς και άλλους ειδικούς να κυριαρχούν στον έλεγχο των αυτόματων διεργασιών του σώματος.
Είναι καλά κατανοητό στον ιατρικό τομέα ότι πολλές ασθένειες επιδεινώνονται από τις αυτόματες αλλαγές που συμβαίνουν στο σώμα υπό πίεση. Εάν μια αλληλεπίδραση εικονικού φαρμάκου μειώνει το άγχος, μπορεί να μειώσει ορισμένα συμπτώματα με επιστημονικά εξηγήσιμο τρόπο.
Τα εικονικά φάρμακα, επίσης, λειτουργούν δημιουργώντας προσδοκίες και εξαρτημένες απαντήσεις. Οι περισσότεροι άνθρωποι γνωρίζουν με την παβλόβια εξάρτηση. Ένα κουδούνι χτυπάει πριν δώσουν στα σκυλιά κρέας, το οποίο προκαλεί έκκριση σάλιου.
Ύστερα από λίγο καιρό, και μόνο ο ήχος του κουδουνιού δημιουργεί σάλια στους σκύλους, ακόμα και όταν δεν τους δίνουν κρέας. Μια πρόσφατη έρευνα της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ χρησιμοποίησε με επιτυχία την ίδια αρχή εξάρτησης για να βοηθήσει ασθενείς να χρησιμοποιούν λιγότερα οπιούχα φάρμακα ενάντια στον πόνο έπειτα από χειρουργική επέμβαση στη σπονδυλική στήλη.
Επιπλέον, πολλαπλές μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου καταδεικνύουν αλλαγές στον εγκέφαλο ως ανταπόκριση σε επιτυχημένες θεραπείες με εικονικό φάρμακο κατά τον πόνο. Αυτά είναι εξαιρετικά νέα, δεδομένης της συνεχιζόμενης επιδημίας οπιοειδών και της ανάγκης για αποτελεσματικά εργαλεία διαχείρισης του πόνου. Επιπλέον, υπάρχουν αποδείξεις ότι τα άτομα που ανταποκρίνονται θετικά στα εικονικά φάρμακα παρουσιάζουν αυξημένη δραστηριότητα σε περιοχές του εγκεφάλου που απελευθερώνουν φυσικά οπιοειδή.
Επίσης, εξελισσόμενες έρευνες δείχνουν ότι ακόμη και όταν οι άνθρωποι γνωρίζουν ότι λαμβάνουν εικονικό φάρμακο, η ανενεργή θεραπεία εξακολουθεί να έχει συνέπειες στον εγκέφαλο και να επιφέρει επίπεδα βελτίωσης.
Τα εικονικά φάρμακα είναι μη τοξικά και εφαρμόζονται παγκοσμίως
Εκτός από τα ολοένα και αυξανόμενα στοιχεία σχετικά με την αποτελεσματικότητά τους, τα εικονικά φάρμακα προσφέρουν πολλαπλά οφέλη. Δεν έχουν παρενέργειες. Είναι φθηνά. Δεν είναι εθιστικά. Δίνουν ελπίδα όταν μπορεί να μην υπάρχει διαθέσιμη συγκεκριμένη χημικά ενεργή θεραπεία.
Κινητοποιούν την ικανότητα του ατόμου να θεραπεύεται μέσω πολλαπλών οδών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που μελετώνται στον τομέα της ψυχονευροανοσολογίας. Αυτή είναι η μελέτη των σχέσεων μεταξύ του ανοσοποιητικού συστήματος, των ορμονών και του νευρικού συστήματος.
Ορίζοντας το εικονικό φάρμακο ως την πράξη δημιουργίας θετικών προσδοκιών και παροχής ελπίδας μέσω ψυχοκοινωνικών αλληλεπιδράσεων, γίνεται σαφές ότι τα εικονικά φάρμακα μπορούν να ενισχύσουν τις παραδοσιακές ιατρικές θεραπείες.
Χρήση εικονικών φαρμάκων στην προσφορά βοήθειας με ηθικό τρόπο
Το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου αναγνωρίζεται ως αρκετά ισχυρό, ώστε η Αμερικανική Ιατρική Ένωση να θεωρεί ηθικά σωστή τη χρήση εικονικών φαρμάκων για την ενίσχυση της αυτο-επούλωσης ή με τυπικές ιατρικές θεραπείες, εάν ο ασθενής συμφωνεί με αυτό.
Κλινικά, οι γιατροί χρησιμοποιούν τις αρχές του εικονικού φαρμάκου με πιο διακριτικό τρόπο από ό,τι χρησιμοποιείται σε ερευνητικές μελέτες. Μια μελέτη του 2013 από το Ηνωμένο Βασίλειο διαπίστωσε ότι το 97% των γιατρών παραδέχτηκαν ότι χρησιμοποίησαν κάποια μορφή εικονικού φαρμάκου κατά τη διάρκεια της καριέρας τους.
Αυτό είναι τόσο απλό όσο η έκφραση μιας ισχυρής πεποίθησης για την πιθανότητα ότι ο ασθενής θα αισθανθεί καλύτερα με οποιαδήποτε θεραπεία κι αν συνταγογραφήσει ο γιατρός, ακόμα και αν η θεραπεία καθαυτή δεν είναι χημικά ισχυρή.
Τώρα υπάρχει ακόμα και μια διεθνής Εταιρεία για Διεπιστημονικές Έρευνες Εικονικών Φαρμάκων. Έχουν γράψει μια δήλωση συναίνεσης σχετικά με τη χρήση εικονικών φαρμάκων στην ιατρική και συστάσεις για το πώς να μιλήσετε με τους ασθενείς σχετικά με αυτό. Στο παρελθόν, οι ασθενείς που είδαν βελτίωση χάρη σε ένα εικονικό φάρμακο μπορεί να ένιωθαν αμήχανα, σαν να μην ήταν αληθινή η πάθησή τους.
Αλλά με την αυξανόμενη αποδοχή και την προώθηση των επιδράσεων του εικονικού φαρμάκου από τον ιατρικό τομέα, μπορούμε να οραματιστούμε μια εποχή όπου οι ασθενείς και οι κλινικοί γιατροί θα υπερηφανεύονται για την ικανότητά τους να αξιοποιούν την απόκριση στο εικονικό φάρμακο.
Απόδοση: Ανδριανάκη Σοφία – Μετάφραση ξενόγλωσσων άρθρων
Επιμέλεια: Ισμήνη Τσοχαλή, μεταφράστρια - επιμελήτρια κειμένων
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
