Έχετε νιώσει ποτέ σαν να υπάρχει κάποιος άλλος δίπλα σας, ενώ δεν υπάρχει; Σε αυτό το άρθρο, θα αναφέρουμε κοινές, φανταστικές αντιλήψεις που όλοι μας έχουμε βιώσει. Αφηγούνται μια συναρπαστική ιστορία για το πόσο ευαίσθητος είναι ο εγκέφαλός μας.
Το πείραμα Arzy προσπάθησε να αποδείξει κάτι που λίγοι είχαν τολμήσει στο παρελθόν. Για ένα μεγάλο ένα χρονικό διάστημα, τυχόν αλλαγές στην αντίληψη μας, όπως το να βλέπουμε σκιές ή να αισθανόμαστε κάποια ξένη παρουσία δίπλα μας, αντιμετωπίζονταν ως παραφυσικές. Όμως, χάρη στις νέες τεχνικές μελέτης του εγκεφάλου, μπορούμε πλέον να εξετάσουμε αυτές τις εμπειρίες από μια επιστημονική οπτική.
Όλοι έχουμε αισθανθεί τουλάχιστον μια φορά στη ζωή μας ότι μάς παρακολουθούν. Ενώ πιθανότατα έχουμε αμφιβολία για τις ίδιες μας τις αισθήσεις, αυτό δεν μάς καθιστά «τρελούς». Αυτό συμβαίνει επειδή ο εγκέφαλος είναι ένας τόσο πολύπλοκος καταχωρητής αισθήσεων που οποιεσδήποτε αλλαγές μπορεί να οδηγήσουν σε σφάλματα αντίληψης.
Το πείραμα Arzy
O Shahar Arzy είναι καθηγητής στην Ομοσπονδιακή Πολυτεχνική Σχολή της Λωζάννης. Στην έρευνά του, έδειξε ότι υπάρχει μια φυσιολογική πτυχή μεταξύ παραισθησιογόνων καταστάσεων και περιοχών του εγκεφάλου που εμπλέκονται στην πολυ-αισθητηριακή αφομοίωση.
Η αίσθηση ότι κάποιος άλλος βρίσκεται δίπλα σας, όταν στην παραγματικότητα δεν υπάρχει κανείς, είναι κάτι που έχει περιγραφεί τόσο από ασθενείς που νοσηλεύονται σε ψυχιατρικές κλινικές τόσο και από διανοητικά υγιείς ανθρώπους.
Η υλοποίηση του πειράματος
Στο πείραμά του, o Δρ. Arzy κατάφερε να προκαλέσει μία αίσθηση σε έναν συμμετέχοντα ότι υπήρχε μία σκιά μέσα στο δωμάτιο μέσω της ηλεκτρικής διέγερσης του εγκεφάλου του.
Το πείραμα διεξήχθη σε έναν συμμετέχοντα ο οποίος δεν είχε ιστορικό προβλημάτων ψυχικής υγείας μέσω της διέγερσης της κροταφοβρεγματικής σύνδεσής του (TPJ). Κάθε φορά που ο Arzy προκαλούσε διέγερση στην περιοχή, ο συμμετέχοντας αισθανόταν ότι υπήρχε μια σκιά πίσω του.
Παραλλαγές
Ο Δρ. Arzy επανέλαβε το πείραμα με τον συμμετέχοντα σε άλλες θέσεις, ωστόσο η σκιά παρέμενε πάντα στην ίδια θέση αναφορικά με το υποκείμενο. Αυτό σήμαινε ότι η σκιά ήταν απλά μια προβολή του δικού του σώματος.
Αυτό προφανώς συνέβη λόγω μιας πολυαισθητηριακής ή αισθητηριακής-κινητικής τροποποίησης ως αποτέλεσμα της διέγερσης του εγκεφάλου. Αυτό που το κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρον είναι ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ της κροταφοβρεγματικής σύνδεσης και της αυτο-επεξεργασίας και του διαχωρισμού μεταξύ του εαυτού και των άλλων.
Ο ρόλος της κροταφοβρεγματικής σύνδεσης
Όπως υποδηλώνει το όνομά της, η κροταφοβρεγματική σύνδεση είναι το μέρος του εγκεφάλου όπου ο βρεγματικός και ο κροταφιαίος λοβός συναντιούνται. Ο βρεγματικός λοβός συνδέεται στενά με τη αισθητηριακή και κινητική χαρτογράφηση του σώματος.
Ο κροταφιαίος λοβός ασχολείται με την επεξεργασία της γλώσσας και δημιουργεί συνδέσεις με υποφλοιώδεις περιοχές, υπεύθυνες για τη συναισθηματική επεξεργασία. Ωστόσο, το σημείο συνάντησης μεταξύ των δύο λοβών, η κροταφοβρεγματική σύνδεση, δεν είναι απλά μία περιοχή πολυ-αισθητηριακής αφομοίωσης αλλά σχετίζεται επίσης με την αυτο-επεξεργασία γνωστικών θεμάτων.
Η κροταφοβρεγματική σύνδεση και οι εξωσωματικές εμπειρίες
Το πείραμα του Arzy επικεντρώθηκε στην έντονη ενεργοποίηση της συγκεκριμένης περιοχής του εγκεφάλου, δεδομένου ότι επεξεργάζεται:
- Νοητικές εικόνες του εαυτού
- Οπτικο-χωροταξική ικανότητα και τοποθέτηση
- Διαχωρισμός μεταξύ του εαυτού και των άλλων
- Αιθουσαία και πολυ-αισθητηριακή αφομοίωση
Σε αυτό το πείραμα, όταν ο Arzy διέγειρε την κροταφοβρεγματική σύνδεση, ο συμμετέχοντας δεν βίωσε τη σκιά σαν μια προέκταση του εαυτού του. Τη βίωσε ως μια εξωτερική παρουσία. Αυτό το φαινόμενο οφείλεται στο ρόλο του κροταφικού λοβού στη γλωσσική αίσθηση του εαυτού μας.
