Οι άνθρωποι είναι σε θέση να καταλάβουν και να διαβάσουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και αυτό είναι πραγματικά υπέροχο, ωστόσο η ενσυναίσθηση δεν εγγυάται πάντα ανθρωπιστική δράση. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Ο ενσυναισθητικός εγκέφαλος μας προτρέπει να γνωρίζουμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες των άλλων ανθρώπων. Αυτό είναι το εξελικτικό αποτέλεσμα της κοινωνικοποίησης μας, ένας κρίκος που μας συνδέει με τους άλλους, ώστε να μπορούμε να ζήσουμε αρμονικά. Αυτή η συνειδητοποίηση μας επιτρέπει να επιλύουμε τις συγκρούσεις και εγγυάται την επιβίωσή μας. Η ενσυναίσθηση είναι ή χρειάζεται να είναι η ικανότητα που εγγυάται την ευημερία μας.
Λέμε «χρειάζεται να είναι» για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο. Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι η ενσυναίσθηση δεν εγγυάται ανθρωπιστική δράση. Οι άνθρωποι είναι σε θέση να καταλάβουν και να διαβάσουν τα συναισθήματα των άλλων ανθρώπων και αυτό είναι πραγματικά υπέροχο. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό.
Μπορούμε να καταλάβουμε ποιος υποφέρει, νιώθουμε τον φόβο των άλλων και μπορούμε να δούμε το άγχος στα πρόσωπα των άλλων ανθρώπων. Ωστόσο, «μπαίνοντας στη θέση κάποιου άλλου» δεν οδηγεί αναγκαστικά στο επόμενο βήμα. Δεν προσπαθούμε πάντα να βοηθήσουμε.
Εάν δεν μπορείς να έχεις ενσυναίσθηση και να έχεις αποτελεσματικές σχέσεις, τότε όσο έξυπνος κι αν είσαι, δεν πρόκειται να φτάσεις πολύ μακριά.
Daniel Goleman
Όπως υποστηρίζουν γνωστοί νευρολόγοι όπως ο Christian Keysers (από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Νευροεπιστημών), ακόμα δεν γνωρίζουμε πολλά για τον «ενσυναισθητικό εγκέφαλο». Η ανακάλυψη των καθρεπτικών νευρώνων από τον Giacomo Rizzolatti στα τέλη της δεκαετίας του ‘90 μας έκανε να πιστέψουμε για μια στιγμή ότι οι άνθρωποι είχαν φθάσει σε ένα άλλο στάδιο της εξέλιξης. Πολλοί ήθελαν να μας βαπτίσουν ως «homo empathicus».
Παρ’ όλα αυτά, η συμπεριφορά μας εξακολουθεί να είναι αρκετά ατομικιστική. Η ενσυναίσθησή μας οδηγεί στη σύνδεση με τους άλλους και να αντιλαμβανόμαστε τα συναισθήματα των άλλων ως δικά μας. Μας δίνει μια εξαιρετική δύναμη και το ξέρουμε αυτό. Παρά ταύτα, όμως, δεν τη χρησιμοποιούμε στο πλήρες δυναμικό της. Όπως επισημαίνουν ορισμένοι επιστήμονες, μας λείπει μια πραγματική δέσμευση για ενσυναίσθηση. Δεν είναι αρκετό να την αισθανόμαστε, χρειάζεται και να τη χρησιμοποιούμε. Ας εξετάσουμε αυτή την ιδέα.
Διαβάστε σχετικά: Η επιστήμη πίσω από την ενσυναίσθηση
Ο Ενσυναισθητικός Εγκέφαλος και ο Σκοπός του
Ο φιλόσοφος Ortega y Gasset το έθεσε σωστά. Χωρίς άλλους ανθρώπους, χωρίς "τους άλλους", οι άνθρωποι δεν θα μπορούσαν να καταλάβουν ο ένας τον άλλον. Ούτε θα καταλάβαιναν την έννοια της κοινωνίας. Αυτή η ιδέα, που μοιάζει με ένα παιχνίδι λέξεων, αποτελεί μια πραγματικότητα που ξεπερνά τη φιλοσοφία. Είναι μια έννοια που περιλαμβάνει και την ψυχολογία και τη νευρολογία.
Οι καθρεπτικοί νευρώνες, όπως λέει ο Δρ. Keysers, σύνθεσαν την ιδέα μας για τον πολιτισμό. Αυτό το έκαναν έχοντας επίγνωση των άλλων. Αυτά τα άλλα πρόσωπα που παρατηρούμε και μιμούμαστε. Αυτά τα άλλα πρόσωπα στα οποία βλέπουμε μια αντανάκλαση του εαυτού μας.
Ο ενσυναισθητικός εγκέφαλος μας επιτρέπει να κατανοούμε όχι μόνο την άποψη του προσώπου που βρίσκεται μπροστά μας, αλλά μας βοηθά να προβλέψουμε τις προθέσεις ή τις ανάγκες του. Αυτό συμβαίνει επειδή βλέπουμε τον εαυτό μας να αντικατοπτρίζεται στους άλλους. Για τους εγκεφάλους μας, οι «άλλοι» είναι επίσης επεκτάσεις του εαυτού μας.
