Ο εγκέφαλος ξέρει πότε φαντάζεσαι και πότε ζεις. Η επιστήμη αποκαλύπτει πώς ξεχωρίζει το αληθινό από το νοητό.
Μια νέα έρευνα με επικεφαλής ερευνητές του UCL αποκάλυψε περιοχές του εγκεφάλου που βοηθούν το άτομο να διακρίνει τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό.
Η έρευνα, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Neuron, διαπίστωσε ότι μια περιοχή του εγκεφάλου γνωστή ως ατρακτοειδής έλικα (fusiform gyrus)—που βρίσκεται πίσω από τους κροτάφους, στην κάτω πλευρά του κροταφικού λοβού—συμμετέχει στη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος καθορίζει αν αυτό που βλέπουμε προέρχεται από τον εξωτερικό κόσμο ή δημιουργείται από τη φαντασία μας.
Οι ερευνητές ελπίζουν ότι τα ευρήματά τους θα ενισχύσουν την κατανόηση των γνωστικών διεργασιών που δυσλειτουργούν όταν κάποιος δυσκολεύεται να διακρίνει τι είναι πραγματικό και τι όχι, όπως συμβαίνει στη σχιζοφρένεια, και ότι ενδεχομένως θα συμβάλουν μελλοντικά στην πρόοδο της διάγνωσης και της θεραπείας αυτών των καταστάσεων.
Η κύρια συγγραφέας της μελέτης, Δρ. Nadine Dijkstra (Τμήμα Απεικονιστικής Νευροεπιστήμης στο UCL), δήλωσε:
Φανταστείτε όσο πιο ζωντανά μπορείτε ένα μήλο. Κατά τη διάρκεια της φαντασίας, ενεργοποιούνται πολλές από τις ίδιες περιοχές του εγκεφάλου που ενεργοποιούνται και όταν βλέπετε ένα πραγματικό μήλο. Μέχρι πρόσφατα, ήταν ασαφές πώς ο εγκέφαλος διαχωρίζει αυτές τις δύο εμπειρίες.
Κατά την διάρκεια της έρευνας, οι ερευνητές ζήτησαν από 26 συμμετέχοντες να κοιτάζουν απλά οπτικά μοτίβα και να τα φαντάζονται ταυτόχρονα.
Συγκεκριμένα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να εντοπίσουν ένα συγκεκριμένο αμυδρό μοτίβο μέσα σε ένα θορυβώδες φόντο στην οθόνη και να υποδείξουν αν το μοτίβο ήταν πράγματι εκεί ή όχι. Στην πραγματικότητα το μοτίβο εμφανιζόταν μόνο στο μισό των περιπτώσεων.
Ταυτόχρονα, ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να φανταστούν ένα μοτίβο που είτε ήταν ίδιο, είτε διαφορετικό από αυτό που έπρεπε να εντοπίσουν και να δηλώσουν πόσο ζωντανές ήταν οι νοητικές τους εικόνες.
Όταν τα μοτίβα ήταν ίδια και οι συμμετέχοντες ανέφεραν ότι η φαντασία τους ήταν πολύ ζωντανή, ήταν πιο πιθανό να πουν ότι είδαν ένα πραγματικό μοτίβο, ακόμα και σε δοκιμές όπου δεν είχε παρουσιαστεί τίποτα. Αυτό σημαίνει ότι μπέρδεψαν τις νοητικές τους εικόνες με την πραγματικότητα.
Κατά τη διάρκεια των δοκιμασιών, η εγκεφαλική δραστηριότητα των συμμετεχόντων παρακολουθούνταν μέσω λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI). Αυτή η τεχνολογία επέτρεψε στους ερευνητές να εντοπίσουν ποιες περιοχές του εγκεφάλου εμφάνιζαν μοτίβα δραστηριότητας που βοηθούσαν στη διάκριση της πραγματικότητας από τη φαντασία.
Η ερευνητική ομάδα διαπίστωσε ότι η ένταση της δραστηριότητας στην ατρακτοειδή έλικα μπορούσε να προβλέψει αν οι συμμετέχοντες θα έκριναν μια εμπειρία ως πραγματική ή φανταστική, ανεξαρτήτως του αν ήταν όντως πραγματική.
Όταν η δραστηριότητα στην ατρακτοειδή έλικα ήταν έντονη, οι άνθρωποι ήταν πιο πιθανό να δηλώσουν ότι το μοτίβο υπήρχε πραγματικά.
Συνήθως, η ενεργοποίηση της ατρακτοειδούς έλικας είναι πιο αδύναμη κατά τη φαντασία σε σχέση με την πραγματική αντίληψη, κάτι που βοηθά τον εγκέφαλο να διαχωρίζει τις δύο καταστάσεις. Ωστόσο, η μελέτη έδειξε ότι όταν οι συμμετέχοντες φαντάζονταν κάτι με μεγάλη ζωντάνια, η ενεργοποίηση της ατρακτοειδούς έλικας ήταν πολύ έντονη, με αποτέλεσμα να συγχέουν τη φαντασία τους με την πραγματικότητα.
Η Δρ. Dijkstra πρόσθεσε: Τα ευρήματά μας υποδεικνύουν ότι ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί την ένταση των αισθητηριακών σημάτων για να διαχωρίσει τη φαντασία από την πραγματικότητα.
Αυτά τα αποτελέσματα προσφέρουν νέες γνώσεις σχετικά με το τι μπορεί να δυσλειτουργεί στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια ψυχιατρικών καταστάσεων όπως η σχιζοφρένεια, όπου οι ασθενείς δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τη φαντασία από την πραγματικότητα.
Τα ευρήματα ενδέχεται επίσης να συμβάλουν στην εξέλιξη μελλοντικών τεχνολογιών εικονικής πραγματικότητας, βοηθώντας στον εντοπισμό του πώς και πότε οι φανταστικές εμπειρίες αρχίζουν να μοιάζουν αληθινές.
Έρευνα: A neural basis for distinguishing imagination from reality, Neuron (2025). DOI: 10.1016/j.neuron.2025.05.015. www.cell.com/neuron/fulltext/S0896-6273(25)00362-9
Πηγή
Απόδοση: Ανδριανάκη Σοφία – Μετάφραση ξενόγλωσσων άρθρων
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
