Τα όνειρα - ειδικά αυτά που φαίνονται ταυτόχρονα ρεαλιστικά, αλλά, με μια πιο προσεκτική ματιά, παράξενα - βοηθούν τον εγκέφαλό μας να μάθει και να εξάγει γενικές έννοιες από προηγούμενες εμπειρίες.
Η μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Human Brain Project, προσφέρει μια νέα θεωρία για τη σημασία των ονείρων χρησιμοποιώντας μεθοδολογία εμπνευσμένη από τη μηχανική μάθηση και προσομοίωση εγκεφάλου.
Η σημασία του ύπνου και των ονείρων για τη μάθηση και τη μνήμη έχει αναγνωριστεί εδώ και πολύ καιρό – η επίδραση που μπορεί να έχει μια μόνο ανήσυχη νύχτα στις γνωστικές μας δεξιότητες είναι ευρέως γνωστή. Αυτό που μας λείπει, είναι μια θεωρία που να συνδέει αυτό με την ενοποίηση των εμπειριών, τη γενίκευση των εννοιών και τη δημιουργικότητα, εξηγεί ο Νίκολας Ντεπερόις, επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης.
Κατά τη διάρκεια του ύπνου, συνήθως βιώνουμε δύο τύπους φάσεων ύπνου, που εναλλάσσονται η μία μετά την άλλη: ύπνος μη REM (non-REM), όταν ο εγκέφαλος «αναπαράγει» το αισθητηριακό ερέθισμα που βίωσε ενώ είμαστε ξύπνιοι, και ο ύπνος REM, όταν αυθόρμητες εκρήξεις έντονης εγκεφαλικής δραστηριότητας δημιουργούν ζωντανά όνειρα.
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν προσομοιώσεις του φλοιού του εγκεφάλου για να αναπαραστήσουν πώς οι διαφορετικές φάσεις του ύπνου επηρεάζουν τη μάθηση. Για να εισαγάγουν ένα στοιχείο «ασυνήθιστου» στα τεχνητά όνειρα, εμπνεύστηκαν από μια τεχνική μηχανικής μάθησης που ονομάζεται Παραγωγικά Ανταγωνιστικά Δίκτυα (Generative Adversarial Networks -GANs).
Στα GAN, δύο νευρωνικά δίκτυα ανταγωνίζονται μεταξύ τους για να δημιουργήσουν νέα δεδομένα από το ίδιο σύνολο δεδομένων, σε αυτή την περίπτωση μια σειρά απλών εικόνων αντικειμένων και ζώων. Αυτή η λειτουργία, παράγει νέες τεχνητές εικόνες που μπορούν να φαίνονται επιφανειακά ρεαλιστικές σε έναν ανθρώπινο παρατηρητή.
Στη συνέχεια, οι ερευνητές προσομοίωσαν τον φλοιό κατά τη διάρκεια τριών διακριτών καταστάσεων: εγρήγορσης, ύπνου non-REM και ύπνου REM. Κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης, το μοντέλο εκτίθεται σε εικόνες με βάρκες, αυτοκίνητα, σκύλους και άλλα αντικείμενα. Σε μη REM ύπνο, το μοντέλο αναπαράγει τις αισθητηριακές εισροές με ορισμένα εμπόδια.
Διαβάστε σχετικά: 9 απαντήσεις για τις πιο συνηθισμένες ερωτήσεις σχετικά με τα όνειρα
Ο ύπνος REM δημιουργεί νέες αισθητηριακές εισροές μέσω των GAN, δημιουργώντας διαστρεβλωμένες αλλά ρεαλιστικές εκδόσεις και συνδυασμούς βαρκών, αυτοκινήτων, σκύλων κ.λπ. Για να ελέγξει την απόδοση του μοντέλου, ένας απλός ταξινομητής αξιολογεί πόσο εύκολα μπορεί να διαβαστεί η ταυτότητα του αντικειμένου (βάρκα, σκύλος, αυτοκίνητο κ.λπ.) από τις φλοιώδεις αναπαραστάσεις.
Τα όνειρα που είναι μη REM και REM γίνονται πιο ρεαλιστικά όσο μαθαίνει το μοντέλο μας, εξηγεί ο Τζάκομπ Τζόρνταν, κύριος συγγραφέας και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας. Ενώ τα μη REM όνειρα μοιάζουν πολύ με τις εμπειρίες αφύπνισης, τα όνειρα REM τείνουν να συνδυάζουν δημιουργικά αυτές τις εμπειρίες.
Είναι ενδιαφέρον ότι όταν η φάση ύπνου REM καταργήθηκε στο μοντέλο ή όταν αυτά τα όνειρα έγιναν λιγότερο δημιουργικά, η ακρίβεια του ταξινομητή μειώθηκε. Όταν αφαιρέθηκε η φάση ύπνου NREM (Non REM), αυτές οι αναπαραστάσεις έτειναν να είναι πιο ευαίσθητες σε αισθητηριακές διαταραχές (εδώ, εμπόδια/μπλοκαρίσματα/φράγματα).
Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, η εγρήγορση, ο ύπνος non-REM και ο ύπνος REM φαίνεται να έχουν συμπληρωματικές λειτουργίες για τη μάθηση: βίωση του ερεθίσματος, παγίωση αυτής της εμπειρίας και ανακάλυψη σημασιολογικών εννοιών. Πιστεύουμε ότι αυτά τα ευρήματα υποδηλώνουν έναν απλό εξελικτικό ρόλο για τα όνειρα, χωρίς να ερμηνεύεται η ακριβής σημασία τους, λέει ο Ντεπερόις.
Δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα όνειρα είναι περίεργα: αυτή η παραδοξότητα εξυπηρετεί έναν σκοπό. Την επόμενη φορά που θα έχετε τρελά όνειρα, ίσως να μην προσπαθήσετε να βρείτε ένα βαθύτερο νόημα - ο εγκέφαλός σας μπορεί απλώς να οργανώνει τις εμπειρίες σας.
Απόδοση: Μαρία Φωτεινή Σκούπρα – Ψυχολόγος, Γνωσιακή Συμπεριφορική θεραπεύτρια
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
Πηγή
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