Ίσως αναρωτιέστε ποιος είναι ο πραγματικός σκοπός της ενσυναίσθησης. Δεν υπάρχει σαφής απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Γνωρίζουμε ότι η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα που μας επιτρέπει να συνδεόμαστε με άλλους ανθρώπους με έναν σπουδαίο τρόπο. Ωστόσο, γνωστοί συμπεριφορικοί νευρολόγοι όπως ο Vilayunur Ramachandran επισημαίνουν ότι ο σκοπός της ενσυναίσθησης δεν είναι πάντα η ευημερία για τους άλλους. Τα ανθρώπινα όντα δεν επιδιώκουν πάντα να βοηθούν ή να αναλαμβάνουν ανθρωπιστική δράση.
Αυτό συμβαίνει επειδή η ενσυναίσθηση δεν είναι συνώνυμο της συμπάθειας. Συχνά, όπως και σε πολλές κοινωνικές καταστάσεις, έχουμε και άλλα συμφέροντα.
Είναι δυνατό να βλέπουμε τα πράγματα από την οπτική γωνία των άλλων. Βλέποντας τον κόσμο μέσα από τα μάτια των άλλων ανθρώπων είναι ένα ισχυρό όπλο. Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε ολοκληρωμένους γνωστικούς χάρτες που μας λένε, για παράδειγμα, εάν ο άνθρωπος που βρίσκεται μπροστά μας έχει κακές προθέσεις.
Επιπλέον, μπορούμε ακόμη να προβλέψουμε τις αντιδράσεις των άλλων ανθρώπων. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις αδυναμίες των άλλων προς όφελός μας για να τους χειραγωγήσουμε. Έχουμε την ικανότητα να παίζουμε με τα συναισθήματα των άλλων προς όφελός μας.
Ενθαρρύνοντας την ενσυναίσθηση για την πρόοδο του είδους μας
Ο νευροεπιστήμονας Ramachandran μας θυμίζει ότι οι καθρεπτικοί νευρώνες δείχνουν ότι το είδος μας έκανε ένα απίστευτο γενετικό άλμα. Είναι αλήθεια ότι κι άλλα ζώα έχουν ενσυναισθητικές ικανότητες. Ωστόσο, στους ανθρώπους, αυτά τα ιδιαίτερα κύτταρα υποδηλώνουν μια απίστευτη πρόοδο. Συνετέλεσαν στη γένεση της κουλτούρας, της κοινωνίας και του πολιτισμού.
Η ευαισθητοποίησή μας αυξήθηκε, οι σκέψεις μας έγιναν πιο αφηρημένες και ο τρόπος που σχετιζόμαστε ο ένας με τον άλλον έγινε πιο εξελιγμένος. Σκληρός και βίαιος κατά περιόδους, αλλά και πιο ανθρώπινος με προσανατολισμό στην προώθηση της ευημερίας, της τάξης και της ισορροπίας. Ο ενσυναισθητικός εγκέφαλος είναι η ουσία των κοινωνικών μας σχέσεων και της μάθησης. Μας επιτρέπει προοδευτικά να κινούμαστε προς την κατάλληλη κατεύθυνση.
Όπως αναφέραμε παραπάνω, η ενσυναίσθηση δεν συνεπάγεται πάντα δράση. Κάθε άνθρωπος παρουσιάζει διαφορετικά επίπεδα ενσυναίσθησης. Οι καθρεπτικοί νευρώνες δεν λειτουργούν με τον ίδιο τρόπο σε όλους τους ανθρώπους. Μπορεί να επηρεάζουν την κοινωνική αλληλεπίδραση και την ικανότητά μας να επιλύουμε προβλήματα.
Επίσης, να επηρεάζουν το πώς τα πηγαίνουμε με τους άλλους. Στην πραγματικότητα, μερικοί επιστήμονες επισημαίνουν ότι οι καθρεπτικοί νευρώνες εξελίσσονται και έτσι η δύναμή τους θα σημειώνει άνοδο από γενιά σε γενιά.
Ποιος ξέρει, ίσως κάποια μέρα αυτοί οι νευρώνες να μας βοηθήσουν πραγματικά να επιτύχουμε παγκόσμια ειρήνη. Ίσως να μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε μια πιο αρμονική, ισορροπημένη και σεβαστική κοινωνία.
Πηγή: exploringyourmind.com
Απόδοση: Τζατζαδάκη Ματρώνη, Φιλόλογος-Γλωσσολόγος, Φοιτήτρια Ψυχολογίας
Επιμέλεια: PsychologyNow.gr
*Απαγορεύεται ρητώς η αναπαραγωγή χωρίς προηγούμενη άδεια των υπευθύνων της ιστοσελίδας*
