Ο ύπνος παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία του εγκεφάλου ιδιαίτερα καθώς γερνάμε, όχι μόνο στην καθημερινή γνωστική λειτουργία, αλλά και στη μακροχρόνια γνωστική υγεία, μια από τις συνιστώσες της διάρκειας υγείας.
Σε όλους μας έχει τύχει να έχουμε θολωμένο μυαλό και να μην μπορούμε να σκεφτούμε μετά από ένα ανήσυχο, άυπνο βράδυ· πολύ απλά ο εγκέφαλός μας δεν λειτουργεί. Και ένας καλός νυχτερινός ύπνος ή ένας σύντομος ύπνος μέσα στη μέρα συνήθως μας επαναφέρει. Αλλά οι έρευνες ύπνου έχουν αποκαλύψει χιλιάδες ακόμα λόγους για τους οποίους ο ποιοτικός ύπνος είναι καθοριστικός για τη μακροχρόνια υγεία του εγκεφάλου, αλλά και τη ζημιά που προκαλεί ο κακός ύπνος. Ανέκαθεν ο διαταραγμένος ύπνος θεωρούνταν ένα από τα πρώτα συμπτώματα της αρχόμενης νόσου του Alzheimer.
Ωστόσο, πιο πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι ο χρόνια διαταραγμένος ύπνος είναι μια από τις βασικότερες ενδεχόμενες αιτίες νόσου του Alzheimer και άνοιας. Απ’ ό,τι φαίνεται, λοιπόν, ο ύπνος είναι καθοριστικός για τη διατήρηση της υγείας αλλά και της λειτουργίας του εγκεφάλου.
Όταν πέφτουμε στο κρεβάτι, κλείνουμε τα μάτια και μας παίρνει σιγά σιγά ο ύπνος, λαμβάνουν χώρα μια σειρά από οργανικές μεταβολές. Ο καρδιακός ρυθμός μειώνεται, η κεντρική θερμοκρασία του σώματος πέφτει και η αναπνοή μας επανέρχεται στο φυσιολογικό μοτίβο της. Εν τω μεταξύ, ο εγκέφαλός μας ξεκινάει το δικό του ταξίδι.
Πλέον οι ερευνητές γνωρίζουν ότι ο ύπνος ακολουθεί μια σειρά από σαφώς ορισμένα στάδια, καθένα από τα οποία έχει κάποιο συγκεκριμένο σκοπό, καθώς και τη δική του «υπογραφή», εγκεφαλικά κύματα διαφορετικού μήκους σύμφωνα με τα οποία ορίζονται τα διαφορετικά στάδια του ύπνου. Φανταστείτε ότι όταν ξαπλώνετε στο κρεβάτι και κλείνετε τα μάτια είναι σαν να ξεκινάτε ένα ταξίδι με υποβρύχιο στα βάθη του ωκεανού. Καθώς το σώμα σας χαλαρώνει, μετά από μερικά λεπτά σας παίρνει ο ύπνος και το υποβρύχιό σας που βρίσκεται κάτω από τα κύματα αρχίζει την κάθοδό του.
Κανονικά, η κάθοδος είναι αρκετά γρήγορη: περνάμε από μια περίοδο ελαφριού ύπνου σε βαθύ ύπνο. Το στάδιο αυτό αποκαλείται ύπνος NREM και χωρίζεται σε ελαφρύ και βαθύ. Ο βαθύς είναι ο πιο σημαντικός, ιδιαίτερα για τη νευρολογική υγεία. Στην αναλογία του υποβρυχίου, είναι όταν κατεβαίνουμε στα σκοτεινά βάθη του ωκεανού, όπου ο εγκέφαλός μας σταματάει να δέχεται εξωτερικά ερεθίσματα. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι σταματάει και η δραστηριότητα.
Καθώς μπαίνουμε σε βαθύ ύπνο, τα εγκεφαλικά κύματα επιβραδύνουν μέχρι που φτάνουν σε μια εξαιρετικά χαμηλή συχνότητα περίπου τεσσάρων κύκλων το δευτερόλεπτο. Αυτός ο βαθύς ύπνος κυριαρχεί για το πρώτο μισό της νύχτας, αν και συνήθως ανά διαστήματα μεταπηδάμε από τον βαθύ στον ελαφρύ NREM ύπνο και αντίστροφα.
Στο υπόλοιπο διάστημα της νύχτας, συνήθως το «υποβρύχιό» μας ανεβαίνει πιο κοντά στην επιφάνεια, σε μια ζώνη που αποκαλείται ύπνος REM (ταχείας κίνησης των ματιών). Σε αυτή την κατάσταση, τα μάτια μας κινούνται συνεχώς κάτω από τα βλέφαρά μας. «Βλέπουμε» πράγματα, αλλά μόνο στο μυαλό μας. Σε αυτό το στάδιο βλέπουμε περισσότερα όνειρα, αφού ο εγκέφαλός μας επεξεργάζεται εικόνες και συμβάντα που φαίνονται οικεία αλλά είναι παράξενα ή βρίσκονται αποκομμένα από το τυπικό τους πλαίσιο.
Το ενδιαφέρον είναι ότι τα εγκεφαλικά κύματα του ύπνου REM είναι όμοια με εκείνα όταν είμαστε ξύπνιοι, με τη βασική διαφορά να είναι πως το σώμα μας βρίσκεται σε παράλυση, κάτι που μάλλον δεν είναι τυχαίο, αφού δεν μας επιτρέπει να κάνουμε στην πραγματικότητα τα παράξενα πράγματα που βλέπουμε στα όνειρά μας. Δεν θα ήταν και πολύ καλή ιδέα να σηκωνόμαστε από το κρεβάτι και να περιφερόμαστε ενώ βρισκόμαστε σε ύπνο REM. (Αυτό μάλλον εξηγεί και όλα αυτά τα όνειρα κατά τα οποία προσπαθούμε να ξεφύγουμε από κάτι και το σώμα μας δεν φαίνεται να συνεργάζεται.)
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο Outlive του Dr. Peter Attia, Bill Gifford που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα στο dioptra.gr και σε όλα τα συνεργαζόμενα βιβλιοπωλεία.
Διαβάστε τις πρώτες σελίδες του βιβλίου
