Όταν αναρωτιόμαστε γενικά για την ευτυχία, υποθέτουμε ότι γνωρίζουμε πώς είναι μια ευτυχισμένη ζωή. Η ευτυχία είναι κατανοητό ότι είναι ένα θέμα που έχει πάρα πολλές πτυχές που παρατάσσονται σε μια σειρά: σχέσεις, παιδιά, ιδιωτική ιδιοκτησία, ερωτική εμπειρία… ακόμη και αν σκεφτεί κανείς για ένα χιλιοστό του δευτερολέπτου, θα φέρει στο νου του αμέτρητους ανθρώπους που έχουν όλα αυτά τα πράγματα και εξακολουθούν να είναι δυστυχισμένοι.
Συνεχώς μας δίνεται μία συνταγή που νομίζουμε ότι ταιριάζει με όλα, όμως αυτές οι συνταγές αποτυγχάνουν, συχνά και παταγωδώς. Παρ’ όλα αυτά, εμείς τους δίνουμε άλλη μια ευκαιρία. Και ξανά και ξανά. Γίνονται φυλακές και τιμωρίες, η φυλακή της φαντασίας παγιδεύει πολλούς από εμάς στη φυλακή μιας ζωής που είναι σωστά ευθυγραμμισμένη με τις συνταγές και όμως είναι εντελώς άθλια.
Το πρόβλημα μπορεί να έχει μία λογοτεχνική βάση: μας δίνεται μια μοναδική ιστορική κατεύθυνση για το τι μπορεί να κάνει μια ζωή καλή, ακόμα κι αν δεν είναι λίγοι εκείνοι που ακολούθησαν αυτή την πορεία και είχαν κακή εξέλιξη. Μιλάμε σαν να υπάρχει μόνο μία πιθανότητα με μία καλή έκβαση, ενώ αμέτρητες εξελίξεις και συμβάντα μπορεί να παίξουν το ρόλο τους.
Ακόμη και εκείνοι που ζουν τη καλύτερη έκδοση της γνωστής ιστορικής κατεύθυνσης δεν μπορούν να βρούν την ευτυχία ως ανταμοιβή. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό. Ξέρω μια γυναίκα που ήταν παντρεμένη και αγαπημένη με το σύζυγό της για εβδομήντα χρόνια. Είχε μια μακρά, γεμάτη νόημα ζωή και έχει ζήσει σύμφωνα με τις αρχές της. Αλλά εγώ δεν θα την έλεγα ευτυχισμένη. Η συμπόνια της για τους ευάλωτους και η ανησυχία για το μέλλον, της έχει δώσει μια αποκαρδιωμένη κοσμοθεωρία. Αυτό που πέτυχε τελικά αντί της ευτυχίας, χρειάζονται άλλα κριτήρια για να περιγραφεί.
Υπάρχουν εντελώς διαφορετικά κριτήρια για μια καλή ζωή, που θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερη σημασία για ένα πρόσωπο –η αξία, το νόημα, το βάθος, η εμπλοκή, η ελπίδα.
Σε παλαιότερες εποχές και πολιτισμούς ρωτούσαν συχνά διαφορετικές ερωτήσεις από αυτές που ρωτάμε τώρα:
- Ποιο είναι το πιο ουσιαστικό πράγμα που μπορείτε να κάνετε με τη ζωή σας;
- Ποια είναι η συμβολή σας στον κόσμο ή την κοινότητά σας;
- Ζείτε σύμφωνα με τις αρχές σας;
- Ποια θα είναι η κληρονομιά σας;
- Τι σημαίνει η ζωή σας;
Ίσως η εμμονή μας με την ευτυχία να είναι ένας τρόπος για να μην ρωτήσουμε τις εν λόγω άλλες ερωτήσεις, ένας τρόπος να αγνοήσουμε το πόσο ευρύχωρες οι ζωές μας μπορεί να είναι, πόσο αποτελεσματική η εργασία μας μπορεί να είναι και πόσο μακριά μπορεί να φτάνει η αγάπη μας.
Υπάρχει ένα παράδοξο στην καρδιά του ερωτήματος της ευτυχίας. Ο Todd Kashdan, καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο George Mason, αναφέρθηκε πριν από λίγα χρόνια σε μελέτες, που κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι είναι σημαντικό να είναι χαρούμενοι, είναι πιο πιθανό να γίνουν καταθλιπτικοί: «Η οργάνωση της ζωής σας γύρω από την προσπάθεια να γίνετε πιο ευτυχισμένοι, καθιστώντας την δηλαδη τον πρωταρχικό στόχο της ζωής σας, δεν καταφέρνει τίποτα άλλο παρά να κάνει αυτή τη προσπάθεια εμπόδιο στο να γίνετε πραγματικά ευτυχείς».
Συγγραφέας: Rebecca Solnit, “The Mother of All Questions”.