Η αίσθηση μίας ξένης παρουσίας δίπλα μας
Η θεωρία δείχνει ότι η «αίσθηση του εαυτού» του εγκεφάλου μας είναι εξαιρετικά ευαίσθητη.
Κάθε δομική, ηλεκτρική, ή λειτουργική τροποποίηση μπορεί, ως εκ τούτου, να οδηγήσει σε σφάλματα αντίληψης. Με άλλα λόγια, η αίσθηση του εαυτού μας ή η ικανότητα διαχωρισμού μεταξύ της αντίληψή μας για το δικό μας σώμα και μίας άλλης παρουσίας δίπλα μας, δεν είναι τόσο αμετάβλητη όσο νομίζουμε.
Ο ρόλος της αμυγδαλής
Η αμυγδαλή είναι μια υποφλοιώδη δομή που αποτελεί μέρος του λιμβικού συστήματος του εγκεφάλου. Αυτή η δομή του νευρικού συστήματος αποτελεί ένα θεμελιώδες κομμάτι της επεξεργασίας της συναισθηματικής πλευράς των εμπειριών μας.
Τυχόν τροποποιήσεις που προκαλούνται από τη διέγερση της κροταφοβρεγματικής σύνδεσης λαμβάνονται ως ξένες στον εγκέφαλό σας, και αυτός είναι ο λόγος που η άμεση αντίδρασή σας είναι ο φόβος. Δεν έχετε συνηθίσει στην αίσθηση του σώματός σας έξω από τον εαυτό σας. Γι’ αυτό και η αμυγδαλή παρουσιάζει μια αρνητική συναισθηματική αντίδραση, η οποία μπορεί συχνά να καταλήξει σε επιδείνωση των παραισθήσεων.
Σε τι είδους εμπειρίες μπορεί να οδηγήσει αυτή η αισθητηριακή «σύγχυση»;
Μπορεί να προκύψει ένα μεγάλο εύρος εμπειριών. Από μία κλινική άποψη, η κυρίαρχη εμπειρία μπορεί να είναι «οι εξωσωματικές εμπειρίες». Οι πιο συνηθισμένες είναι:
- Η αίσθηση ότι «αιωρείστε»
- Να βλέπετε το σώμα σας να βρίσκεται έξω από τον εαυτό σας
- Να αισθάνεστε μια ξένη παρουσία δίπλα σας
- Εξαιρετικά συνειδητές σκέψεις και όνειρα
Αποτελούν αυτές οι εμπειρίες συμπτώματα ψυχικής ασθένειας;
Όπως ο Δρ. Arzy δείχνει στο πείραμά του, αυτές οι εμπειρίες μπορούν να προκύψουν σε συμμετέχοντες χωρίς ιστορικό με προβλήματα ψυχικής υγείας.
Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες παθήσεις όπου κάποιοι άνθρωποι βιώνουν ασυνήθιστα πράγματα εξαιτίας των αλλαγών στον εγκέφαλό τους. Για παράδειγμα:
Υπνική παράλυση. Συνδέεται με υπναγωγικές και υπνοπομπικές παραισθήσεις. Η υπνική παράλυση προκύπτει όταν ένα άτομο ξυπνά προτού να έχει αποκτήσει τον έλεγχο του σώματός του. Προσπαθεί να κινηθεί, αλλά δε μπορεί εξαιτίας της παράλυσης των μυών του. Ως συνέπεια, η αντίληψη του εγκεφάλου για την κίνησή του μεταβάλλεται.
Επιληψία και έντονες ημικρανίες. Αλλαγές στον εγκέφαλο μέσω της ηλεκτρικής διέγερσης μπορεί να προκαλέσουν παρόμοια αποτελέσματα με αυτά που ο Arzy περιγράφει στο πείραμά του.
Νευροεκφυλιστικές ασθένειες. Οι παραισθήσεις είναι πολύ κοινές σε αυτές τις ασθένειες. Η επιδείνωση του νευρικού ιστού οδηγεί σε προβλήματα αισθητηριακής αφομοίωσης. Στις περισσότερες περιπτώσεις που οι ηλικιωμένοι βιώνουν μια τέτοια κατάσταση τείνουν να συνδέουν την εξωτερική παρουσία με ένα αγαπημένο τους πρόσωπο.
Υπάρχουν όμως και κάποιες περιπτώσεις όπου η αισθητηριακη επεξεργασία μπορεί να διαταραχθεί, εξαιτίας άλλων παραγόντων, όπως:
Ο εγκέφαλός μας είναι συναρπαστικός
Τα σώματά μας είναι πολύ πιο πολύπλοκα και ευαίσθητα από ό,τι νομίζουμε.
Θεωρούσαμε αυτές τις εμπειρίες «παραφυσικές» για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πλέον, ωστόσο, η επιστήμη δείχνει ότι δεν ισχύει πάντα κάτι τέτοιο.
Βλέποντας μια σκιά ενώ περπατάμε ή νομίζοντας ότι μια κούκλα βιτρίνας είναι υπαρκτό πρόσωπο αποτελούν μικρές ψευδαισθήσεις. Πρόκειται για μικρά λάθη της αντίληψής μας που δεν υποδεικνύουν κάτι για την ψυχική υγεία μας. Αλλά η κατανόηση του γιατί συμβαίνουν μπορεί να μας οδηγήσει στην καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας.
Πηγή: psychcentral.com
Απόδοση: Βασιλική Πέρκα
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
